"Pulsuz" təbabət neçəyədir?

Əhalinin dərman preparatları ilə təmin edilməsi üçün son illər Azərbaycanın dövlət büdcəsində $100 - $110 mln. və ya ildə adambaşına $10-dan bir az artıq vəsait nəzərdə tutulub. Bunu "Turan"a iqtisadçı Rövşən Ağayev bildirib.

"İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatının üzv ölkələr üzrə hesabatlarını nəzərdən keçirərkən, görmək olar ki, bu ölkələrdə həmin məqsədlərə ildə adambaşına $300-dan (Polşa, Norveç, Çexiya) $1000-a (ABŞ) qədər pul xərclənir. Bundan başqa, dərman preparatlarının alınması üzrə məxaricin 15-40%-i pərakəndə ticarətin payına düşür, qalan vəsait birbaşa xəstələrin müalicə kursu keçdiyi xəstəxanalara və digər stasionar müəssisələrə ayrılır.

Pərakəndə məsrəflərin böyük hissəsi (80%-ə qədəri) dövlət tibbi sığorta fondlarının, qalan hissəsi isə vətəndaşların, yaxud, özəl tibbi sığorta fondlarının xərcləridir, məsələn, Niderlandda olduğu kimi. Deyək ki, Estoniyada (postsovet məkanı ölkəsi) bu məsrəflərdə dövlət payının xüsusi çəkisi 54% təşkil edir. Bizim üçün bu, hələlik əlçatmaz statistikadır. Bizə bir şey məlumdur - yerli tibbi xidmətlər pulsuz sayılsa da, vətəndaşların xərcləri büdcədən ayrılan vəsaitdən dəfələrlə çoxdur. Əslində, dövlət, faktiki olaraq, cibimizə girir", - deyə ekspert izah edib.

Səhiyyə xərclərinin 70% -ni vətəndaşlar özləri ödəyirlər

Bununla belə, səhiyyə sahəsinin bu il $45 mln. həcmində əskiyi olub. Cari ildə dövlət büdcəsindən səhiyyəyə 800 mln. manat ayrılıb, bunun 180,3 mln. manatı məqsədli proqram və tədbirlərin, 22,2 mln. manatı böyrək çatışmazlığının, 18,5 mln. manatı hemofiliya və talassemiya kimi irsi qan xəstəliklərinin müalicəsi, 39,3 mln. manatı xərçənglə mübarizə, 36,1 mln. manatı şəkərli diabet və s. ilə mübarizə üzrə milli tədbirlərin maliyyələşdirilməsinə sərf olunacaq", - deyə "Doing-Business - 2017" hesabatında deyilir.

O cümlədən, qeyd olunur ki, səhiyyə sahəsinə ayrılan vəsait büdcə məxaricinin 4,7%-ni təşkil edəcək. "Sağlamlığın qorunması keyfiyyətinə zəmanət verən səhiyyə sisteminin olmaması ölkənin zəif cəhətidir. Azərbaycanda dövlət büdcəsi hesabına bu sahəyə hər il adambaşına təxminən $45 sərmayə qoyulur. Bununla yanaşı, vətəndaşların tibbi xidmətlər üzrə xərcləri bəyan edilmiş rəqəmlərdən 3-4 dəfə çoxdur", - deyə R.Ağayev vurğulayıb.

Ekspert 2015-ci ildə Dünya Bankının İcraçı Direktorlar Şurası tərəfindən təsdiq edilmiş Azərbaycan üçün 2016-cı-2020-ci illərə tərəfdaşlıq üzrə çərçivə sazişindən (CPF) məlumatlar gətirir. Sənəddə maraqlı rəqəmlər vardır.

"Bu rəqəmlər rəsmi məlumat və statistikada göstərilmir. Məsələn, DB-nin məlumatlarına görə, orta ailənin səhiyyə xərcləri ümumi istehlak məsrəflərinin 10%-ni təşkil edir. Həm də ki, səhiyyə xərclərinin 70%-ni vətəndaşlar özləri ödəyirlər və yalnız 30%-i bu məqsədlər üçün dövlət büdcəsindən ayrılan vəsaitlə ödənilir. Xatırladaq ki, cari ildə dövlət büdcəsindən səhiyyəyə 800 mln. manat ayrılıb. Manatın məzənnəsi və Dünya Bankının hesablamalarını nəzərə alsaq, belə nəticəyə gəlmək olar ki, səhiyyə məsrəflərinin real həcmi 2 mlrd. manatdır", - deyə iqtisadçı öz hesablamalarını gətirib.

Azərbaycanda pasiyentlərin 62% təşkil edən əvəzi verilməyən xərclərinin 70%-dən çoxu 60%-i idxal olunan əczaçılıq preparatlarının alınmasına sərf olunur. Türkiyə, İran, Hindistan, Ukrayna və Rusiya nisbətən ucuz dərmanlar göndərir, ABŞ, Fransa, Almaniya və AB-nin digər bölgələrindən olan dərmanlar isə qat-qat bahadır. Ekspertlərin məlumatlarına görə, dərman preparatları idxalının inhisara alınması və dövlət satınalmaları sahəsində şəffaflığın olmaması böyük problem olaraq qalmaqdadır.

Yerli istehsalın olmaması səbəbindən, Azərbaycan həmçinin tibb avadanlığı sahəsində investisiyalar üçün böyük bazardır. Ölkədə ultrasəs skanerlərə, elektrokardioqraflara, rentgen avadanlığına, laborator analizatorlara, elektron cərrahiyyə cihazlarına, endoskoplara, ginekoloji alət və cihazlara, kateterlərə, drenajlara və digər sərf materiallarına böyük tələbat vardır. Hazırda onlar ABŞ, Almaniya, Yaponiya, Fransa, Rusiya, Türkiyə və digər ölkələrdən idxal olunur.

Son onillik ərzində 60-dan çox tibb müəssisəsi tikilib, 500-dən çox elmi-tədqiqat institutu və hospitallar yenidən qurulub və müasirləşdirilib. Rəsmi statistikaya görə, bu günə ölkədə 28489 nəfər həkim və 56842 nəfər orta tibb heyəti çalışır, 750 xəstəxana və 1670 poliklinika fəaliyyət göstərir. Çarpayı-yerlərin sayı 70 min vahid təşkil edir.

Bununla belə, səhiyyə infrastrukturu əsasən paytaxtda cəmlənib. Ölkənin yerdə qalan hissəsində sakinlər üçün kifayət edəcək qədər çarpayı-yer yoxdur. Bu gün, daha yaxşı müalicənin haqqını ödəyə bilən vətəndaşların əksəriyyəti, onların fikrincə, ən yüksək keyfiyyətli tibbi xidmətlərin göstərildiyi İran və Türkiyə kimi qonşu ölkələrə səfər edir. Məsələn, 2012-ci ildə 4106 Azərbaycan vətəndaşı Türkiyədə, 1600-ə yaxın azərbaycanlı isə İranda müalicə olunub.

Sahənin ən böyük problemi insan kapitalının olmamasıdır: yeni bilik və təcrübəyə malik olan həkim və tibb bacıları çatışmır. Beləliklə, ölkədə hətta ödənişli tibbi xidmətlərin yüksək keyfiyyətli olacağına zəmanət verilmir. Korrupsiya problemi bundan heç də az aktual deyil. Vəziyyəti şərh edərkən, Respublikaçı Alternativ Hərəkatının (REAL) üzvü, həkim Xədicə Hacılı qeyd edib ki, Azərbaycanda dövlət səhiyyəsinin acınacaqlı vəziyyətə düşməsinin əsas səbəbi başdan-başa korrupsiyanın mövcud olmasıdır. -0--