Bakıda PreCOP29 keçirilir: Qlobal iqlim danışıqları üçün zəmin hazırlanır

Dünyanın müxtəlif yerlərindən olan nümayəndələr cümə axşamı günü Azərbaycan paytaxtında BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyasına (PreCOP29) hazırlıq iclasında bir araya gəliblər və bu toplantı gələn ay keçiriləcək mühüm iqlim danışıqları üçün zəmin hazırlayır. Bu görüş, beynəlxalq iqlim danışıqları üçün mühüm bir anı simvolizə edir və Tərəflərin tam miqyaslı COP29 sammiti öncəsi mövqelərini uzlaşdırması üçün bir forum kimi çıxış edəcəyi gözlənilir.

“Ambisiyaların artırılması və fəaliyyətin təmin edilməsi” şüarı altında keçirilən PreCOP29, Paris Sazişi çərçivəsində qəbul edilmiş öhdəlikləri möhkəmləndirməyi və noyabr sammiti üçün bir yol xəritəsi tərtib etməyi hədəfləyir. Azərbaycan Respublikasının ekologiya və təbii sərvətlər naziri, COP29-un Prezidenti rolunda çıxış edən Muxtar Babayev iclası açaraq inklüziv və fəaliyyət yönümlü dialoqun vacibliyini vurğulayıb. Onun çıxışı COP28-in Prezidenti və BƏƏ-nin iqlim dəyişikliyi üzrə xüsusi elçisi Sultan A. Al Cəbir tərəfindən dəstəklənib və Al Cəbir beynəlxalq əməkdaşlığın genişləndirilməsi vasitəsilə iqlim dəyişikliyi problemlərinin həllinin təcili olduğunu qeyd edib.

İki gün davam edəcək yüksək səviyyəli görüşdə 100-dən çox ölkənin nümayəndələri və bir çox beynəlxalq təşkilatlar iştirak edəcək. Nazir Babayev və cənab Al Cəbirdən əlavə, BMT Baş katibinin müavini Amina J. Məhəmməd və UNFCCC-nin icraçı katibi Saymon Stil kimi əsas fiqurların da çıxış etməsi gözlənilir. Onların iştirakı, iqlim adaptasiyası, maliyyələşdirmə mexanizmləri və inkişaf etməkdə olan ölkələrdə iqlim təşəbbüslərinin maliyyələşdirilməsi üçün nəzərdə tutulan yeni kollektiv kəmiyyət hədəfi (NCQG) kimi ən aktual məsələlər üzrə konsensus tapmaq üçün ümumi səy göstərdiklərini əks etdirir.

PreCOP29-da müzakirələr üç əsas mövzu ətrafında cəmlənib: “Yeni Kollektiv Kəmiyyət Məqsədi”, “Adaptasiya, itkilər və ziyanlar” və “İqlim dəyişikliyinin təsirlərinin azaldılması”. Bu mövzuların hər biri iqlim dəyişikliyinin nəticələrinə qarşı mübarizə üçün kompleks yanaşmanın əsası kimi qiymətləndirilir və noyabrda keçiriləcək debatlar üçün parametrləri müəyyən edəcək. İştirakçıların, həmçinin iqlim fəaliyyətlərinin şəffaflığını artırmaq və beynəlxalq dəstəyi gücləndirmək məqsədilə COP Sədrlik Troikası (BƏƏ, Azərbaycan və Braziliya) tərəfindən birgə həyata keçirilən “Missiya 1.5: Beynəlxalq Əməkdaşlığın Gücləndirilməsi” Yol Xəritəsi barədə müzakirələr aparması da gözlənilir.

“COP-29-a Gedən Yol” adlı plenar sessiya zamanı nümayəndələr noyabr sammitinin uğurlu nəticəsinin necə olmasını düşündüklərini və bu məqsədə çatmaq üçün əsas prioritetlərini açıqlayacaqlar. Bir çox iştirakçının prioritetləri, xüsusilə fərqli iqtisadi maraqları olan ölkələr arasında adaptasiya və təsirlərin azaldılması məsələlərinə dair fərqli baxışları uzlaşdıracaq “balanslaşdırılmış paket”in əldə olunması ətrafında cəmlənəcək.

“Artıq addım-addım dəyişikliklərin vaxtı keçib,” cənab Stil sessiyadan əvvəl qeyd edib. “Biz daha cəsarətli, daha inklüziv və daha əlaqələndirilmiş olmalıyıq. COP29 bizim ambisiyalardan fəaliyyətə keçid anımız olmalıdır.”

Bu ilki PreCOP yalnız keçiriləcəyi məkanla deyil, həm də üzə çıxardığı geosiyasi dinamika ilə diqqət çəkir. Azərbaycan qlobal iqlim müzakirələrində liderlik rolu aldığı bir vaxtda, inkişaf etmiş və inkişaf etməkdə olan ölkələrin tez-tez toqquşan prioritetləri arasında vasitəçilik etmək problemi ilə üzləşir. İclas iştirakçılarına ünvanlanan çıxışında Prezident İlham Əliyev Azərbaycanın COP29-da liderliyinin qlobal iqlim gündəliyində “real, gözəçarpan irəliləyiş” üçün katalizator olacağına inamını ifadə edib.

Paralel sessiyalardan birində, COP28 və COP29 sədrliyi və Beynəlxalq Bərpa Olunan Enerji Agentliyi (IRENA) iqlim hədəflərinə nail olmaqda bərpa olunan enerji mənbələrinin rolu barədə konsensus əsaslı nəticələr təqdim edəcək. Azərbaycanın daha yaşıl iqtisadiyyata keçidə strateji fokuslanması və BƏƏ-nin təmiz enerjiyə yatırımları hər iki ölkəni qlobal bərpa olunan enerji mənbələrinə keçid prosesində əsas oyunçu kimi göstərir.

Oktyabrın 11-də Böyük Britaniya, Vanuatu və Azərbaycan birgə şəkildə 2024-cü ilin İqlim və İnkişaf üzrə Nazirlər Konfransını təşkil edəcəklər. Konfrans “İqlim Dəyişikliyinə Dayanıqlı Gələcək üçün İnsan İnkişafı” mövzusuna həsr olunacaq və iqlim dəyişikliyinə dayanıqlıqla sosial-iqtisadi inkişaf arasındakı əlaqəyə diqqət çəkəcək. İştirakçılar dayanıqlıq strategiyalarını inkişaf planlaşdırmasına inteqrasiya etmə metodlarını, xüsusilə həssas icmalara xüsusi diqqət yetirərək, araşdıracaqlar.

İki günlük görüş davam etdikcə, həm Azərbaycan, həm də beynəlxalq icma üçün böyük əhəmiyyət kəsb edən məsələlər aydınlaşır. PreCOP29 yalnız noyabr ayında keçiriləcək daha geniş miqyaslı danışıqlara hazırlıq deyil, həm də etimadı gücləndirmək, mübahisəli məsələləri həll etmək və xüsusilə iqlim dəyişikliyindən ən çox təsirlənən ölkələrin səslərinin eşidilməsini və yekun nəticələrdə əks olunmasını təmin etmək üçün bir imkandır.

Bakı sammiti noyabr ayında keçiriləcək tam miqyaslı COP29 sessiyası ilə yekunlaşacaq və burada demək olar ki, 200 ölkə Paris Sazişinin növbəti mərhələsinin həyata keçirilməsini müzakirə etmək üçün bir araya gələcək. Dünya misli görünməmiş iqlimlə bağlı problemlərlə üzləşdiyi bir vaxtda, COP29-un yerinə yetirilə bilən öhdəliklər qəbul edəcəyi gözləntiləri yüksəkdir.

Bakıdakı nümayəndələr bu mürəkkəb danışıqları davam etdirdikcə, diqqət əsasən fikir ayrılıqlarını aradan qaldırmaq və ümumi məsuliyyət hissini gücləndirmək üzərində cəmlənir. “İqlim böhranı sərhəd tanımır,” BMT Baş katibinin müavini Amina J. Məhəmməd auditoriyanı bu sözlərlə xatırladıb. “Bu böhranın tələb etdiyi təcil və birliklə hərəkət etməyin vaxtıdır.”

PreCOP29-un uğuru yalnız əldə edilən razılaşmalarla deyil, həm də COP29 üçün yaradacağı dinamika ilə ölçüləcək — bu sammit qlobal iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə həlledici bir məqam ola bilər.