Suriya dağılmağa yaxındır, Yaxın Şərqin xəritəsi isə yenidən çəkilir - Stanislav Tarasov Çətin sualda

Suriyada baş verən hadisələri tarixçi, politoloq və Yaxın Şərq və Qafqaz üzrə ekspert, tarix elmləri namizədi Stanislav Nikolayeviç Tarasov "Çətin sual" proqramında təhlil edib.

1978-1991-ci illərdə Tarasov SSRİ Dövlət Televiziya və Radio Şirkətinin Yaxın Şərqdəki Türkiyə yayım bölməsində xüsusi müxbir və beynəlxalq əlaqələr üzrə Baş Redaksiyanın şərhçisi kimi çalışıb. 2004-2006-cı illərdə həftəlik Vek qəzetinin beynəlxalq əlaqələr şöbəsinin baş redaktoru olub. 2007-ci ildən etibarən Rus Xəbərləri həftəlik qəzetinin baş redaktorudur. O, Cənubi Qafqaz, Türkiyə, İran və digər Yaxın Şərq ölkələri ilə bağlı bir sıra kitabların və ixtisaslaşmış ədəbiyyatda dərc olunmuş çoxsaylı məqalələrin müəllifidir.

Tarasovun fikrincə, Suriya dövlət olaraq artıq dağılma faktını yaşayır. Dəməşq öz əhəmiyyətini itirib və hazırda ölkəni birləşdirə biləcək nə bir karizmatik lider, nə də bir ideologiya mövcuddur. Böyük ehtimalla, Suriya Fransa mandatına (1920-ci ildə San-Remo Fransız-Britaniya Konfransının qərarlarının əsasında, 29 sentyabr 1923-cü ildə Millətlər Liqası tərəfindən təsdiqlənən) uyğun olaraq anklavlara bölünəcək.

Fransa mandatı altında Suriya altı hissəyə bölünmüşdü: Dəməşq Dövləti, Hələb Dövləti, Ələvilər Dövləti, Böyük Livan, Dürzlər Dövləti və Aleksandrettə (1939-cu ildə referendumdan sonra Türkiyəyə verilən Hatay bölgəsi) sandjağı (vilayəti).

Tarasov hesab edir ki, suriyalılar federasiya barədə razılığa gələ bilməyəcəklər, çünki həm ölkədaxili qüvvələrin, həm də xarici oyunçuların maraqları çox fərqlidir.

Ekspert bildirir ki, xarici oyunçular Hayat Təhrir əş-Şamın (HTŞ, "Şamın Azadlığı Təşkilatı") Dəməşqə yürüşünü əvvəlcədən gözləyirdi. O qeyd edir ki, üsyançılar özləri bir il ərzində "çox güclü və döyüşə qabiliyyətli bir vahid" yaratmağa və iki həftə ərzində Əsədə ağır zərbə vurmağa qadir olmazdılar.

Tarasov vurğulayıb ki, Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan yayda Əsəd rejimini xilas edə bilərdi, lakin müəyyən səbəblərdən bu baş vermədi.

O həmçinin qeyd edib ki, Rusiya rejimi qorumaq niyyətində idi, lakin buna İran mane oldu.
"Tehranda hesab edirdilər ki, Rusiya və Türkiyə İrana qarşı gizli razılaşmaya gəlib. Suriya rəhbərliyində bir sui-qəsd yetişirdi. Moskva isə mübarizə aparmaq üçün heç bir əsas görmədi. Nəticədə Əsəd dəstəksiz qaldı," deyə analitik qeyd edib.

İsrailin hərəkətlərinə toxunan Tarasov bildirib ki, İsrail Suriyada kürd hökuməti yaratmaq niyyətindədir:
"Onlar tezliklə Suriyanın bir yaşayış məntəqəsində kürd hökumətini elan edəcəklər. Kürdlər İsrail və ABŞ rəhbərliyi ilə əlaqə qurublar. Bildiyiniz kimi, Suriyanın şərq hissəsində ABŞ kontingenti mövcuddur. Amerikalılar orada qalacaqlarını bəyan ediblər. Əvvəllər onlar Suriyanın şərqində kürd dövlətinin yaranma prosesini dayandırırdılar, lakin indi bu proses reallığa çevrilə bilər."

O, həmçinin hesab edir ki, İsrail dürzlərin yaşadığı əraziləri nəzarətə götürməyə çalışır ki, onlar üçün dövlət yaratsın.
"Kürd dövləti və dürz dövləti yaratmaq planları həyata keçirilərsə, Suriyanın dövlət olaraq mövcudluğu artıq mümkün olmayacaq," deyə Tarasov yekunlaşdırıb.