Eyyub Hüseynov: «Azərbaycanda qida təhlükəsizliyi ilə bağlı vəziyyət yaxşı deyil»

Azad İstehlakçılar Birliyinin sədri Eyyub Hüseynov “Amerikanın səsi”nə müsahibəsində Azərbaycanda qida təhlükəsizliyi, təhlükəli qida məhsullarının idxalı və istehsalından danışıb. 

Sual: Azərbaycan hökumətinin qida təhlükəsizliyi ilə bağlı həyata keçirdiyi tədbirlər əhalinin ekoloji cəhətdən təmiz qida ilə təminatına  şərait yaradırmı?

Cavab: Böyük Hippokrat deyirdi ki, biz nə yeyiriksə oyuq. Çinlilər isə deyir ki, öz xəstəliyini öz boşqabında axtar. Fikir versək ki, Azərbaycanda apteklərin şəbəkəsi başqa ölkələrə nisbətən 20 dəfə çoxdur, apteklərdə növbələrdir. Klinikalarda insanlar növbədədir. Azərbaycandan Türkiyəyə, İrana külli miqdarda xəstə axını gedir. Bunlar dolayısı ilə  sübut edir ki, Azərbaycanda qida təhlükəsizliyi yaxşı vəziyyətdə deyil. Təəssüflər olsun ki, ölkədə qidanın təhlükəsizliyinə dair qanun qəbul edilməyib. Baxmayaraq, dəfələrlə bu sənəd müəyyən dairələrdə müzakirə edilib. Lakin belə bir qanun hələ  yoxdur. Ona görə də  ölkədə təhlükəli qida kifayət qədər var. Bu da insanların həyatına öz mənfi təsirini göstərir. Bir də qeyd edirəm, insanların sürətlə kimyalaşması, apteklərə müraciəti, klinikalarda növbələr bunun açıq-aydın sübutudur. Təsadüfi deyil ki, ölkədə  xərçəng xəstəliyinin cavanlaşması, sürətlə artması da bu amilləri bir daha sübut edir.       

Sual: Ekspertlər son dövrlər ölkədə xərçəng, şəkərli diabet və digər xəstəliklərin sürətlə artmaqda olduğunu bildirirlər. Fikrinizcə, ölkəyə idxal olunan məhsulların tərkibi Azərbaycanın daxili fitosanitar standartlarına cavab verirmi?

Cavab: Əlbəttə, de-yure hər şey yaxşıdır. Çox təəsüf ki, de-fakto tamam başqa mənzərəni görürük. Normal ekspertiza görmürük. Müstəqil ekspertiza hüquqi sənəd kimi məhkəmə orqanlarında tanınmır. Yəni, ekspertiza qurumu, ekspertiza mafiyası bir əldə cəmləşib. Yalnız hüquqi sənəd kimi dövlət ekspertizası tanınır. Sertifikat verən orqan və əhalinin sağlamlığı keşiyində duran orqan eyni bir əldə cəmləşib. Daha sadə demək istəyirəm,  tutaq ki, bir kütləvi istehsal malından bir nəfər, kimsə zəhərləndi və tutaq ki, insanı zəhərləyən mal məlum oldu. Amma Azərbaycan tarixində bir dəfə də belə hal olmayıb, insanı zəhərləyən kütləvi istehsal malının adı ortaya çıxmayıb. Onda həmin malı kütləvi istehsal edən müəssisə Səhiyyə Nazirliyinin ona verdiyi gigiyenik şəhadətnaməni qoyacaq stolunun üstünə, deyəcək sən mənə gigiyenik şəhadətnamə veribsən. Cavabdeh də  sənsən. Yəni, maraqların toqquşması var. Ona görə də ölkədə zəhərlənmənin statistikası ümumdünya göstəricisindən 250 dəfə az göstərilir. Çünki Səhiyyə Nazirliyinin marağında deyil. Zəhərlənmələr olan zaman istehlakçının üzərinə  yıxırlar ki, sən məhsulu pis saxlamısan, sən özün hazırlamısan, özün etmisən. 20  ildir ki, biz istehlakçıların hüquqlarını  qoruyuruq, bir dəfə də görməmişik zəhərlənmə ilə bağlı kiməsə kompensasiya verilsin. Dünyasını dəyişən insanlara və yaxud da əlil olmuş insanlara nə isə müavinət verilsin. Bir dəfə də belə hal olmayıb. Belə  bir şəraitdə əhalinin qida təhlükəsizliyi təmin olunmur və  ekspertizalar, tədqiqatlar müasir tələblərə cavab vermir.      

Sual: Ölkədə istehsal edilən qida məhsullarıının ekoloji cəhətdən təmiz olması ilə bağlı moniotorinqlər aparılırmı? Nəticələr necədir?

Cavab: Belə monitorinqləri heç kəs aparmır, heç bir dövlət qurumu aparmır. Lakin ictimai təşkilatlara, bizə gələn şikayətlər əsasında müəyyən işlər görürük. Təsadüfi  deyil ki, ölkədə istehsal olunan qida məhsullarının keyfiyyətinin qaldırılması  uğrunda ABŞ-ın Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi (USAİD) Azərbaycanda beş illik layihə həyata keçirib. Azərbaycanın Ümumdünya Ticarət Təşkilatına daxil olması ərəfəsində Azərbaycanın yerli qida sektorunun keyfiyyətinin yüksəldilməsi  işini görüb. 2011-ci ildə USAİD bizə  müraciət etdi. Dünyada ilk təcrübə olaraq Azərbaycan istehlakçılarının qida təhlükəsizliyi nişanını qeydə aldırmaq təşəbbüsuünü bizdən istədi. Azad İstehlakçılar Birliyinin, yəni dizim təşkilatın üzvlərinə  treninqlər keçdilər və  beynəlxal nişan qeydiyyata alındı. Bu, dünyada ilk nişan idi. Bizim dövlət orqanları da bu işə dəstək verdi. Biz 2011-ci ildən bəri iş aparırıq. 2011-ci ldən bəri Azərbaycanda cəmi ekoloji təmiz qida istehsal edən 6 müəssisəyə bu nişan şamil edilib. Lakin, çoxsaylı  müəssisələr  heç də  ekoloji təmiz və  standartlara uyğun məhsul istehal etmir. Bu vəziyyətdə təkcə  yerli məhsullar yox, xaricdən  məhsullar da Azərbaycana böyük problemlə gəlir.  Bu gün biz şikayət gəlib ki, Ukraynadan daxil olan quş ətləri həddindən artıq, təxminən 30 faiz su vurulmuş, dondurulub və yenidən donu açılıb, sonra Azərbaycana göndərilib. Bu gün həmçinin Türkiyədən gətirilmiş yumurtalarla bağlı da şikayətlər daxil olub. Bundan başqa Azərbaycan əmtəə bazarı sürətlə çirklənir və təsadüfi deyil ki, bu gün mən bütün dövlət orqanlarına, o cümlədən baş nazirə məktub göndərirəm. Hökumətin birtərəfli  siyasəti, yəni istehklakçı hüquqlarını arxa planda qoyub. Dövləti də, ordunu da, biznes qurumunu da saxlayan, mövcud edən istehlakçını arxa planda qoyub, yalnız və yalnız biznesin  dəstəkləməsi səhv bir siyasətdir. Dövlət mütləq üzünü istehlakçılara doğru çevirməlidir. Bizim ofisə təhlükəli məhsulların nümunələri də gətirlir.  Məsələn, biz 2001-ci ildə Nazirlər Kabinetinin hətta qərarını da aldıq ki, ölkədə təhlükəli, filtrsiz siqaretlərin istehsalı dayandırılsın. Lakin bu şəraitdən, yəni biznes qurumları üçün yaradılan şəraitdən istifadə olunur, artıq bir aydır ki, Şəkidə filtrsiz, təhlükəli siqaretlər istehsal edən müəssisələr işə başlayıb. Heç bir hüquqi sənədləri yoxdur. Bütün qanunları, standartları pozaraq təhlükəli siqaret istehsal edirlər. Eləcə  də İnternet üzərindən əhalinin guya şəkər xəstəliyini sağaldan ad altında aldıqları cürbəcür dərmanlar, bitki əlavələri, məsələn sinir otu reklam olunur, onun şəkər xəstəliyinə  heç bir xeyri yoxdur. Bu barədə səhiyyə nazirinin bizdə rəsmi  məktubu var. Digər şikayətlərdə də əhalinin sürətlə aldadılması prosesi gedir. Yaxud 2001-ci ildə duzun yodlaşdırılıması haqqında qanun qəbul edilib. Qanunda göstərilir ki, ölkədə yodsuz duzun istehsalı, satışı, hətta heyvanlara yem məqsədi ilə verilməsi qadağandır. Lakin bu gün də bazarda yodsuz və təhlükəli duz, yəni küçələrə səpilən, dəri aşılayan duz qablaşdırılıb istehlakçılara təqdim olunur. Təəssüflər olsun ki, Azad İstehlakçılar Birliyi ictimai təşkilat olaraq öz resursları ilə çalışır ki, bu probleemləri həll etsin, lakin dövlət orqanları böyük seyrçi mövqe nümayiş etdirir.

Sual: Vəziyyətdən çıxış yolları nədir?

Cavab: Birinci növbədə istehlakçılar yaxşı maarifləndirilməlidir. İstehlakçılar pis malları boykot etməli, öz hüquqları uğrunda mübarizə aparmalıdır. Birmənalı şəkildə dövlətin siyasəti tam dəyişməlidir. Dövlət üzünü istehlakçılara doğru çevirməlidir. Necə ki, 15 mart 1962-ci ildə ABŞ Konqresini açan zaman Con Kennedi deyib: “Biz hamımız istehlakçılarıq- bizim səsimiz ən ali dövlət orqanlarında eşidilməlidir”.  –0—