Gözlər parlamentin ən axırıncı partiyasının üzərində

Prezident üsuli-idarəsinə keçiləndən sonra Milliyyətçi Hərəkat Partiyasının verdiyi qeydsiz-şərtsiz dəstək sistemi kilidləyərək ölkənin taleyini müəyyənləşdirəcək bəzi həyati dərəcədə əhəmiyyətli məsələlərdə iqtidarın böyük ortağı AKP-nin əlini-qolunu bağladı.

Kürd əsilli seçicilərin dəstəyi iqtidar üçün həlledici mahiyyət kəsb edərkən dünyəviliyi (AKP tərəfdarı mühafizəkarların “marksistlər” dediyi seçici kütləsi) müdafiə edən kürd əsilli vətəndaşlardan səs alına bilinməyəcəyi artıq qətiləşmiş kimidir.

Kürd təmayüllü Halkların Demokrasi Partiyasının ana müxalifət partiyası ilə 2 il əvvəl bələdiyyə seçkisindəki (xüsusilə, İstanbulda təkrarlanan seçkidə) gizli əməkdaşlığının iqtidar ittifaqını ən az reytinqi olan siyasi qurumların qapısını döyməyə məcbur etdi (səhv anlamayın, söhbət Ədalət Vəliyevin dizayn etməyə çalışdığı şeydən getmir).

Yaranmış mənzərədə iqtidarın böyük partiyası, hörmətli Rəcəp Tayyip Ərdoğanın 1994-cü ildə 25.6% səslə İstanbulun bələdiyyə sədri seçildiyi günlərin həyəcanını yenidən dirçəltmək paroluyla addımlar atarkən kiçik ortaq MHP-nin hədəfində isə “öz qucağından” çıxmış İYİ Partiya var.

Bəli, Türkiyə siyasətini izləyənlər İYİ Partiyanın lideri Meral Akşenerin 1990-cı illərdə mərkəz sağı təmsil edən Doğru Yol Partiyasında millət vəkili olduğunu, 2001-ci ildə AKP-nin qurucu üzvləri arasında yer almasına baxmayaraq, bir müddət sonra oradan ayrılıb MHP-yə keçdiyini, MHP-nin parlamentdən kənarda qaldığı dövrdə (noyabr 2002-iyul-2007) Dövlət Bahçəlinin müavini olduğunu, Məclisə yenidən qayıdılan kimi MHP kontingentindən 8 il vitse-spiker kreslosunda oturduğunu və 2015-ci ildə MHP sıralarından yenidən namizədə göstərilmədiyini yaxşı bilirlər. Yəni, Dövlət Bahçəli ilə Meral Akşenerdən yaxşı bir-birlərini tanıyan siyasətçi Türkiyədə azdır. Fövqəladə qurultayın çağırılması üçün lazımi sayda imzanı toplamasına baxmayaraq, Dövlət Bahçəlinin bunu məhkəmə qərarıyla əngəlləməsindən sonra İYİ Partiyanı qurma yolundan gedən Akşenerin başında durduğu siyasi qurum bu gün Məclisdədirsə, bunu qəti şəkildə ana müxalifət lideri Kamal Kılıçdaroğluna borcludur.

24 iyun 2018-ci ildəki prezident seçkisində 10% səs alan Akşenerin İYİ Partiyası, Cümhuriyyət Xalq Partiyasının seçki ərəfəsindəki ağıllı manevrilə Məclisə girəndən sonra bu müxalifət bloku 31 mart 2019-cu ildə keçirilən bələdiyyə seçkisində də birgə hərəkət edərək böyük uğur qazandı.

Demokratik mühitdəki siyasətin xarakteristikasından doğan duruma görə Akşenerin İYİ Partiyası hazırda Türkiyənin gələcəyinin müəyyənləşdirilməsində həlledici nöqtədə durmaqdadır. Bunu yaxşı bilən dövlət başçısı da, iqtidarın kiçik ortağının lideri də hörmətli Akşenerə qarşı taktiki manevrlərini “Bir irəli, iki geri” fəlsəfəsilə yürütməkdədirlər. Məsələn, bir gün baxırsan ki, Dövlət Bahçəli “yerli və mili” dediyi Akşeneri və adamlarını MHP-yə geri dönməyə çağırır, ertəsi gün isə yenə eyni Akşeneri “Fosforlu Cevriye” ilan etməkdən geri qalmır. Eləcə də bir gün Akşenerə “yerli və milli” deyən cənab Ərdoğan ertəsi gün onu FETÖ-çü damğası vuraraq həbslə təhdid edir.

Artıq heç bir etika sərhəddi tanımayan bu manevrlərin nəticəsinin olub-olmayacağını təkcə Akşenerin yox, həm başında Koray Aydının durduğu və iqtidarın təkliflərinə hərarətli baxan (təbii ki, bunu açıq şəkildə ifadə etmədən) qrupun həm də başında Yavuz Ağıraloğlunun durduğu radikal milliyyətçi təbəqənin mövqeləri müəyyənləşdirəcək. Yəni, bu gün təzyiqin bütün formalarına müqavimət göstərən Meral Akşeneri sabah iqtidar blokunda görmək heç də təəccüblü sayılmayacaq.

Əlbəttə, burada söhbət təkcə iqtidar blokunun, müxalif ittifaqının qıfıl partiyası halına gələn İYİ Partiyaya və birbaşa Meral Akşenerə təzyiqlərilə birlikdə hazırda böyük bir boşluq içində qalmış mərkəz sağ seçicilərinin Meral xanımdan olan gözləntilərinin reallaşmamasının da önəmli rolu olacaq.

Kiçik mağaza sahiblərindən başqa mərkəz sağın iqtisadi baxımdan gülcü təbəqələrilə lazımi əlaqələri yarada bilməyən Meral Akşenerdən əsas gözləntinin o cinahla güclü əlaqə yaradaraq dəstək alması olduğu halda bunun reallaşmaması ümidləri boşa çıxaracaq və dar bir ideoloji çərçivədə qalan İYİ Partiyanın özünü iqtidara yamamasından başqa çarəsi qalmayacaq. Ona görə iqtidarın təzyiqlərinə daha güclü şəkidlə müqavimət göstərə bilməsi üçün İYİ Partiyanın yubanmadan Türkiyə siyasətinin bir vaxtlar Süleyman Dəmirəl, Turqut Özal və Rəcəp Tayyip Ərdoğanın (19 illik iqtidarın ilk 10 ilində) simalarında təmsil edilmiş mərkəz sağ cinahı ilə güclü dialoq yaratması zərurəti var.

Təzyiqlərə müqavimətini mühafizə etməsi isə Akşeneri və İYİ Partiyanı müxalifət bloku içində güclü hala gətirəcəyi kimi Türkiyə demokratyasının tarixində önəmli bir yerə yazacaq.

Mayis Əlizadə