Tələbələrə kreditlər faizsiz verilməlidir

Bakı/10.03.21/Turan:  2021-ci ildə «Təhsil-Tələbə Krediti» sisteminin yaradılması nəzərdə tutulub. 

Nazirlər Kabinetinin 2020-ci il üzrə hesabatında bildirilib ki, bu məqsədlə dövlət büdcəsindən 80 milyon manat vəsaitin ayrılması nəzərdə tutulub. Kreditlər necə və hansı kriteriyalar üzrə veriləcəyi hələ ki, məlum deyil.

Yanvarın sonunda Təhsil naziri Emin Əmrullayev bildirib ki, hökumət və parlament arasında təhsilə verilən kreditlər barədə razılaşma planları var.

Əmrullayev aztəminatlı vətəndaşlara, eləcə də yüksək akademik nəticələri olan tələbələrə təhsil üçün faizsiz kredit verilməsinin planlaşdırıldığını dedi.

Tələbələrə təhsil üçün verilən kreditlər hansı şərtlərlə verilməlidir? Kreditlərin qaytarılması üçün tələbələr işlə təmin olunacaqmı?

Azərbaycanda tələbələrə kreditlərin verilməsi təcrübəsi artıq var. 2015-ci ildə Təhsil Nazirliyin təşəbbüsü ilə dövlət ali təhsil müəssisələri tərəfindən «Maarifçi» Tələbə Kredit Fondu təsis olunub.

Fond aztəminatlı tələbələrə onların təhsil məsrəflərinin maliyyələşdirilməsinə dəstək olmaq üçün müvəkkil kredit təşkilatları tərəfindən güzəştli təhsil kreditlərinin və müxtəlif qurumlar və fiziki şəxslər tərəfindən qrantların verilməsini təşkil edir. 6 il ərzində «Maarifçi» ümumilikdə, 15 universitet tərəfindən müraciət edən tələbələrlə cəmi 272 təhsil krediti müqaviləsi imzalayıb. 2019-cu ildən etibarən fond kreditlərin verilməsi ilə bağlı elanları ümumiyyətlə yerləşdirmir.

Milli Məclisin Elm və Təhsil komitəsinin üzvü Eldar Quliyev Turana tələbələrə dövlət tərəfindən təhsil kreditlərin verilməsi üçün vəsait ayrıldığını təsdiqləsə də hələlik proqramın mexanizmlərin məlum olmadığını bildirdi. «Fikrimcə, tələbələrə faizsiz kreditlər veriləcək, sonra isə onlar işlədikləri müddətdə həmin kreditlərini qaytaracaqlar. Proqramda kreditin qaytarılması üçün müəyyən müddət qeyd olunmalıdır».

Komitə üzvü vurğulayıb ki, deputatlar tələbə krediti sistemi ilə bağlı Milli Məclisdə dəfələrlə təşəbbüslə çıxış ediblər. «Dövlət də sağolsun bizi eşitdi və bu il artıq vəsaiti ayrıldı. Bu çox yaxşı qərardır. Çünki bəzi tələbələr təhsil haqqını ödəyə bilmir və universitetdən xaric olunur, indi isə onlar kredit hesabına belə problemlə rastlaşmayacaqlar».

E.Quliyev tələbələr universiteti bitirəndən sonra kreditləri qaytarmayacaqları ilə bağlı narahatlığını da ifadə etdi. «Kreditlər çox güman ki, elə şərtlərlə veriləcək ki, onları qaytarmaq çətin olmayacaq. Aylıq ödənişi təxminən 100-200 manat olsa, orta əməkhaqqını alan adam onu rahat qaytara biləcək. Bu gün bizim qarşımızda duran vəzifələrdən biri odur ki, universiteti bitirən tələbələr işlə təmin olunsun. İqtisadiyyatımız hər sahə üzrə inkişaf edir, yeni iş yerləri açılır. İşğaldan azad olunmuş ərazilərdə də yeni iş yerləri açılacaq. Bu mənada məzunlar üçün bütün şərait yaradılıb və onlar krediti rahat qaytara biləcəklər. Sadəcə elə adamlar var ki, pulu olsa da krediti ödəmir. Hər şey məsuliyyətdən asılıdır».

Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin üzvü Rüfət Quliyev Turana bildirib ki, tələbələr təhsil kreditləri qaytarmaq üçün işlə təmin olunmalıdır, burada isə müəyyən problemlər var. «Krediti götürəndə onu qaytarmaq lazımdır. Bəs müxtəlif səbəblərdən çox böyük çətinliklə işə düzələn tələbələr krediti necə qaytaracaq? Statistika göstərir ki, məzunların demək olar ki, yarısı öz ixtisası üzrə işləmir».

Deputatın fikrincə, dövlət orqanları hər il hər ixtisas üzrə lazım olacaq mütəxəssislərin sayını hesablamalıdır və buna uyğun universitetlərdə yerlər ayrılmalıdır. «Mən tövsiyə edirəm ki, Təhsil Nazirliyi, Əmək və əhalinin sosial müdafiəsi Nazirliyi, Nazirlər Kabineti dörd ildən sonra hansı sahədə hansı mütəxəssislər lazım olacağını qabaqcadan hesablamalıdır. Digər dövlət orqanları isə öz təşəbbüsü ilə onlara lazım olacaq mütəxəssislərin təxmini sayını verməlidir. Məsələn, Dövlət Gömrük Komitəsinin, Əmək və əhalinin sosial müdafiəsi Nazirliyinin və bəzi digər nazirliklərin öz akademiyaları var. Əminliklə deyirəm ki, onlara lazım sayda mütəxəssislərini özləri hazırlaya bilər. Universitetlərdə isə bu ixtisasları digərləri ilə əvəzləmək lazımdır. Hesablamalıyıq ki, bizə təxminən nə qədər hüquqşünas lazımdır. Bu gün çoxlu sayda hüquqşünas var ki, həkim işləyir, həkim də var ki, hüquqşünas işləyir».

R.Quliyev bildirib ki, bu gün ölkəyə filiz-mədən sənayəsi ilə məşğul olan mütəxəssislər, mühəndislər, inşaatçılar, aqronomlar lazımdır. «Dövlət bu gün ölkə daxilində qızıl və nəcib metalların emal edilməsinə maraqlıdır deyə bu sahə vergilərdən azad olunub. Buna görə də bizə peşəkar zərgər-dizaynerlər lazımdır».

Komitə üzvü hesab edir ki, dövlət sifarişi əsasında və kredit götürən tələbələr təhsilə baş vurandan sonra müəyyən müddət dövlət işində və mütəxəssislərə ehtiyac olan regionlarda çalışmalıdır. «Bütün bunlara riayət olunsa iş təminatı ilə bağlı problem yaranmayacaq və kreditlər rahat qaytarılacaq».

Təhsil məsələləri üzrə ekspert Kamran Əsədov AzadlıqRadiosuna bildirib ki, hələ 2013-cü ildə Təhsilin inkişafı üzrə Dövlət Strategiyasında Təhsilin inkişaf Fondun yaradılması nəzərdə tutulmuşdu. Amma bu müddət ərzində bu fond yaranmadı. «Son 7 il ərzində 5 mindən artıq tələbə təhsil haqqını ödəyə bilmədiyinə görə universitetlərdən xaric edilib. Qanunla isə insanların təhsil almaq hüququnun təmin edilməsi üçün şərait yaradılmalıdır. Çünki Azərbaycanda hər il məzunların cəmi 42 faizi ixtisas üzrə iş tapa bilir. Qalanlar ya digər ixtisaslar üzrə işləyir ya da ümumiyyətlə işləmir».

Ekspert qeyd edib ki, Azərbaycanda universitetlərdə ödənişli plan yerlərin sayı ümumi qəbul planının 50 faizidir. «Bu il 21 minə yaxın şəxs ödənişsiz əsaslarla ali təhsil müəssisələrinə qəbul olub. Digər 21 600 nəfər, şəhid və müharibə veteranların övladları, məcburi köçkünlər çıxmaq şərtilə ödənişli təhsil alır. Bunlar üçün ali təhsil almaq üçün təhsil haqqını ödəməyə bir mexanizm olmalıdır».

K.Əsədov deyir ki, tələbə kreditləri üçün ayrılan 80 milyon manat 38-42 min tələbələrin təhsil haqqını ödəməyə imkan verəcək. «Bu rəqəmlər normaldır, amm burada mexanizm belə olmalıdır. Kreditlər faizsiz verilməlidir, çünki sonra tələbələr problemli kredit alana çevrilməli deyil. Həm də kredit verilən uşaqlar sonra işlə təmin edilməlidir ki, təhsili başa vurandan sonra onu ödəyə bilsin. Yəni, biz yumşaldıcı tədbirlərlə insanların təhsil almağına yardım etməliyik».—06D-