2015-ci ildə Azərbaycan milli valyutasının dəyər itirməsi sual altındadır

Azərbaycan milli valyutasının gələcəyi mövcud gündəlikdə hərarətli mövzulardandır. Baxmayaraq ki, Azərbaycan Mərkəzi Bankı aprelin 2-də ilin sonuna qədər bir barel neftin qiymətinin, çox güman ki, 50-55 dollar səviyyəsində qalacağına görə, valyuta siyasətində heç bir kəskin dəyişikliklərin gözlənilmədiyini elan edib: “Bu ilin payızına qədər Azərbaycan milli valyutasının məzənnəsinin dəyişəcəyi ehtimalı çox azdır, belə ki, bu proses dünyada neft qiymətləri ilə bağlıdır”. Bununla belə, MB milli valyutanın növbəti devalvasiyası mümkünlüyü haqqında xəbərdarlıq edir: “MB manatın gələcək devalvasiyası mümkünlüyünü istisna etmir, dünya enerji resursları bazarında kəskin dəyişikliklər olarsa, bu, baş verə bilər”.

Milli valyutanın devalvasiyası ilə əlaqədar maliyyə bazarındakı vəziyyətə gəlincə, MB elan edib ki, hazırda ölkədə dollarlaşma prosesi fəaldır və 2015-ci ilin aprel-may aylarında zəifləyəcək: “Üzən məzənnəyə keçid hazırda mümkün deyil, belə ki, müdaxilələrə son qoyulsa, manatın məzənnəsində kəskin sıçamalar ola bilər. Bir gündə milli valyutanın məzənnəsi 20% və daha çox dəyişə bilər ki, bu da ölkədə iqtisadi münasibətlərə mənfi təsir göstərər. Milli valyutanın devalvasiyası ilə dollarlaşma prosesi milyard dollara başa gəldi”, deyə MB sədri qeyd edib.

İqtisadi və Sosial İnkişaf Mərkəzinin (CESD) ekspertləri qeyd edirlər ki, MB valyuta ehtiyatları azaldığına görə ehtimal olunan variantlardan biri kimi manatın növbəti devalvasiyasını mümkün hesab edir: “Dünya bazarında neft qiymətlərinin düşməsi ilə əlaqədar 2014-cü ilin avqustundan Azərbaycanda Mərkəzi Bankın müdaxilə xərcləri artıb. Müdaxilə üçün xərclərlə əlaqədar təkcə yanvar ayında valyuta ehtiyatları 8,0% azalaraq, 1 fevral 2015-ci ildə 11,766 mlrd. dollar təşkil edib. Fevralda MB 1,676 mlrd. ABŞ dolları dəyərində əlavə müdaxilə həyata keçirib və Mərkəzi Bankın valyuta ehtiyatları daha 13,2% azalıb. Mart ayında da MB-nin müdaxiləsi davam edib və Mərkəzi Bank martda 1,0 mlrd. dollar da itirib. Neft qiymətləri ucuzlaşdığına görə MB-nin valyuta ehtiyatları təxminən 6,0 mlrd. dollar azalıb. Neftin aşağı qiymətləri yaxın aylarda mili valyutanın məzənnəsinin azalmasına gətirib çıxaracaq.

Məsələ ondadır ki, ölkənin valyuta ehtiyatlarının itirilməsi fonunda manatın təkrar devalvasiyası olacaqmı?

CESD ekspertlərinin fikrincə, müxtəlif ssenarilərə baxmaq lazımdır. Nikbin ssenari – dünya bazarında neft qiymətlərinin artması ilə bağlıdır. Dünya bazarında neftin qiyməti bahalaşarsa, 2015-ci ilin ikinci yarısında milli valyutanın məzənnəsinin sabitləşdiyi müşahidə olunacaq. Əlbəttə, bu halda milli valyutanın sabitləşməsi manatın əvvəlki ucuzlaşma sürəti ilə möhkəmlənəcəyi demək deyil. 2015-ci ilin ikinci yarısında neft qiymətləri bir barel üçün 90-100 dollara qədər artarsa, 1 dollar = 0,95 manat nisbətini gözləmək olar. Bununla belə, CESD etiraf edir ki, bu ssenari çox da real deyil. İkinci ssenari hazırki kimi bir barelin 55-60 dollar qiymətinə əsaslanır. Bu halda Mərkəzi Bank valyuta məzənnəsini 2015-ci ilin payızına qədər 5,0% həddində dəyişməyə çalışacaq. Bu o deməkdir ki, 0,1 dollar – 0,10 dollar diapazonunda dəyişiklik 1,04-1,10 manata bərabər olacaq. Bu, aralıq ssenaridir. Bədbin ssenari isə odur ki, dünya bazarında neftin bir barelinin qiyməti 40 dollardan aşağı olacaq. Mərkəzi Bank elan edib ki, bu, kəsik xəttidir, belə ki, ölkənin ödəniş balansı defisitli olacaq. Dünya bazarında bir barel neftin qiyməti 40 dollardan aşağı düşərsə, daha çox alınmamış valyuta olacaq. Bu halda manatın devalvasiyası qaçılmazdır. Və manat 2015-ci ilin sonlarına doğru yenidən təxminən 30,0% ucuzlaşacaq.

Vəziyyət göstərir ki, milli valyutanın gələcəyi birbaşa dünya bazarında neftin qiymətindən asılıdır. Birjalardan xəbərlər isə əvvəlki kimi bədbindir.