“Məna kəsb etmir” sərgisinə refleksiv səyahət

Müasir incəsənətin daim dəyişən dünyasında sərgilər çox vaxt cəmiyyətin mürəkkəbliyini və insan təcrübəsini əks etdirən güzgü rolunu oynayır. Belə düşündürücü ekspozisiyalardan biri gender normalarının və həyatımızı formalaşdıran sosial konstruksiyaların incəliklərinə həsr olunmuş “Məna kəsb etmir” adlı sərgidir.

Kurator Aynur Abutalıbovanın təşkilatçılığı ilə açılan sərgi Yarat Müasir İncəsənət Məkanının təşəbbüs etdiyi rezidensiya proqramının kulminasiya nöqtəsi və Səbinə Şıxlinskayanın rəhbərliyilə Müasir İncəsənət Məktəbinin layihəsi oldu. Altı ay ərzində rəssamlar Fidan Nazimqızı və Ağamalı Əliyev insan həyatı üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edən mövzuları birgə araşdırıblar.

Abutalıbova sərginin mənşəyindən, intensiv dialoqdan və rezidensiyada qalma müddətinə xarakterik olan ideya mübadiləsindən bəhs edir. Bu yaradıcılıq təlatümü zamanı ümumi baxış ortaya çıxıb ki, bu da “Məna kəsb etmir” konsepsiyasına çevrilib. Kurator Nazimqızı və Əliyevin əsərləri arasında tematik əlaqəni vurğulayaraq, sosial konstruksiyaların fərdi identikliyə təsirilə bağlı onların ümumi narahatlığını qeyd edib.

Sərginin əsasını bir məsələ təşkil edir:  sosial normalar bizim gender və şəxsi azadlıq qavrayışımızı necə formalaşdırır. Abutalibova qeyd edib ki, erkən yaşlardan adamlara sosial normalar aşılanır ki, bu da əvvəlcədən müəyyən edilmiş gender normalarına uyğun olaraq onların davranışını və özünü ifadə etməsini müəyyən edir. O deyir ki, bu boğucu konformizm insan təcrübəsinin nüanslarını qaraldır və əsl azadlıq arzusunu boğur.

Nazimqızı və Əliyevin əsərləri bu mövzuda müxtəlif, lakin bir-birini tamamlayan fikirlər təklif edirlər. Əliyevin yanaşması mütləq realizmə əsaslanıb, cəmiyyətin gözləntilərinin açıq təsvirini və onların ayrı-ayrı adamların həyatına təsirini təqdim edir. Əksinə, Nazimqızı sosial normalar çərçivəsində azadlıq və özünütanıma yollarını araşdıraraq daha poetik yanaşmadan istifadə edir.

Qeyd etmək vacibdir ki, sərgi hər hansı xüsusi interpretasiyadan çəkinir, bunun əvəzinə tamaşaçılara sənət əsərlərilə öz şərtlərinə görə qarşılıqlı əlaqə qurmağı təklif edir. Abutalıbova tamaşaçının iştirakının vacibliyini vurğulayır, deyir ki, hər  müşahidəçi öz həyat təcrübəsilə formalaşmış unikal baxışa sahibdir. Ziyarətçinin seçimini ön plana çıxaran sərgi köklü inançlara meydan oxuyaraq və tənqidi düşüncəni təşviq edərək özünütəhlil və dialoq üçün məkana çevrilir.

Gender normalarının və ictimai gözləntilərin mürəkkəbliyini başa düşərək, "Məna kəsb etmir" sadə tənqiddən kənara çıxır, insan muxtariyyətinin detallı araşdırmasını və autentiklik axtarışını təklif edir. Ziyarətçilər sərginin müxtəlif təkliflərilə tanış olduqca, öz fərziyyələri və mülahizələrilə üzləşməli olurlar ki, bu da nəticədə identiklik və özünüifadənin çoxşaxəli təbiətini daha dərindən anlamağa səbəb olur.