Azərbaycan və Ermənistanın Almatı cazibəsi

Regional dinamikanı dəyişdirə biləcək əhəmiyyətli hadisə çərçivəsində Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər nazirləri Qazaxıstan prezidenti Kasım-Jomart Tokayevin bu yaxınlarda Bakıya və Yerevana diplomatik səfərləri zamanı təklif etdiyi Qazaxıstan platformasında mayın 10-da ilk danışıqları aparmaq üçün Almatıda görüşəcəklər.

Birbaşa ikitərəfli danışıqlar üçün hər iki ölkəyə siyasi baxımdan bərabər məsafədə yerləşən yer kimi Qazaxıstanın seçilməsi strateji əhəmiyyət kəsb edir və 2022-ci ilin oktyabrında Paris görüşünün ardınca Avropa İttifaqı, Birləşmiş Ştatlar, Almaniya və Fransa kimi ənənəvi beynəlxalq vasitəçilər tərəfindən məqsədyönlü dönüşü əks etdirir. Paris görüşündə Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev və Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyan SSRİ dağıldığı anda formalaşmış sərhədlərin qarşılıqlı olaraq tanınması haqqında 1991-ci il tarixli Alma-Atı bəyannaməsinə sadiq olduqlarını təsdiq ediblər. Tarixən regionda mühüm rol oynayan Moskva da birbaşa ikitərəfli danışıqlar istiqamətində bu addımı dəstəkləyir və Alma-Atı bəyannaməsinə - qəribə də olsa, Rusiyanın özünün irəli sürdüyü çərçivə proqramına sadiq olduğunu bildirir.

Qazaxıstanın seçilməsinə üç əsas amil təsir göstərib. Birincisi Ermənistan və Azərbaycan arasında 44 günlük müharibədən sonra tədricən yaxınlaşan potensial sülh sazişi rəmzi olaraq Alma-Atıda - 1991-ci ildə hər iki ölkənin müstəqilliyinin başlanğıcının qoulduğu şəhərdə imzalana bilərdi. İkincisi, Qazaxıstanın coğrafi və siyasi cəhətdən böyük geosiyasi mərkəzlərdən uzaq olması onu Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinə cəlb olunmuş bütün tərəflər üçün neytral əraziyə çevirir. Nəhayət, bundan əvvəl Qazaxıstan 2017-ci ildə Suriyadakı münaqişənin nizamlanmasında nəzərəçarpan uğurlar əldə olunmasına imkan verən Astana sülh prosesi kimi önəmli diplomatik tədbirlərin keçirilməsinə şərait yaradıb.

Almatıda keçiriləcək dialoq cəlb edilmiş vasitəçilərin sülh müqaviləsinin strukturu ilə bağlı geniş konsensusuna, həmçinin həm Ermənistan, həm də Azərbaycan ictimaiyyətinə verilən ciddi dəstəyə əsaslanır. İki ölkə arasında sərhədlərin delimitasiyası prosesi artıq başlayıb, bu da möhkəm sülh əldə edilməsinə qarşılıqlı sadiqliyə dəlalət edir.

Bu danışıqların 2024-cü ilin sentyabrında Alma-Atıda rəsmi sülh müqaviləsinin bağlanmasına gətirib çıxara biləcəyinə dair böyük ümidlər var. Bu, strateji cəhətdən Azərbaycanda iyul-avqust aylarında keçirilməsi nəzərdə tutulan parlament seçkilərindən sonrakı və ciddi geosiyasi nəticələri olacaq böyük beynəlxalq iqlim sammiti olacağı gözlənilən COP-29-dan bilavasitə əvvəlki dövrə təsadüf edir. Baş nazir Paşinyanın belə vacib tədbirdə iştirakı sülh sazişinin qlobal əhəmiyyətini vurğulayaraq, potensial olaraq regionda yeni sabitlik və əməkdaşlıq dövrünün müjdəsini verərdi.