İran etirazlardan qorxaraq hicab haqqında qanunun sərtləşdirilməsini dayandırır

İran qadınlar üçün daha sərt hicab tələbləri ilə bağlı mübahisəli yeni qanunun tətbiqini dayandırıb. Bir çox müşahidəçilərin fikrincə, bu qanun Mahsa Əmininin 2022-ci ildə ölümündən sonra baş verən kütləvi etirazlara bənzər hadisələri təkrarlaya bilərdi, yüksək rütbəli rəsmi bildirib.

İranın parlament işləri üzrə vitse-prezidenti Şəhram Dabiri bildirib ki, 2023-cü ilin sentyabrında parlament tərəfindən təsdiqlənmiş mübahisəli qanun bu həftə planlaşdırıldığı kimi hökumətə göndərilməyəcək. “Müzakirələr nəticəsində parlamentin hələlik bu qanunu hökumətə təqdim etməyəcəyi qərara alındı,” – Dabiri islahat tərəfdarı olan Ham Mihan qəzetinə deyib.

Dabirinin sözlərinə görə, qadınların hicab qaydalarına əməl etməməsi və onları qəbul edən müəssisələrə qarşı daha sərt cəzalar nəzərdə tutan qanunun təxirə salınması qərarı yüksək icra, qanunverici və məhkəmə orqanları tərəfindən qəbul edilib. Lakin o, ətraflı məlumat verməyib.

Əgər qanun qəbul olunsaydı, islahatçı Prezident Masud Pəzeşkiyan qanunu beş gün ərzində təsdiq etməyə məcbur olardı və qanun 15 gün ərzində qüvvəyə minərdi. İran qanunlarına əsasən, prezidentin qanunları veto etmək hüququ yoxdur. Pəzeşkiyan, ehtimal ki, ali dini rəhbər Ayətullah Əli Xameneiyə müdaxilə üçün müraciət edə və ya qanunu icra etməmək qərarı verə bilərdi ki, bu da sərt xətt tərəfdarlarının onun mövqeyini zəiflətmək üçün istifadə edə biləcəyi konstitusiya böhranına səbəb olardı.

Pəzeşkiyan əvvəllər qanunu “çoxlu suallar və qeyri-müəyyənliklər” daşıdığına görə tənqid edib. Qanun layihəsində təklif edilən cəzalar arasında birinci pozuntu üçün 800 dollar cərimə, ikinci pozuntu üçün 1500 dollar və üçüncü pozuntu üçün 15 ilə qədər həbs cəzası var idi. Məşhurlar və ictimai şəxslər xalis varidatlarının 8%-nin müsadirəsi ilə üzləşə bilər, hicabsız qadınlara xidmət göstərən müəssisələr isə cərimə və ya bağlanma riski daşıyırdı.

Qanun layihəsi həmçinin səyahət qadağaları və özəl təhlükəsizlik görüntülərinə çıxış daxil olmaqla gücləndirilmiş nəzarət tədbirlərini də nəzərdə tuturdu. Üç il üçün nəzərdə tutulmuş qanunun miqyası hətta İran İslam Respublikasının standartlarına görə misilsizdir.

Mahsa Əmininin 2022-ci ilin sentyabrında əxlaq polisi tərəfindən hicabını düzgün geyinmədiyi iddiası ilə saxlanıldıqdan sonra ölümü ölkə miqyasında etirazlara səbəb oldu. Tehran onun ölümündə məsuliyyəti inkar etsə də, BMT-nin təhqiqatçıları Əmininin polis tərəfindən fiziki zorakılığa məruz qaldığını və bunun ölümünə səbəb olduğunu müəyyən edib. Etirazların yatırılması nəticəsində azı 500 nəfər ölüb, 22 mindən çox insan həbs edilib.

O vaxtdan bəri İranlı qadınlar hicab qanunlarına getdikcə daha çox məhəl qoymurlar, həbs və ya təqib təhlükəsinə baxmayaraq, ictimai yerlərdə başları açıq şəkildə görünürlər. Son sorğu göstərib ki, Tehran sakinlərinin təxminən yarısı məcburi hicab qanunlarına qarşıdır.

Qanunun dayandırılması İran hakimiyyəti üçün sərt xətt siyasəti ilə ictimai narazılıq riski arasında balans yaratmaqda artan problemləri əks etdirir.