AZƏRBAYCANDA TAXTANIN QİYMƏT ARTIMI SÜNİ AMİLLƏRLƏ BAĞLIDIR

    BAKI/13.09.10/TURAN: Son bir ay ərzində Azərbaycanda meşə materiallarının, xüsusilə doğranmış tikinti taxtasının qiyməti kəskin şəkildə artıb, hərçənd ixracatçılar qiyməti qaldırmayıblar.
     Avqust ayının əvvəilində çəkilməmiş yaş taxtanın qiyməti böyük sıçrayışla, pərakəndə qiymətinin 22%-i qədər bahalaşıb. Hazırda bazarda qiymət artımından sonra müəyyən sabitləşmə müşahidə olunmaqdadır. Döşəmə və tavan işlərində istifadə olunan taxtanın bir kub metri Bakıda və ətraf məntəqələrdə 270 manat civarında təkilf olunur. Regionlarda isə qiymət daha yüksəkdir. Məsələn, Bakıdan 200 km qərbə doğru getdikdə 290 kub.m/manatdan aşağı taxta tapmaq müşkül məsələdir.
     Pərakəndə satış məntəqələrində deyirlər ki, topdansatışçılar taxtanı onlara $345, və ya 276 manata təkilf edirlər. `Alıcıları itirməmək üçün öncədən aldığımız malın hesabına qiyməti nisbətən münasib etməyə çalışırıq`, deyə Bakıda Dərnəgül bazarında satış məntəqələrindən birində qiymət təzadına aydınlıq gətiriblər.
     Azərbaycana meşə materialları Rusiyadan idxal edilməkdədir. Rusiya mənbələri iyul-avqust aylarında bu plkədə müşahidə olunan meşə yanğınlarına rəğmən istehsalçı qiymətlərinin təxminən 2-4% ətrafında atdığını bildirirlər. Məsələn, RF-in Statistika Komitəsinin məlumatına görə, iyul ayında 2009-cu ilin eyni ayına nisbətən kəsilmiş taxtanın qiyməti orta hesabla 4,1% bahalaşıb. Avqust ayında, ümumiyyətlə, bu ölkədə tikinti materialları əvvəlki aya nisbətən orta hesabla 0,7% yüksək qiymətə təklif olunub.
     Turan-ın müxbiri ilə söhbətində taxta bazarının iştirakçılarından biri deyib ki, taxtanın kəskin bahalaşmasına nə Rusiyadakı meşə yanğınları, nə də Azərbaycanda tələbatın artması səbəb olub. `Əsas səbəb Rusiyada taxtaya daxili tələbatın artması nəticəsində idxal həcmlərinin nisbətən azalması və Dövlət Gömrük Komitəsinin gömrük rəsmiləşdirmə haqlarnı süni surətdə artırmasıdır`, - deyə adının açıqlanmasını istəməyən mənbə bildirib. Mənbənin sözlərinə görə, bahalaşmayadək gömrük məmurları 1 vaqon taxtanın (təxminən 85 m3) rəsmiləşdirməsi üçün $3000 alırdılarsa, indi $5000 götürürlər. Bu məbləğin isə az bir hissəsi dövlət büdcəsinə köçürülür. Digər tərəfdən, idxal yükünün təqribən yarısı qeydə alınmadan satışa çıxarılır. By səbəbdən qiymət artımından idxalçı və ticarətçilərin faydalanmadığı, bunun əsasən korrupsiyanın dərinləşməsinə yol açdığı iddia olunur,
     Bir çox istehlak mallarından fərqli olaraq, taxta materialları bazarında, o çümlədən onun idxalında inhisarlaşmanın zəif olduğu bildirilir. Bazarda iştirak edən oyunçuların böyük əksəriyyəri, xüsusilə idxalçı şirkətlərin məmur nomenklaturasına aid biznes şəbəkəsi ilə bağlı olduğu söylənilir. Pərakəndə ticarətə malın paylanılması da bir qrupun əlində cəmləşib. Bu səbəbdəndir ki, indi ticarət şəbəkəsində qazancın azalması ucbatından istehlakçıların aldadılması halları artıb. Məsələn, alıcıya qalınlığı 3 sm-lik taxta əvəzinə 2,7 sm-lik taxta verilir, satılan taxtanın həcmi qəsdən şişirdilir və s. Quru taxta adı altında satılan məhsulun qiyməti 500 manatdan aşağı deyil. Satış məntəqlərinin heç birində alıçılara qaimə təqdim olunmur və kassa çeki verilmir. Alıcılar malın maşına yüklənməsi üçün fəhlə pulunu ayrıca ödəməlidirlər. Müşahidə etdiyimiz əksər satış nöqtələrində fəhlələr rəsmi əmək müqaviləsi olmadan çalışdıqlarını dedilər.
     Qeyd edək ki, hazırda Rusiya bazarında 1 m3 taxtanın topdansatış qiyməti orta hesabla 5500 rubl və ya $178-dır. Azərbaycanın gömrük tarifinə görə, taxta materiallarının gömrük idxal rüsumu 1 m3 üçün $10-dır. Bundan başqa, Azərbaycanda taxtanın qiymətinin üzərinə 18%-lik ƏDV də gəlir. İdxalçılar deyirlər ki, Yalamadan Bakıyadək taxtanın bir vaqonunun daşınması, eləcə də onun boşaldılması üçün dəmir yoluna 350-400 $/m3 xidmət haqqı ödəyirlər. Nəticədə, taxta Rusiyadakından 2 dəfə baha satılır.
     Ekspertlər deyirlər ki, taxtanın son bahalaşması əsasən tikilməkdə olan fərdi yaşayış evlərinin maya dəyərinin artması ilə nəticələnib.
     Bazar iştirakçılarının qənaətinə görə, oktyabr ayınadək Azərbaycanda taxtanın qiyməti təxminən 5-10% ucuzlaşacaq. Payızda inşaatda taxtaya tələbatın nisbətən azalması qiymətlərə təsirsiz ötüşməyəcək. Hərçənd, bazarı nəzarətdə saxlayan dairələr, bəlkə, heç də belə düşünmürlər. 08A