Moskva Praqaya sadiq qalıb

Oktyabrın 31- Soçidə Əliyev-Putin-Paşinyan görüşündə İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra yaranmış mövcud status-kvo təsbit edilib. Onun hüquqi əsasını 10 noyabr 2020 və 11 yanvar və 26 noyabr 2021-c il tarixli üçtərəfli bəyanatlar təşkil edib. Bəyanatlar üç əsas məsələyə əsaslanır: kommunikasiyaların açılması, sərhədin demarkasiyası və delimitasiyası, humanitar məsələlərin həlli.

Valdayda Putin bu şərtləri Qarabağ ermənilərinin fikirlərini də nəzərə alaraq, Ermənistan və Azərbaycanın irəli sürəcəyi yekun sülh variantını qəbul etməyə hazır olması ilə zənginləşdirib. Elə oradaca Putin üç tərəfin bəyanatlarını ön plana çəkərək, süllh prosesinin yekun məqsədi kimi sülh sazişini ikinci plana atıb.

Putinin Valdayda ümid yaradan qeydi: “Hansı variant seçilirsə seçilsin, sülhə aparıb çıxaracaqsa, biz lehinəyik. Amma biz heç nəyi zorla qəbul etdirmək niyyətində deyilik. Ermənistana heç nə diktə etmək niyyətində deyilir. Erməni xalqı və Ermənistan rəhbərliyi hesab edirlərsə ki, bu müqavilənin, mənim anladığıma görə, Azərbaycanın Qarabağ üzərində suverenliyinin tanınmasını nəzərdə tutan Vaşinqton variantını seçmək lazımdır, - buyursunlar..., erməni xalqı və Ermənistan rəhbərliyi hesab edirsə ki, Qarabağın hansısa öz xüsusiyyətləri var və gələcək sülh sazişində bu xüsusiyyətlər nəzərə alınmalıdır, bu da mümkündür”.

Belə bir təəssürat yaranırdı ki, Rusiya “üç tərəfin bəyanatının” şərtlərinn yerinə yetirilməsini gözləmədən, Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh sazişinin imzalanması planını Avropa İttifaqının əlindən almağa çalışır. Amma Putinin Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı Valday nitqi Soçidə ermənilərin gözlədiyi şəkildə inkişafını tapmayıb.

Paşinyan keçmişdə Moskvada və Brüsseldə bütün sülhyaratma görüşlərində olduğu kimi məyus görünürdü.

Onun Rusiyaya Xankəndidə ermənilərin mitinqi ilə dəstəklənən nəzərdə tutulan beş il əvəzinə 20 il sülhməramlı kimi Qarabağda qalmaqla bağlı cazibədar təklifi rusların rəğbətinə səbəb olmayıb.

Soçi görüşünün yekunlarına dair bəyanatda yazılıb ki, tərəflər güc tətbiqindən və ya güc tətbiqi təhdidindən çəkinmək, bütün problemli məsələləri bir-birinin suverenliyini, ərazi bütövlüyünü və BMT Nizamnaməsinə və 1991-ci il tarixli Alma-Ata bəyannaməsinə uyğun olaraq sərhədlərin pozulmazlığının qarşılıqlı olaraq qəbul edilməsi əsasında müzakirə və həll etmək barədə razılığa gəliblər. Beləliklə, görüş iştirakçıları Əliyev və Paşinyanın Qərbli moderatorlar – Avropa İttifaqı Şurasının sədri Şarl Mişel və Fransa prezidenti Emmanuel Makronun vasitəçiliyi ilə danışıqlar apardıqdan sonra qəbul etdikləri 6 oktyabr tarixli Praqa  bəyanatına sadiqliklərini təsdiq ediblər.

Demək olmaz ki, Paşinyan heç bir variantı olmadan küncə sıxışdırılıb. Praqmatizm nöqteyi-nəzərdən onun komandası “real siyasətçi” yolundan getməyə hazırdır. Oktyabrın 29-da Ermənistanda hakim “Vətəndaş müqaviləsi” partiyasının qurultayında Qarabağ probleminin nizamlanması üzrə yeni konsepsiya təsdiq edilib.

“Əminik ki, Ermənistanın və Dağlıq Qarabağın təhlükəsizliyinin təmin edilməsinin yolu bütün region ölkələri ilə, ilk növbədə Türkiyə, Azərbaycan, İran və Gürcüstanla birgə yaşamağın düsturunu işləyib hazırlamaqdan keçir... Ermənistan qonşuları üçün təhlükə mənbəyi hesab olunmamalıdır, onun qonşuları da Ermənistan üçün təhlükə mənbəyi olmamalıdır... “Dağlıq-Qarabağ probleminə gəlincə, partiya onun nizamlanması üzrə yeni konsepsiya qəbul edir. Əvvəllər Qarabağın statusu onların hüquqlarını və təhlükəsizliyini təmin edən prioritet hesab olunurdusa, indi ermənilərin təhlükəsizliyi və hüquqları prioritet hesab olunur və bu zəmanətlər sistemindən status çıxarılır”, deyə parlamentin vitse-spikeri Ruben Rubinyan bildirib.

Sülhün bərqərar edilməsi 2026-cı ilə qədərki dövr üçün “Vətəndaş müqaviləsi”nin 3 prioritetindən biri olaraq göstərilib.

Beləliklə, biz Kremlin Soçidə gözlənildiyindən daha konstruktiv olduğunu görürük. Moskva Praqadan verilən pası qəbul edib və danışıqlar üçün platformaların növbə ilə dəyişməsi ənənəsindən irəli gələrək, indi söz Qərbdədir. O, Praqa əhval-ruhiyyəsinə sadiq qalacaqmı?