Türk siyasəti kilidlənmək istənilr

68 illik parlamentar idarə sisteminə adaptasiya olan Türkiyə toplumu 2 illik prezident üsuli-idarəsinə öyrəşə bilmədi.İctimai rəy sorğularının hamısı bunu göstərir.

Recep Tayyip Erdoğan  “parlamentar sistemin koalisiya hökumətləri ölkəni idarə edə bilmird, üsuli-idarəni ona görə dəyişdiririk”- səbəbindən sistemi dəyişdirsə də məlum oldu ki, cəmi 10% reytinqli  Millyyətçi Hərəkat Partiyası olmadan hakimiyyətdə qalması mümkün deyil.

Bunun da adı koalisiyadır və  taleyin ironiyasına baxın ki,sistemi özü üçün dəyişdirən  Erdoğan həm Məclisin  ən kiçik partiyasının dəstəyindən asılı qalıb həm də o dəstək Erdoğanın yox, MHP-nin reytinqini yüksəldir,onun işinə yarayır. Bunun uzun müddət davam etdirilməsinin mümkün olmadığını hamı bilir.

Türkiyə  siyasəti  dalana dirənib, 18 ilin iqtidar partiyası çarəsiz şəkildə özünün əriyən reytinqini müşahidə edir. Devlet Bahçelinin MHP-si iqtidar partiyasına qıraqdan dəstək verib öz reytinqini yüksəldir, AKP-nin öz içindən doğan Gelecek Partisi (keçmiş baş nazir Ahmet Davutoğu) və Demokrasi ve Atılım Partisi(keçmiş xarici işlər naziri Ali Babacan) isə hökumətə salvoların şiddətini  artırdıqca reytinq yüksəldirlər.Bütün vasitələrdən istifadə edən partiya sədri prezidentin bunu əngəlləməyə gücü çatmır.

Cənab Erdoğanın işinin bu çətin vaxtında bir tərəfdən, “Prezidentin seçilməsi üçün bariyerin 40%-ə çəkilməsi”  gündəmə gətirilir, müxalifət də toplum da o dəqiqə diqqəti bu təkllifin qeyri-ciddiliyinə diqqəti cəlb edir.Cümhuriyyətin rəsmi bayramları dinçilərlə dünyəvilər arasında müzakirə obyektinə çevrilib bir neçə gün ölkə gündəmini məşğul edəndən sonra Cümhuriyyət Xalq Partiyasının İş Bankının idarə heyətindən çıxarılması tələbi yenidən gündəmə gəlir.

Görünür, iqtidar partiyasının vəziyyəti həqiqətən çətindir ki, MHP lideri Devlet Bahçeli tamamilə demokratik təşəbbüs olan “partiyalardan millət vəkili keçidləri”nin qabağını alamaq üçün təcili qanun dəyişikliyi təklif edir. Bunun anlamı nədir?

Yeni yaradılan partiyaların parlament seçkisində iştirak edə bilmələri və ya partiya adından prezidentliyə namizəd göstərmələri üçün ölkənin bütün vilayətlərində təşkilatlarının olması lazımdır.

Meral Akşenerin İYİ Partiyası 2017-ci ilin noyabrında yarandı, ölkənin bütün vilayətlərində təşkilatı  olmadığı kimi,parlamentdə ən az 20 millət vəkilindən ibarət fraksiyası da yox idi. AKP və MHP ələlə verərək İYİ Partiyanın seçkidə iştirakının qabağını kəsmək üçün çox erkən seçki təyin edincə İYİ Partiyanın parlament seçkisində iştirakına da təhlükə yarandı, Meral Akşenerin prezidentliyə namizəd  olmasına da.

Ana müxalifətdəki CHP-nin lideri Kemal Kılıçdaroğlu həm İYİ Partiyanın seçkidə iştirakına nail olmaq həm də Meral Akşenerin prezidentliyə namizədliyinin yolunu açmaq üçün 20 millət vəkiliə istefa verdirərək  onları  İYİ Partiyanın sıralarına göndərdi.

Erdoğan və Bahçelinin planları pozuldu,İYİ Partiya  parlament seçkisində iştirak etməyə haqq qazanıb Akşener prezidentliyə namizəd olandan sonra o millət vəkilləri yenidən öz yuvalarına qaıydaraq CHP siyahısından millət vəkilliyinə namizəd oldular.

Payızda  erkən seçki  ehtimalına qarşı istər Davutoğlunun  Gelecek Partiyasının istərsə də Babacanın Demokrasi ve Atılım Partiyasının o seçkidə iştirak edə bilməsi üçün  CHP-nin yenidən hər birinə 20 mllət vəkili verəcəyinə dair söhbət çıxan kimi Devlet Bahçeli bunun qabağının təcili şəkildə qanun dəyişikliyi ilə kəsilməsini təklif etdi. Halbuki, 2 il əvvəl olduğu kimi, indi də bu  təşəbbüsdə anti-demokratik heç bir element  yoxdur.

Ancaq görünür ki,3.5 ildən bəri qeydsiz-şərtsiz dəstək verdiyi iqtidar partiyasının reytinqindəki düşmə Devlet Bahçelini  də əməlli-başlı narahat edir və o da inanır ki,Davutoğlu və  Babacanın  erkən seçkidə   iştirak etmələri AKP-nin təxminən  10% reytinq itirməsinə səbəb olacaq. Ona görə normal hallarda eyni cərgədə görünməyən siyasi qurumların seçki qabağı ittifaqlarının yolunu qanunla kəsməyi tələb edir.

Əlbəttə, bununla bağlı qanun qəbul eilə  bilər. Ancaq seçkinin nəticələrinin o qanunu qəbul etdirənlərin istədiyi kimi çıxıb-çıxmayacağı heç bəlli olmaz.

Örnək istəyirsinizsə,1 il o tərəfdən verə bilərəm: 31 mart 2019-dakı  bələdiyyə seçkisində Ekrem İmamoğlu 13 min fərqlə İstanbulun bələdiyyə sədri seçildi. Yüksək Seçki Şurası vasitəsiylə nəticələri ləğv etdirən AKP, 23 iyundakı təkrar seçkidə 806 min səslə məğlub oldu.

“Seçici iradəsi” buna deyirlər və həəlledici mahiyyətdədir...

Mayis Əlizadə