SMMM Penitensiar Xidmət sistemində ciddi islahatlar tələb edir

Siyasi Məhbusların Monitorinq Mərkəzi (SMMM) cəzaçəkmə müəssisələrində məhbusların saxlanma şəraiti və qarşılaşılan problemlərlə bağlı hesabat hazırlayıb.

Hesabat hazırda cəza çəkən vicdan məhbuslarının və medianın açıqladığı faktlar əsasında hazırlanıb. 

Sənəddə hətta sovet dönəmilə müqayisədə belə indi məhbusların saxlanma şəraitinin ağır dərəcədə pisləşdiyi qeyd olunur. Qanunvericilikdə məhbuslar üçün hüquqlar nəzərdə tutulsa da, təcrübədə buna əməl edilmir. Bir tərəfdən qanunvericilik Avropa standartlarına uyğunlaşdırılır, təməl insan haqları prioritet elan edilir, digər tərəfdən məhbuslar üçün “işgəncə otaqları” (press-xata) fəaliyyətini davam etdirir.

Ölkədə hökm sürən avtoritar rejimin yalançı ittiham, müstəqil olmayan məhkəmə sistemi vasitəsilə vətəndaşların azad yaşamaq hüququna qəsd etdiyi vurğulanır. 9 milyon əhali içində beynəlxalq qurumların tanıdığı 86 nəfər siyasi məhbus var.

2015-ci ildə həm repressiyalar, davamlı artıb, həm də məhbusların saxlanma şəraiti pisləşib. 

 Məhkəmə qərarından sonra “karantin barakı”nda axtarış prosedurunun məhkumun diugər məhkumlar önündə lüt soyundurulması, təhqir olunması, dəyənəklə döyülməsi kimi hallarla müşaiyət edilir, 20-30 nəfərlik “karantin barakı”nda 60-70 nəfər saxlanılır. Karantində qalmaq müddəti, qohumlarla görüş, zəng etmək rəisin göstərişinə və məhkumun “cib”inə bağlıdır.

Cəzaçəkmə müəssisələrinin binaları Stalin dövründən qalan baraklardır. Hər barakda 350-500 məhbus ikimərtəbəli yataqlarda yatır. Müxtəlif yoluxucu xəstəlik daşıyıcıları olan məhbuslar yan-yana yatır, eyni məkanın havasını udurlar. Baraklarda havalandırma sistemi işləmir, antisanitariya hökm sürür. CÇM-də məhbus sıxlığı üzündən hamamdan, sanitar qovşaqlarından istifadədə problemlər yaranır. Ağır xəstələrə nəzərdə tutulan əlavə ərzaq onlara verilmir. Narkomaniya ilə bağlı həbs edilən dustaqlar 100-200 manat verməklə bu maddə ilə bağlı ittihamı öz üzərlərindən götürürlər. Bəzi CCM-lər daş karxanaları, içməli su olmayan ərazilərdə yerləşir. Çay içmək, bərbər, hamam, dərman ləvazimatı üçün nağd pul verməlisən. Dindar olan məhbus dini ayinləri yerinə yetirmək üçün “yaşadığı” ərazinin bələdiyyəsindən arayış almalıdır. “Azadlıq” və “Yeni Müsavat” qəzetləri redaksiya tərəfindən məhbuslara göndərilsə də, CÇM-nin rəhbərliyi qəzetləri məhbuslara vermir.

CÇM-də baş verən qanunsuzluq və cinayətləri ictimaiyyətə ötürə bildiklərinə görə məhkumlara cəza verirlər. 2012-ci ildə 17 saylı CÇM-də məhkum Pərviz Mikayılov qətlə yetirilib, siyasi məhbus Nemət Pənahlı bu haqda KİV-lərə xəbər ötürə bilib, buna görə N.Pənahlı 20 gün “kars”a salınıb, daha sonra Qobustan qapalı həbsxanasına göndərilib. 15 saylı CÇM-də məhbus Sədulla Qafarov ölüb. Səbəbi araşdırılmayıb.

Daha sonra hesabatda 2013-2015-ci illərdə ayrı-ayrı CÇM-də baş verən qətl və ölüm halları və s. haqda informasiyalar yer alır. 

Bakı İstintaq Təcridxanasında və bütün CÇM-də xüsusi işgəncə kameraları olduğu iddia edilir. Siyasi məhbus, tanınmış hüquq müdafiəçisi Leyla Yunusun dəfələrlə belə işgəncələrə məruz qaldığı xüsusi vurğulanır.

REAL Hərəkatının sədri İlqar Məmmədovun dərhal həbsxanadan azad olunması haqda Avropa Məhkəməsinin qərarına əməl olunmaması, İ.Məmmədovun həbsxanada işgəncələrə məruz qalması sənəddə qeyd edilir.

Həbsxanalarda dözülməz şərait və münasibətə etiraz edən məhbusları CÇM başçıları qiyamda ittiham edir, həbsxanaya daxili qoşunlar yeridilir, məhbsular amansız işgəncəyə məruz qoyulur. 12 saylı CÇM-də məhkum Elşad Babayevin nəzarətçilər tərəfindən öldürülməsinə məhusların etirazı bütünlükdə məhbuslara qarşı amansız işgəncələrlə müşaiyət edilib, 40-a yaxın məhbus “tubzona” deyilən yerdə uzunmüddətli fiziki işgəncələrə məruz qalıb.

Sənəddə CÇM ən təhlükəli, təhlükəli, nisbətən təhlükəsiz olaraq təsnif edilir. Hesabatda 3 saylı CÇM-si və Qobustan qapalı həbsxanası ən təhlükəli sayılır. 1 saylı Bakı İstintaq Təcridxanası, 4 saylı (qadınlar üçün), 12, 13, 14 saylı CÇM təhlükəli həbsxanalar sırasındadır. 1, 2, 5, 6, 10, 16 saylı CÇM nisbətən təhlükəsiz CÇM srasında yer alır. 

Son olaraq, müəlliflər aidiyyətli orqanlardan Penitensiar Xidmətə aid olan bütün CÇM-lərdə köklü islahatlar aparılması, CÇM rəislərinin dəyişdirilməsi, işgəncələri sifariş edənlərə, icraçılara, məhkumların ölümlərinə səbəbkar olan nəzarətçilərə qarşı cinayət işi qaldırılmasını təklif edirlər. Bununla yanaşı, korrupsiya və rüşvətxorluq faktlarının araşdırılması, məhkumların saxlanma şəraitinin qəbul edilən Avropa standartlarına uyğunlaşdırılması tələb edilir. -05D-