Rusiya BMT-nin kosmosda təhlükəli nüvə silahı yarışının qarşısını almağa çağıran qətnaməsinə veto qoyur

AP:  Rusiya çərşənbə günü Birləşmiş Ştatlar və Yaponiya tərəfindən dəstəklənən BMT-nin bütün ölkələri kosmosda təhlükəli nüvə silahı yarışının qarşısını almağa çağıran qətnaməsinə veto qoyub və bunu “çirkli şou” adlandırıb.

15 üzvdən ibarət Təhlükəsizlik Şurasında 13 ölkə lehinə, Rusiya əleyhinə olub, Çin isə bitərəf qalıb.

Qətnamə bütün ölkələri 1967-ci ildə ABŞ və Rusiyanın daxil olduğu beynəlxalq müqavilə ilə qadağan edilmiş nüvə silahlarını və ya digər kütləvi qırğın silahlarını inkişaf etdirməməyə və ya kosmosda yerləşdirməməyə çağırır.

ABŞ səfiri Linda Tomas-Qrinfild səsvermədən sonra bildirib ki, Rusiya tərəfi kosmosda nüvə silahı və ya digər kütləvi qırğın silahlarından istifadə etmək niyyətində deyil. Prezident Vladimir Putin deyib ki, Moskva kosmosa nüvə silahı yerləşdirmək niyyətində deyil.

“Bugünkü veto sual doğurur: niyə? Niyə qaydalara əməl edirsinizsə, onları təsdiq edən qətnaməni dəstəkləmirsiniz? -, deyə o bildirib.

Fevral ayında Putin Ağ Evin Rusiyanın “həyəcanverici” antipeyk silahı əldə etməsi ilə bağlı iddiasına reaksiya verdi, amma bu cür silahlar hələ fəaliyyət göstərmirdi.

Milli təhlükəsizlik müşaviri Ceyk Sallivan çərşənbə günü Tomas Qrinfildin sözünü təkrarlayaraq, deyib ki, "ABŞ Rusiyanın nüvə qurğusu daşıya bilən yeni peyk hazırladığına inanır”. Sallivanın sözlərinə görə, əgər Putinin kosmosa nüvə silahı yerləşdirmək niyyəti olmasaydı, “Rusiya bu qətnaməyə veto qoymazdı”.

Rusiyanın BMT-dəki daimi nümayəndəsi Vasili Nebenzya qətnaməni “tamamilə absurd və siyasiləşdirilmiş” adlandırıb və bildirib ki, kosmosda bütün növ silahlara qadağa haqqında kifayət qədər məlumat yoxdur.

Rusiya və Çin ABŞ-Yaponiya layihəsinə bütün ölkələri, xüsusilə də böyük kosmik imkanlara malik olan ölkələri “kosmosda silahların yerləşdirilməsinin və kosmosda güc tətbiqi təhlükəsinin daimi olaraq qarşısını almağa” çağıran düzəliş təklif ediblər”.

Səsvermə nəticəsində 7 ölkə lehinə, 7 əleyhinə və 1 ölkə bitərəf qalıb və düzəliş qəbul edilməsi üçün lazım olan minimum 9 lehinə səsi almadığı üçün rədd edilib.

Birləşmiş Ştatlar düzəlişin əleyhinə çıxıb və səsvermədən sonra Nebenzya ABŞ səfirinə bu sözlərlə müraciət etdi: “Biz kosmosda təkcə KQS (kütləvi qırğın silahları) deyil, istənilən növ silahın yerləşdirilməsinə qadağa qoyulmasını istəyirik. Amma sən bunu istəmirsən. Mən də eyni sualı sizə verim: Niyə?"

Onun sözlərinə görə, ABŞ və Yaponiyanın hərəkətlərinin çoxu “bir müddət əvvəl ABŞ və onun müttəfiqlərinin kosmosda silah yerləşdirmək planlarını açıqladığını xatırlasaq” aydın olur.

Nebenzya ABŞ-ı 2008-ci ildən bəri kosmosa silahların yerləşdirilməsini qadağan edən müqavilə bağlamaq üçün Rusiya-Çin təklifini əngəlləməkdə ittiham edib.

Tomas-Qrinfild Rusiyanı nüvə silahlarının yayılmasının qarşısını almaq üçün qlobal müqavilələri pozmaqda, məsuliyyətsiz şəkildə “təhlükəli nüvə ritorikasından” istifadə etməkdə, silahlara nəzarət üzrə bəzi öhdəliklərdən yayınmaqda və “silahlara nəzarət və ya risklərin azaldılması ilə bağlı əsaslı müzakirələrə” qoşulmaqdan imtina etməkdə ittiham edib.

O, çərşənbə günü keçirilən səsverməni "silahlara nəzarət üzrə mövcud öhdəliklərə çox lazım olan etimadı bərpa etmək üçün real əldən verilmiş fürsət" adlandırıb.

Putin daha sonra Moskvanın kosmosda nüvə silahı yerləşdirmək niyyətində olmadığını deyərək, ölkənin yalnız ABŞ-dakı kimi kosmik imkanları inkişaf etdirdiyini deyib.

Tomas-Qrinfild səsvermədən əvvəl bildirib ki, dünya “kosmosda nüvə partlayışının fəlakətli nəticələrini” anlamağa başlayır.

O, “dünyadakı ölkələr və şirkətlər tərəfindən idarə olunan minlərlə peyki məhv edə bilər və hamımızın asılı olduğu həyati vacib rabitə, elmi, meteoroloji, kənd təsərrüfatı, kommersiya və milli təhlükəsizlik xidmətlərini sıradan çıxara bilər” dedi.

Rədd edilmiş qətnamə layihəsində deyilirdi ki, “kosmosda silahlanma yarışının qarşısının alınması beynəlxalq sülh və təhlükəsizliyə ciddi təhlükənin qarşısını alacaq”. O, kosmosun tədqiqi və istifadəsində iştirak edən bütün ölkələri beynəlxalq hüquqa və BMT Nizamnaməsinə əməl etməyə çağıracaq.

ABŞ və Rusiya da daxil olmaqla 114 ölkə tərəfindən ratifikasiya olunmuş beynəlxalq müqavilə “nüvə silahı və ya hər hansı digər kütləvi qırğın silahlarının” orbitdə yerləşdirilməsini və ya “silahların hər hansı digər vasitələrlə kosmosda yerləşdirilməsini” qadağan edir.

Qətnamə layihəsində “kosmosda silahlanma yarışının bütün aspektləri üzrə qarşısının alınması üçün müvafiq və effektiv yoxlama müddəaları ilə siyasi öhdəliklər və hüquqi qüvvəyə malik alətlər də daxil olmaqla əlavə tədbirlərin görülməsinə ehtiyac” vurğulanır.

Kosmosda silahlanma yarışının qarşısını almaq üçün müqavilələrin bağlanması üçün əsas məsuliyyətin Cenevrədə yerləşən BMT-nin tərksilah üzrə konfransının olduğu bir daha vurğulanıb.

65 dövlətdən ibarət təşkilat az irəliləyiş əldə edib və əsasən ölkələrin başqalarının silah proqramlarını tənqid etmək və ya öz silahlarını müdafiə etmək üçün foruma çevrilib. Qətnamə layihəsində konfransın “balanslaşdırılmış və hərtərəfli iş proqramının qəbul edilməsi və həyata keçirilməsi” tələb olunurdu.

ABŞ-Yaponiya təşəbbüsünü irəli sürən Mart Şurasının iclasında BMT-nin Baş katibi Antonio Quterreş xəbərdarlıq etdi ki, “geosiyasi gərginlik və inamsızlıq nüvə müharibəsi riskini onilliklərin ən yüksək səviyyəsinə çatdırıb”.

Onun sözlərinə görə, İkinci Dünya Müharibəsi zamanı ABŞ-ın atom bombası layihəsinə rəhbərlik edən Robert Oppenheymer haqqında çəkilən “Oppenheimer” filmi “dünyada milyonlarla insan üçün nüvə qiyamətinin sərt reallığını canlı həyata gətirdi”.

"Bəşəriyyət Oppenheimerin hekayəsinin davamından sağ çıxmayacaq" deyə BMT rəhbəri bildirib.