Xəzər üfüqündə bombalar. Sahilyanı ölkələr etiraz etməlidirlərmi?

Azadlıq.org: Oktyabrın 11-də Rusiya Ukraynaya çoxsaylı raket zərbələri endirib. Ukrayna Müdafiə Nazirliyinin məlumatına görə, həmin raketlərin bəziləri Xəzər regionundan strateji bombardmançılardan buraxılıb.

2018-ci ildə Azərbaycan, İran, Qazaxıstan, Rusiya və Türkmənistan arasında "Xəzər dənizinin hüquqi statusu haqqında" Konvensiya imzalanıb. Konvensiyanın 2-ci bəndinə görə, "tərəflərin Xəzərdəki fəaliyyəti dənizinin sülh məqsədləri üçün istifadə edilməsi, onun sülh, mehriban qonşuluq, dostluq və əməkdaşlıq zonasına çevrilməsi,… prinsipi əsasında həyata keçirilməlidir".

Bəs, belə olan halda Xəzəryanı ölkələr (o cümlədən, Azərbaycan) bu dənizdən hərbi məqsədlərlə istifadə olunmasına etiraz etməlidirlərmi?

"Hər iki tərəf bunu fərqli izah edir"

Azərbaycan Milli Məclisin Müdafiə, təhlükəsizlik və korrupsiya ilə mübarizə komitəsinin üzvü Elşad Mirbəşiroğlu "Turan"a bildirib ki, hüquqi baxımından hər bir Xəzəryanı ölkə öz sektoral ərazilərindən öz məqsədləri üçün istifadə edə bilər: "Rusiya-Ukrayna məsələsində isə hər iki tərəf bunu fərqli izah edir. Ukrayna tərəfi bunu bir prizmadan təqdim edir, Rusiya tərəfi isə başqa prizmadan. Rusiya tərəfi bunu təhlükəsizlik tədbirləri kimi təqdim edir və qeyd edir ki, bu, Krım körpüsündə törədilmiş partlayışa görə cavab tədbirlərdir".

Deputatın fikrincə, əgər dövlətin hansısa sularda donanması varsa və hesab edəndə ki, onun təhlükəsizliyinə təhdidlər mövcuddur, o həmin donanmadan istifadə edə bilər: "Bu mənada bütün Xəzəryanı ölkələr bərabər hüquqlara malikdirlər".

Amma onun sözlərinə görə, arzuolunandır ki, Xəzər yalnız sülh, əməkdaşlıq dənizi olsun: "Zatən yanaşma da ondan ibarətdir ki, Xəzəryanı dövlətlər arasında bir sıra əməkdaşlıq platformaları yaradılıb".

"Əvvəllər Xəzərdəki donanmasından Suriyaya zərbələr endirirdi"

"Atlas" Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri Elxan Şahinoğlu isə AzadlıqRadiosuna bildirib ki, Rusiya "Xəzər dənizinin hüquqi statusu haqqında" Konvensiyanı kobud şəkildə pozur: "Əvvəllər Xəzərdəki donanmasından Suriyaya zərbələr endirirdi. Suriyada, sözdə də olsa, terrorçulara qarşı mübarizə aparılırdı, bunu haradasa anlamaq olardı. Amma indi artıq Rusiya Xəzəryanı ölkələrin tərəfdaşı olan Ukraynaya zərbələri endirir. Bu müharibədə Rusiya və İran istisna, digər Xəzəryanı ölkələr bilir ki, bu işğalçı müharibədə Rusiya haqsızdır".

"Risk etməzlər"

Politoloq hesab edir ki, sözügedən Konvensiyanın pozulması ilə bağlı məsələnin qaldırılması aktualdır: "Düzdür, ayrılıqda Azərbaycan, Qazaxıstan, Türkmənistan məsələni qaldırıb etiraz etməyə risk etməzlər. Çünki bu, problem yarada və Rusiya təzyiq edə bilər. Amma bu üç ölkə arasında müəyyən məsləhətləşmələr ola bilər ki, bu zərbələr Konvensiyaya ziddir. Bu zərbələr nəticəsində Ukraynada mülki əhali həlak olur".

"Bu da müəyyən qədər təhlükə yaradır. Yəni, əgər sən Xəzəryanı dövlətlərini özünə dost dövlətlər sayırsansa və Xəzər qapalı su hövzəsidirsə, burada donanmanı niyə gücləndirirsən? Deməli, məqsədi bu imiş ki, Xəzərdəki donanmanı gücləndirməklə Konvensiyanı pozsun və istənilən dövləti Xəzərdən hədəf alsın".

Məsələ ilə bağlı Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyindən və Azərbaycandakı Rusiya səfirliyindən münasibət öyrənmək mümkün olmayıb.