Putin Harris və Tramp arasında seçimi necə qiymətləndirir və seçkilər Rusiya üçün nə deməkdir

AP: Sentyabrda Vladimir Putinə ABŞ-dakı seçkilər ilə bağlı verilən sual Rusiya prezidentinin istehzalı təbəssümünə və qaşını qaldırmasına səbəb olub.

Donald Trampa, yoxsa Kamala Harrisə üstünlük verdiyini soruşduqda Putin dərhal prezident Co Baydenə ünvanına da yüngül hücum olan bir qədər yumoristik cavabı ilə dinləyiciləri heyrətə gətirib.

O, Uzaq Şərqin Vladivostok limanında iqtisadi forumda toplaşanlara deyib: “Bizim favoritimiz”, əgər belə adlandırmaq olarsa, indiki prezident cənab Bayden idi”.

"Ancaq o, yarışdan kənarlaşdırıldı və o, bütün tərəfdarlarına xanım Harrisi dəstəkləməyi tövsiyə etdi. Yaxşı, biz bunu edəcəyik - biz onu dəstəkləyəcəyik" istehza ilə deyib və bildirib ki, onun "ifadəli və yoluxucu gülüşü" göstərir ki,  "onun işləri yaxşıdır".

Çərşənbə axşamı keçiriləcək seçkilər Kreml üçün mühümdür və Putinin yayındırıcı və bir qədər də ələ salan cavabına baxmayaraq, bu, Rusiyanın iki cəlbedici olmayan variant arasında seçim etmək nöqteyi-nəzərini əks etdirir.

Təhlilçilər deyirlər ki, onların heç biri soyuq müharibədən bəri ən aşağı səviyyəyə çatan münasibətləri yaxşılaşdırmaq üçün xüsusi perspektiv vəd etmir.

Hazırkı vitse-prezident Kamala Harris Rusiyaya qarşı sərt mövqe nümayiş etdirib, keçmiş prezident Donald Tramp isə Putinə heyranlığı ilə tanınır. Bununla belə, sentyabr görüşündə Putin şikayət etdi ki, Tramp hakimiyyətdə olanda “Rusiyaya qarşı ondan əvvəl hər hansı digər prezidentin tətbiq etdiyindən daha çox məhdudiyyətlər və sanksiyalar olub”.

Harvard Beynəlxalq və Regional Araşdırmalar Akademiyasından Timoti Kolton deyib ki, Kreml rəhbərliyi “ümumiyyətlə, heç nəyə inanmır”. Rusiya baxımından bu seçkilər faydalı olacaq”.

Lakin o, əlavə edib ki, ümumilikdə “yəqin ki, onlar Trampa üstünlük verir; o, daha yaxşı tanınır”.

ABŞ-dakı seçkilərdən əvvəl Rusiya üçün əsas suallar:

Ukraynaya gələcək yardım necə olacaq?

Harrisin Rusiyanın işğalının üçüncü ilində Bayden administrasiyasının Ukraynaya kütləvi hərbi və iqtisadi dəstəyini davam etdirəcəyinə inanılır.

Tramp öyünüb ki, Putinlə münasibətləri yaxşıdır. Ukrayna prezidenti Vladimir Zelenskinin hörməti isə o qədər güclüdür ki, müharibəni 24 saat ərzində başa çatdırmaq üçün danışıqlar apara bilər. O, strategiyası haqqında təfərrüatlara varmaqdan imtina edir, lakin sanksiyaları tənqid edən son açıqlamaları  münaqişənin həllini təşviq etmək üçün Rusiyaya qarşı sanksiyaları qaldıra biləcəyini göstərir.

Onların debatları zamanı Tramp iki dəfə Ukraynanın müharibədə qalib gəlməsini istəyib-istəmədiyinə birbaşa cavab verməkdən imtina edib, Harris isə Qərbin Kiyevə dəstəyini tərifləyib və bunu davam etdirməyə çağırıb.

“Əks halda Putin Kiyevdə oturub Polşadan başlayaraq gözünü Avropanın qalan hissəsinə dikər”, - deyə o bildirib.

Trampın namizəd yoldaşı, senator C.D.Vens Trampın düşüncəsinə ipucu verə biləcək təklifləri xatırladıb: Ukrayna Rusiya tərəfindən işğal olunmuş əraziləri demilitarizasiya etsin və daimi neytrallığa razı olsun. Bu şərtlər Kiyev üçün anafema olardı, lakin Tramp Ukraynaya xüsusi rəğbət göstərmir və bəyan edir ki, Zelenski “heç vaxt bu müharibənin başlamasına icazə verməməli idi”.

Harris onun mövqeyinin Baydenin mövqeyindən nə ilə fərqlənəcəyini açıqlamayıb. 2022-ci ildə Rusiyanın işğalından sonra ABŞ Ukraynaya 59,5 milyard dollardan çox silah və yardım ayırıb. O, əvvəllər ABŞ-ın qurduğu qlobal ittifaqları riskə atmağın axmaqlıq olduğunu deyib və Putinin “qəddarlığını” pisləyib.

Beynəlxalq Böhran Qrupu şərhində "Harrisin qələbəsi, ehtimal ki, administrasiya Konqresi dəstəkləyə bildiyi müddətdə ABŞ-ın dəstəyini davam etdirəcəyini vəd edir" deyə bildirib. Hərçənd o, Baydenin etdiyindən daha aqressiv şəkildə döyüşün dayandırılmasına təkan verə bilər. Konqresdə Ukraynaya yardım üçün böyük xərclərə qarşı artan düşmənçilik onun strategiyasını poza və ya dəyişdirə bilər.

ABŞ insan haqları məsələsində Rusiyaya necə yanaşacaq?

Harris bu kimi məsələlərdə, xüsusən də Rusiya müxalifətinin lideri Aleksey Navalnının həbsxanada ölümündən sonra açıq şəkildə Rusiyaya qarşı çıxıb. O, Navalnının ölümünü şərh edən ilk xarici liderlərdən biri olub və bunu “Putinin qəddarlığının daha bir əlaməti” adlandırıb.

Tramp bir neçə gün şərh verməkdən çəkinib və sonra Putini məsələ ilə əlaqələndirməyib. O, Navalnının cəzasını dələduzluğa görə özünün təqibi ilə müqayisə edərək, onun işini “Navalnı forması” adlandırıb.

Tramp dünyada yalnız iki cinsin olduğunu bəyan edən qanunvericiliyə çağırıb və transgender qadınları qadın idmanından kənarda saxlamağa söz verib.

Onun demokratları və rəqiblərini “daxili düşmən” kimi səciyyələndirməsi Rusiyanın müxalifətə qarşı repressiyalarını sürətləndirməsindən fərqli deyil.

Bu, NATO-ya necə təsir edəcək?

Tramp NATO ittifaqının digər üzvləri ilə mübarizə apararaq, onlardan öz milli büdcələrində orduya ayrılan xərclərin razılaşdırılmış səviyyəyə çatmasını tələb edib. O, prezident kimi liderlərə xəbərdarlıq edib ki, bu tələblərə cavab verməyən ölkələri müdafiə etməkdən imtina edəcək. Rusiya isə “belə ölkələrlə istədiyini edə bilər”.

Tramp həmçinin NATO-nun nizamnaməsinin qarşılıqlı müdafiə bəndini şübhə altına alıb və müsahibədə ABŞ-ın nə üçün NATO üzvü Monteneqronun “çox aqressiv xalqını” müdafiə etmək məcburiyyətində olduğunu soruşub.

Harris deyir ki, Birləşmiş Ştatların NATO qarşısındakı öhdəliyi sarsılmazdır. O, Ukraynanın alyansa qoşulmasına dəstək olub-olmaması ilə bağlı heç nə deməyib.

Bəs Rusiya ilə silahlara nəzarət sazişləri?

Putin Qərbin Ukraynanı dəstəkləməsinə mane olmaq üçün dəfələrlə nüvə silahına əl ata biləcəyini deyib.

Moskva və Vaşinqton arasında qalan sonuncu nüvə silahlarına nəzarət müqaviləsi yeni administrasiyanın işə başlamasından bir il sonra, 2026-cı ildə başa çatır və onun perspektivləri qaranlıqdır.

Bayden vəzifəyə gəldikdən sonra tez bir zamanda müqaviləni uzatdı və Harrisin qitələrarası nüvə raket buraxılış qurğularının sayını məhdudlaşdıran paktı dəstəkləyəcəyi gözlənilir.

Rusiya ondan çıxmasa da, 2023-cü ildə iştirakını dayandırıb, ABŞ cavab tədbirləri görüb, o cümlədən raketlərin yeri və statusu ilə bağlı məlumatların paylaşılmasını dayandırıb.

Tramp, “nüvə eskalasiyası” təhlükəsi barədə xəbərdarlıq etsə də, vəzifədə olarkən silahlara nəzarət rejimini ləğv etmək, o cümlədən 500-5500 kilometr (310-3410 mil) mənzilli nüvə və adi yerdən buraxılan raketləri qadağan edən "Orta və kiçik mənzilli raketlərin ləğvi" müqaviləsindən çıxmaq üçün addımlar atdı.

Tramp vəzifədə olarkən həm Rusiya, həm də Çini əhatə edəcək yeni nüvə paktı imzalanmasına çağırıb.