Mart ayında Azərbaycan neft ixracını azaldıb, OPEK + sazişinin qaytarılacağına ümid edir

Aprelin 9-da (Bakı vaxtı ilə 18: 00-da) Azərbaycanın Energetika naziri Perviz Şahbazov dünyanın əksər neft istehsal edən ölkələrinin koronavirus pandemiyası səbəbiylə dünya neft bazarındakı çətin vəziyyətə dair video konfransında iştirak edəcək, Pandemiya nəticəsində əksər ölkələrin iqtisadiyyatı donub və enerjiyə tələbat aşağı düşüb. Bu, neftin qiymətini bir barrel üçün 15-25 dollar (növündən asılı olaraq) səviyyəsinə endirib.

2019-cu ilin dekabrında Azərbaycanın 4 il əvvəl bu formata qoşulduğu OPEK + qarşısında götürülmüş öhdəliklərə görə, 2020-ci ildə ölkədə gündəlik orta gündəlik neft hasilatı 769 min barreli (kondensat daxil olmaqla) keçməməlidir.

Azərbaycan Energetika nazirinin müşaviri Zamin Əliyevin ASTNA-ya verdiyi məlumata görə, aprelin 9-da keçiriləcək video konfransda Azərbaycanın 2020-ci il üçün yeni kvotası müzakirə oluna bilər, çünki dünyanın neft istehsal edən ölkələri neftin qiymətlərinin hamı üçün məqbul 55-65 dollar qiymətə qaytarılması üçün ümumi gündəlik hasilatı 10-15 milyon barrel azaltmaq barədə razılığa gəliblər. 

Azərbaycanın 2020-ci il üçün dövlət büdcəsində bir barrel neft 55 dollardan hesablanıb, lakin Maliyyə Nazirliyi düzəlişlər hazırlayır və o, apreldə təqdim oluna bilər.

Bir çox analitik hesab edir ki, 2020-ci ildə neftin belə qiymətləri olmayacaq. Çünki COVID-19 pandemiyası hazırda dünyada tələbatı azaldıb. Dünyada neft istehsalı 100 milyon barrel/gün (OPEC + razılaşmasının martdakı uğursuzluğundan sonra) səviyyəsindədir və onun 10-15% azalması neftin qiymətlərinə güclü təsir etməyəcək.

Qeyd edək ki, ilin əvvəlində Azərbaycan neftinin qiyməti 1 barrel üçün orta hesabla 65-70 dollar, fevralda 50 dollardan yuxarı idi, lakin mart ayında Səudiyyə Ərəbistanı tərəfindən dünya bazar qiymətlərinin aşağı salınması fonunda orta hesabla 25-30 dollar / barrel oldu. Martda Səudiyyə Ərəbistanı Rusiya Federasiyası ilə "qiymət müharibəsi"nə başladı və gələcək neft müqavilələrini imzaladı, habelə neftinin fiziki həcmini $ 20 / barr və daha aşağı qiymətlərlə ixrac etdi.

Mart ayında Rusiya kükürdü qarışığı “Urals” neftinin qiyməti təxminən 15 dollara, Kanadanın şist nefti ümumilikdə 8 dollar / barrelə satıldı.

Səudiyyə Ərəbistanı 2020-ci ilin əvvəlində gündəlik orta hesabla 9 milyon barrel neft hasil etdi. Onun real imkanları 12 milyon barrel / gündür. Rusiya Federasiyasının martın 6-da OPEK + un sabitləşdirmə sazişindən çıxması və apreldə həcm öhdəliklərinin rədd edilməsi Səudiyyəni "qəzəbləndirdi" və onlar  bütün dünyanı öz neftləri ilə doldurmaq qərarına gəldilər. Hətta onlar çox vaxt maddi maraqlarının ziyanına qərar verdilər (Səudiyyə Ərəbistanının 2020-ci il üçün böyük sosial proqramı neftin qiymətinin 55-65 dollar / barrel olmasını tələb edir).

Səudiyyə Ərəbistanı və Rusiya Federasiyasının mart ayında etdiyi hərəkətlər ABŞ prezidenti Donald Trump tərəfindən müsbət qarşılandı, çünki bu, benizinin qiymətinin aşağı düşməsinə səbəb oldu. Lakin apreldə davam edən "müharibə" ABŞ-ın neft sənayesinə mənfi təsir göstərməyə başladı və Tramp qlobal neft bazarındakı əsas oyunçuların danışıqlar masasına qayıtmasına vasitəçilik etdi.

Bununla birlikdə ABŞ-ın OPEK +un 9 aprel video konfransında təmsil olunub-olunmayacağı hələ bilinmir.

Texasın (ABŞ-ın əsas neft istehsal edən dövləti) nümayəndəsi Rayan Sitton 8 apreldə “Twitter”də bildirib ki, "ABŞ növbəti üç ayda neft hasilatını təbii olaraq gündə ən azı 4 milyon barel azaldacaq".

"Mən sabahkı OPEK + toplantısında iştirak etməyəcəm, amma iştirak etsəydim, deyərdim ki, dünyada ümumi neft hasilatını ən azı 20 milyon barr / s azaltmaq lazımdır və ABŞ növbəti üç ayda hasilatı ən azı 4 milyon barr / s azaldacaq. Heç bir iş görülməsə, dünyadakı neft anbarları iki aya dolacaq, nəticədə dünya hasilatı ən azı 30 milyon barr / s azaltmalı olacaq", - deyə o, hesab edir.

Tramp özü aprelin 8-də keçirdiyi brifinqdə ABŞ-da istehsalın təbii şəkildə azaldığını və süni şəkildə azaldılmasının çətin olduğunu söyləyib. Lakin o, ümid etdiyini bildirib ki, OPEK + çərçivəsində yeni hasilat sazişi əldə olunacaq. Çünki Rusiya Federasiyası və Səudiyyə Ərəbistanı dünya neft bazarında özlərinin yaratdığı vəziyyəti düzəltmək istəyirlər.  

 AZƏRBAYCANDA VƏZİYYƏT

 Azərbaycanda 2020-ci ildəki hasilata gəlincə, Energetika Nazirliyinin verdiyi məlumata görə, mart ayında xam neftin orta gündəlik hasilatı 683,7 min barrel (ilin əvvəlindən ən yüksək göstərici) təşkil edib. Ancaq bu həcmdən cəmi 418.9 min barrel/gün ixraca gedib (əsasən Bakı-Tbilisi-Ceyhan - BTC boru kəməri ilə).

Kondensat hasilatı (“Şahdəniz” yatağından) 2020-ci ilin mart ayında 80,2 min barrel / gün təşkil edib ki, bunun da 76.2 min barreli BTC-yə gedib.

O da diqqəti cəlb edir ki, 2020-ci ilin fevral ayında orta gündəlik neft hasilatı daha az - 667,4 min barrel, ixrac isə mart ayı ilə müqayisədə 111,4 min barrel çox olub - 530,3 min barrel. Fevral ayında “Şahdəniz”dən hasilat 83,2 min barrel təşkil edib ki, bunun da 79,6 min barreli ixrac olunub.

2020-ci ilin yanvar ayında orta gündəlik xam neft hasilatı 678 min barrel, ixrac isə 540 min barrel təşkil edib. "Şahdəniz"də 91 min barr/s kondensat hasil edilib, bunun 87 min barr/s-ı BTC-yə göndərilib.

Bu statistik məlumatların müqayisəsi ASTNA-da belə qənaət yaradıb ki, mart ayında Azərbaycan ya ixracat həcmini daha yaxşı dövrlərə saxlayır, ya Səudiyyə və Rusiya Federasiyası ilə güclü rəqabət səbəbiylə kifayət qədər alıcı tapa bilmir.

ASTNA-ya verdiyi müsahibədə bu fikir dolayı yolla SOCAR nümayəndəsi tərəfindən təsdiqlənib. O deyib ki, "Azərbaycan ixrac üçün nəzərdə tutulmuş bütün həcmi göndərə bilməyib".

Mart ayında dünya qiymətlərinin düşməsi fonunda 2020-ci ilin birinci rübündə neft ixracının azalması ilə bağlı ARDNF SOCAR-ın “Azəri Light” markalı neft ixracatından 1 milyard 763 milyon ABŞ dolları məbləğində gəlir əldə edib (bu dövrdə neftin orta qiyməti bir barrel üçün 59 dollar olub).

Qeyd etmək lazımdır ki, 2019-cu ildə Azərbaycan OPEK+ qarşısında hasilatı orta hesabla 776 min barrel (kondensat daxil olmaqla) səviyyədə saxlamaq öhdəliyi götürüb.

Eyni zamanda, 2019-cu ilin yanvar ayında ölkə 720 min barrel xam neft və 73 min barrel kondensat istehsal edib, 598 min barrel neft və kondensatın hamısını  ixrac edib.

2019-cu ilin fevral ayında orta gündəlik hasilat 722 min barel xam neft və 84 min barrel kondensat təşkil edib. Bunun 572.9 min barreli və istehsal olunan bütün kondensat dünya bazarlarına ixrac edilib.

2019-cu ilin mart ayında hasilat 714 min barrel xam neft və 84 min barrel kondensat səviyyəsində olub, 586 min barrel neft və bütün kondensat BTC ilə nəql edilib.

2019-cu ilin yanvar-mart aylarında yalnız ARDNF neft ixracı (ortala qiymət təxminən 70 dollar / barrel) sayəsində 2.24 milyard dollar (təxminən 3.83 milyard manat) qazanıb.

ARDNF bu yaxınlarda etiraf edib ki, 2020-ci ilin birinci rübü üçün büdcəsi kəsirlə icra olunub və Fond bunu "normal bir proses" adlandırıb. Ancaq əvvəllər oxşar vəziyyət 2015-ci ildə olub, o vaxt manatın iki devalvasiyası səbəbindən Azərbaycan iqtisadiyyatı böhran keçirib.

ASTNA-nın 2020-ci ilin martında neftin ucuzlaşmasından sonra fond bazarlarının aşağı düşməsinin ARDNF-nin investisiya portfelinə necə təsir göstərməsi barədə sorğusuna cavab olaraq, Fondun ictimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin müdiri Camalə Əliyeva belə cavab verib: "Hazırda ARDNF-nin investisiya portfelinin 80%-dən çoxu qiymətli kağızlardan ibarətdir. Bu aktivlər yüksək likvidlik və daha aşağı qiymət dəyişkənliyi ilə xarakterizə olunur və COVID-19 səbəbiylə qlobal iqtisadi böhran zamanı etibarlı vasitələrdir. Beynəlxalq maliyyə bazarları dünya iqtisadiyyatının güzgüsüdür. 

Bu gün bütün dünyada insanlar daha az mal və xidmətlər istehlak edirsə və şirkətlər istehsal güclərindən daha az istifadə edirsə, bu, onların gəlirlərinin azaldığını və nəticədə təklif olunan səhmlərinin qiymətinə təsir etdiyini göstərir. Bu səhmlər ARDNF daxil olmaqla, demək olar ki, bütün institusional investorların portfellərinin bir hissəsidir. Digər suveren sərvət fondları kimi, ARDNF-nin investisiya portfeli fond bazarındakı dalğalanmaları qısamüddətli qiymət dəyişikliyindən "gerçəkləşdirilməmiş müvəqqəti itkilər" kimi tutur və bu, Fondun məlumat siyasətinə uyğun olaraq ARDNF əməliyyatlarında öz əksini tapacaq".

Beləliklə, ARDNF zərərlərin olduğunu etiraf etdi, lakin onu da bildirir ki, bu günə qədər "ARDNF öhdəliklərini yerinə yetirmək üçün investisiya portfelinə daxil olan aktivlərin məcburi satılmasına ehtiyac yoxdur".

Tamamilə aydındır ki, aprel ayında təkcə dövlət büdcəsi - 20-də deyil, ARDNF-nin büdcəsində də düzəlişlər olacaq, çünki onlar bir-birinə bağlıdır (ARDNF-dən transfert rəsmi olaraq dövlət büdcəsinin gəlirlər hissəsinə keçir və dövlət büdcəsinin gəlirlərinin 45%-dən çoxunu təşkil edir).

9 aprel OPEK+ da keçirilən məsləhətləşmələr və G-20 ölkələri liderlərinin aprelin 10-da keçirilən video iclasında dünyada neftin qiymətləri bir qədər qaldırılsa belə, bundan qaçmaq olmaz.-0-