Azərbaycan bərpa olunan enerji mənbələri üzrə debüt pilot layihələrini ərəb şirkətlərinə həvalə edib

 Azərbaycan hökuməti “ACWA Power” (Səudiyyə Ərəbistanı) və “Masdar” (BƏƏ) şirkətlərinə ölkədə bərpa olunan enerji (BEM) sahəsində ilk pilot layihələri həyata keçirməyi etibar edib, lakin 2020-ci ildən digər beynəlxalq şirkətlərin də bu strategiyanın icrasına cəlb olunacağı vəd edilir.

Azərbaycan Energetika nazirinin müşaviri Zamin Əliyevin ASTNA-ya verdiyi məlumata görə, “ACWA Power” və “Masdar” üç mərhələdə seçmə prosesi yolu ilə seçilib, orada 7 xarici şirkət iştirak edib. Seçim 31 oktyabr 2019-cu ildə tamamlanıb və 9 yanvar 2020-ci ildə “ACWA Power” və “Masdar” ilə ümumi dəyəri 300 milyon dollar olan icra müqavilələri bağlanıb.

Razılaşmaların şərtlərinə əsasən, “ACWA Power” pilot layihə çərçivəsində Azərbaycanda 240 MVt gücündə külək elektrik stansiyası (investisiyalar 200 milyon dollar dəyərində qiymətləndirilir), “Masdar” isə 100 milyon dollara 200 MVt gücündə günəş elektrik stansiyası tikəcək.

Bu iki stansiyanın fəaliyyəti sayəsində illik elektrik enerjisinin istehsalı 1,4 milyard kVt/saat səviyyəsində proqnozlaşdırılır.

"Birbaşa iş bu ilin sonunda başlayacaq. Bu vaxta qədər tərəflər bir sıra inzibati, texniki və digər məsələlərdə razılığa gəlməlidirlər" deyə Z. Əliyev ASTNA-ya bildirib.

Qeyd edək ki, dünyada enerji sahəsində “ACWA Power”in ümumi istehsal portfeli 30,2 min MVt, o cümlədən bərpa olunan enerji sahəsində 8 min MVt qiymətləndirilir. Şirkətin investisiya portfeli 45 milyard dollardır. Bu varlı investor əslində yalnız bir ilə - 2019-cu ildə Azərbaycana qoşulmaq barədə razılığa gələ bildi.

Artıq 2020-ci ilin aprelində bu şirkət Azərbaycanda bir ofis açmağı planlaşdırır, bunu şirkətin sədri Məhəmməd Abunayan Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevlə görüşdə bildirib.

“Masdar”a  gəldikdə, bu şirkət 10 il əvvəl "Azərbaycanın qapılarını döyməyə" başladı və nəhayət, peşəkarlığına əmin etdi.

“Masdar” bərpa olunan enerji və davamlı şəhər inkişafı üzrə fəaliyyət göstərən böyük bir beynəlxalq şirkətdir. Şirkət BƏƏ, İordaniya, Mavritaniya, Misir, Mərakeş, İngiltərə, Serbiya və İspaniyada fəaliyyət göstərir.

“Masdar”ın bərpa olunan enerji üzrə istehsal portfeli 4 min MVt qiymətləndirilir. Müxtəlif ölkələrə qoyulan investisiyaların həcmi 8.5 milyard dollara çatıb.

Qeyd edək ki, dövlət başçısı Energetika Nazirliyinin qarşısına 2030-cu ilədək elektrik enerjisi istehsalında bərpa olunan enerji mənbələrinin payını hazırkı 17% -dən 30%-ə (3461 MVt) artırmaq vəzifəsini qoyub.

Qeyd edək ki, bu 17%-dən 1%-dən azı günəş və külək enerjisinin, 16%-dən çoxu isə su elektrik stansiyalarından payına düşür. Elektrikin böyük hissəsi qazla işləyən elektrik stansiyalarında istehsal edilir.

Azərbaycanlı mütəxəssislərin hesablamalarına görə, bərpa olunan enerji mənbələrindən 1 milyard kVt/saat elektrik enerjisinin istehsalı 200 milyon kubmetr təbii qaza qənaət deməkdir və onu ixrac etmək olar.

Lakin bunun üçün Azərbaycan bərpa olunan enerji mənbələrindən elektrik enerjisi istehsalının maya dəyərini azaltmalıdır. Bu isə asan məsələ deyil və Günəş batareyaları, külək təsərrüfatları üçün komplektlər istehsalı üçün öz istehsal imkanlarının və müvafiq qanunvericilik bazasının yaradılmasını tələb edir.

2019-cu ilin dekabr ayının əvvəlində Azərbaycan Prezidenti bərpa olunan enerji sahəsində elektrik stansiyalarının inşası üçün pilot layihələrin icrası üçün komissiya yaratdı, bunun ilk nəticəsi “ACWA Power” və “Masdar” ilə müqavilələr oldu.

2020-ci ilin aprelinə qədər bu komissiya elektrik enerjisinin satışı, bərpa olunan enerji stansiyalarının elektrik şəbəkəsinə qoşulmasına dair müüqavilələr, layihələrin həyata keçirilməsi üzrə dövlət zəmanəti və s barədə təkliflər hazırlamalıdır.

2020-ci ilin may-iyun aylarına kimi enerji sektorunun "Uzunmüddətli İnkişaf Strategiyası"nın hazırlanması gözlənilir, bunun üçün Azərbaycanın Nazirlər Kabineti "Elektrik istehsalında bərpa olunan enerjinin istifadəsi haqqında", "Energetika və kommunal sektorunda tənzimləyicilər haqqında", "Energetika haqqında" və . "Qaz təchizatı haqqında qanun layihələrini hazırlamalıdır.

Əvvəllər Enerji Məsələlərini Tənzimləmə Agentliyinin (publik hüquqi şəxs kimi Energetika Nazirliyinə tabedir) İdarə Heyətinin sədri Samir Axundov ASTNA-ya bildirmişdi ki, dünyada elektrik sektorundakı liberal bazarın müxtəlif məşhur modellərindən istifadə ediləcək.

Bundan əlavə, elektrik enerjisinin istehsalı qismən dövlət tərəfindən, qismən özəl sektor tərəfindən tənzimlənəcək (bir sıra istehsal güclərinin qismən özəlləşdirilməsi yolu ilə), elektrik enerjisinin verilməsinə dövlət nəzarət edəcək.

“Məqsəd elektrik stansiyalarının şəbəkəyə ucuz, lakin keyfiyyətli elektrik enerjisi verməyə çalışaraq öz aralarında rəqabət aparmasıdır. Belə bir bazar yanaşması ən yaxşı idarəetmə metodudur. Proses əvvəlcə kiçik elektrik stansiyalarını əhatə edəcək. Əminəm ki, savadlı bir yanaşma ilə elektrik enerjisinin istehsalı və paylanması xərclərinə qənaət ediləcək. Tariflərin dəyişəcəyini istisna etmirəm, amma bununla əlaqədar ünvanları müəyyənləşdiriləcək subsidiyalar gözlənilir", - deyə S. Axundov qeyd edib.

2020-ci ilin yazında konkret qanunvericilik bazası hazırlanandan sonra Azərbaycan xarici şirkətlərin iştirakı ilə gözlənilən bərpa olunan enerji layihələrinin həyata keçirilməsi üzrə ilk beynəlxalq hərraca ev sahibliyi edə bilər.

Söhbət Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində külək enerjisi üzrə 5 və günəş enerjisi üzrə üç sahəninin təqdim edilməsindən gedir.
Maraqlanan hüquqi şəxslər vergi və gömrük güzəştləri alacaq.

Azərbaycanda külək elektrik enerjisinin potensialı 3000 meqavat, günəş enerjisinin potensialı isə 20 min meqavat qiymətləndirilir.

Azərbaycanda fəaliyyət göstərən dünyanın müxtəlif neft və qaz şirkətləri bərpa olunan enerji ilə bağlı təkliflərini Azərbaycana təqdim edib.

O cümlədən, ən vacib neft və qaz layihələrinin meneceri olan BP Avropadakı zavodundan Azərbaycana təxminən 1 milyard dollara yaxın tədarükün təşkilini təklif edir.

“Total”, “Equinor”, “Qazprom” da öz ideyalarını verib.

Azərbaycanda bərpa olunan enerjiyə investisiya qoymaq onlar üçün maraqlı olacaqmı? Bunu zaman göstərəcək.

Aİ ekspertləri Azərbaycanda elektrik enerjisi sənayesindəki dəyişiklikləri yaxından izləyirlər, çünki 2018-ci ildə Azərbaycan Enerji Xartiyasının II Haaqa sənədinə qoşulub və Aİ standartlarına uyğun bir sıra qanun layihələri hazırlayır.

Belə ki, Aİ-nin Azərbaycandakı səfiri Kestutis Yankauskas bərpa olunan enerji mənbələrinin inkişafındakı müsbət dəyişiklikləri qeyd edib, bunun nəticəsində son illərdə Azərbaycanda bərpa olunan enerji mənbələrindən enerji istehsalının dəyəri 22-25% ucuzlaşıb.

"Yolun öhdəsindən yolu gedən gələr".

Əsas odur ki, Azərbaycan neftin və qazın bərpa olunmayan enerji mənbələri olduğunu, onların erasının tezliklə başa çata biləcəyini nəzərə alaraq bu yoldan dönmür.