Utandırmayan həyat: Vasif Babayev- 80

Hər şeyin başlanğıcı…

Atam müharibəyə qədər partiya işçisi, partiyanın böyük nəqliyyat təsərrüfatı komitəsinin katibi idi, müharibə zamanı isə paytaxtın kolxoz bazarlarının müdiri oldu. Müharibə başa çatdıqdan sonra atam "passaj"ın direktoru vəzifəsində işləyirdi və bir çox qohumun, elə yadların da, necə deyərlər, ayaq üstdə durmasına kömək edib. Anam evdar qadın idi və biz firəvan yaşayırdıq. Əmim, qohumlarımızın dediyi kimi, Azərbaycan Kommunist Partiyasının katiblərindən biri idi, o, hətta 1946-cı ildə Azərbaycan ziyalılarının nümayəndə heyətini Təbrizə aparmışdı.

Biz İçəri Şəhərdə yaşayırdıq və iki evimiz Şirvanşahlar sarayının düz qarşısında idi. Bizim ailədə Şirvan şahları ilə qohumluq əlaqələrimizin olduğu barədə şaiyələr də gəzirdi. Ümumiyyətlə uşaqlığımla bağlı bir çox gözəl təəssüratlarım var, onların bəziləri yaddaşıma əbədi həkk olunub. Uşaqlıqda görmə qabiliyyətim çox zəif idi və anam qaranlıqda məni Mir Mövsüm Ağanın evinə aparırdı. Yeri gəlmişkən, qardaşım Arif və əmilərim bunun qəti "əleyhinə" idilər, belə ki, bu yer DİXK-nin (NKVD) daimi "hədəfi" idi. Yadımdadır, Ağa çarpayıda yatırdı, anam isə məndən onun əlini öpməyimi istəyirdi. Bir neçə dəfə onun yanına getmişik. Bir müddət sonra daha yaxşı görməyə başladım. Onun sayəsində olduğunu iddia edə bilməyəcəyəm, amma yenə də onun xüsusi enerjisi var idi.

Hazırki Prezident Aparatının yerində yerləşən 4 saylı məktəbdə oxuyurdum. 1949-cu ildə ibtidai sinifdə oxuyarkən başıma maraqlı hadisə gəldi. Portfellə qaça-qaça məktəbə gedirəm, çiynimdə dağılmayan mürəkkəbqabı var, büdrəyib bir nəfərin üstünə düşürəm, mürəkkəbqabı qırılır və tanımadığım adamın makintoşuna tökülür. Bu zaman iki nəfər sürətlə yanıma yaxınlaşır, qolumdan elə tutdular ki, qorxudan ağladım. Yumru eynəkli kişi jestlə o iki nəfərə məni buraxmağı əmr etdi, özü isə adımı, qohumlarımın kim olduğunu soruşmağa başladı və həmin vaxt vəzifədə olan əmim Əliağa Babayevi tanıdı. Yumru eynəkli adam Mir Cəfər Bağırov imiş. Uzun müddət sonra əmim etiraf etdi ki, həmin hadisədən sonra o və atam iki ay evdə yatmayıblar, o dərəcədə dəhşətli vaxtlar idi. Amma, xoşbəxtlikdən, hamısı ötüb keçdi.

Böyük qardaşım - ilk müəllimim... 

Böyük qardaşım Arif Babayev kinematoqrafda kifayət qədər məşhur fiqurdur, o, 9 tammetrajlı film çəkib, onlar arasında "İnsan lövbər salır", "Uşaqlığın son gecəsi", "Arxadan zərbə", "Gün keçdi", "Alma almaya bənzər" və digərləri var. O, erkən, 54 yaşında dünyadan köçdü. Arif sağ olsaydı hələ çox şedevr çəkərdi. Stilyaqa, dəbə uyan insan idi, cazla ciddi şəkildə maraqlanırdı, teatr institutuna özü daxil olmuşdu. Arif ailəmizdən televiziyada işləməyə gedən ilk insan idi və sadəcə olaraq hamımızı yoluxdurdu. Arifin ardınca əvvəlcə mən, daha sonra kiçik qardaşım Azər televiziyaya düşdü. Arif Azərbaycanda Əməkdar İncəsənət Xadimi adı alan ilk televiziya işçisidir, mən isə bizim televiziya məkanında Xalq Artisti adını alan ilk rejissor oldum. Ümumiyyətlə, Arif Babayevin Azərbaycan incəsənətinə verdiyi töhfəni qiymətləndirmək çətindir. Və bu səbəbdən mənim bir arzum var ki, il yarımdır onu həyata keçirməyə çalışıram. Müxtəlif instansiyalara və fondlara məktubla müraciət edib, İçəri Şəhərin küçələrindən birinə bütün ömrü Qalada keçən qardaşımın adının verilməsini və beləcə müasir Azərbaycanın ən məşhur rejissorlarından birinin adının əbədiləşdirilməsini xahiş etmişəm. Amma, təəssüf ki, hələlik bu məsələdə irəliləyiş yoxdur, baxmayaraq ki, bəzi Qala küçələrinə İçəri Şəhərin tarixi ilə heç bir əlaqəsi olmayan insanların adları verilib.

Televiziya - mənim bir parçam …

1959-cu ildə rejissor köməkçisi vəzifəsində işə başladım, Arif Babayevin, Rauf Kazımovun, Kamil Rüstəmbəyovun rəhbərliyi altında işlədim, 1960-cı ildə incəsənət institutuna daxil oldum, orada Afət adlı gözəl qızla tanış oldum, sonradan o, mənim həyat yoldaşım oldu və indiyədək həyat yoldaşımdır. Tamaşaçı, yəqin ki, "Dalğa", "Həftə", "Axşam görüşləri", "24 saat", "Nəğməli bağ" və bir çox digər verilişlərimi xatırlayır. Dövlət Teleradio Şirkətinin bədii rəhbəri vəzifəsinə qədər gəlib çatdım, çox sayda tələbəm var. Sonradan Moskva ilə sıx əməkdaşlıq edərək, "Mir" teleşirkətində işə keçdim, daha sonra "Sara" teleşirkətində işlədim. 2001-ci ildə Moskvaya getdim və orada "İnter-Azerbaydjan" kabel televiziyasını işə saldım, dörd il orada işlədim, amma məni Bakıya geri çağırdılar, burada prezident təqaüdü təyin etdilər, bir müddət sonra isə mənzil verdilər. Həmin vaxtdan etibarən doğma şəhərimdə qaldım və heç yerdə işləmirəm. Pula ehtiyacım yoxdur, öz texnikam, kiçik prodakşnım var, ürəyim istəyəndə çəkirəm. Bakı Dövlət Universitetində dərs verməyə çağırırlar. Əlbəttə, tələbələrə öyrdəcək şeylərim var, televiziya haqqında hər şeyi bilirəm - kiçik şurupdan tam qoşulmaya qədər, amma həddindən artıq emosional bir insan olduğuma görə müəllimlik fəaliyyətinin mənim üçün ağır olacağından qorxuram.

Vətəndaş mövqeyi…

1988-ci il idi, Qarabağ hadisələrinin başlanğıcı. Kommunist partiyasının o vaxtki ideologiya məsələləri üzrə katibi Ramiz Mehdiyev məni və jurnalist Ələkbər Abbasovu yanına çağırdı, Qarabağla bağlı tarixi sənədlərin olduğu qovluğu bizə verdi və Borovik və Dövlət Teleradio şirkətinin rəhbərliyi ilə məsələni araşdırmaq üçün Moskvaya göndərdi (Genrix Borovik mərkəzi televiziyada "Pozisiya" ("Mövqe") proqramını aparırdı və bu proqramda Qarabağ problemi kifayət qədər qərəzli şəkildə müzakirə olunurdu). Həmin illər ermənilərin eyni zamanda həm Qarabağda, həm Yerevanda, həm də Moskvada nə dərəcədə genişmiqyaslı təbliğat apardığını gözlərimlə gördüm. Təkcə Moskvada Tverski bulvarında Sumqayıt hadisələrinə aid stendin uzunluğu 50 metr idi və orada hadisə ilə heç bir əlaqəsi olmayan fotoşəkillər var idi, belə deyim, onlar heç nədən çəkinmirdilər. 

Və mən Bakıya qayıtdıqda yaradıcılıqla yanaşı, həyatımda fəal siyasi faza başladı və mən televiziyada kampaniya başlatdım: şüarlar asır, mitinqlər təşkil edirdim, buna görə Vəzirovun qəzəbinə gəldim. Dövlət Teleradio Şirkətinin kollegiyasında məni qınadılar və vəzifədən sözün əsl mənasında "atdılar". Doğrudur, bir həftə sonra qaytardılar, belə ki, kadr çatışmazlığı var idi, amma artıq rejissor olaraq qaytardılar. Sonradan Bakıya qoşun yeridildi və mən hadisələrin mərkəzində qaldım. Televiziyada hansısa qüvvələr yanvarın 19-da günorta saat 4-dən etibarən heç nə izah etmədən bütün işçiləri evə buraxmağa başladılar. Amma mən işdə idim, partlayış mənim altımdakı mərtəbədə oldu, çox güclü partlayış deyildi, amma enerji blokunu sıradan çıxarmaq üçün kifayət etdi. Sonradan iki mühəndisimiz danışırdı ki, "Alfa" qrupundan insanlar gəlib partlayıcı maddə yerləşdiriblərmiş. Sonra qoşun yeritdilər, insanlar öldü, 21-22-də biz Şəhidlər Xiyabanında qəbir qazırdıq. Mühəndislərin etirafına baxmayaraq, məni hadisənin iştirakçısı kimi apardılar. Baxmayaraq ki, iki gün əvvəl mərhum İsmayıl Şıxlı şaxtalı havada piyada Mərkəzi Komitədən televiziyaya gəlib mənə xəbərdarlıq etmişdi ki, MK-də telefon söhbətində mənim adımın çəkildiyini eşidib.

Yanvarın 26-da gecə saat birdə evimə 8 nəfər - iki müstəntiq və 6 əsgər gəldi. Mənzildə axarış apardılar, daha sonra məni tutub əlim qandallı şəkildə əvvəlcə Krasnodara, daha sonra isə "Stolıpin" vaqonları ilə Ulyanovska apardılar. Ulyanovskda 49 nəfər idik və yerli azərbaycanlılar sayəsində bir aydan çox sağ qala bildik. Onlar bizi yedirirdilər, içirirdilər, bizi buraxdıqda isə öz pulları ilə təyyarə tutub bizi Bakıya göndərdilər. Həmin illərdə xalqın birliyi xüsusilə hiss olunurdu.

Və yenidən televiziya…

 Xalq Cəbhəsi dövründə televiziyada televiziya prosesi ilə heç bir əlaqəsi olmayan təsadüfi insanlar peyda olmağa başladı. Mən dözmədim və bədii rəhbər vəzifəsindən, sonra isə həm də televiziyanın kollegiya üzvlüyündən istefa verdim. Nadejda İsmayılova və Çingiz Sultansoyla birlikdə öz "Həftə" proqramımı açdım. Həmin vaxt Sevil Nuriyeva hələ tələbə olaraq yanımda işə başlamışdı. Hüquq-mühafizə orqanlarında, prokurorluqda və xüsusi xidmətlərdə yaxşı tanışlarım var idi, belə ki, 1969-cu ildən daim Heydər Əliyevin yanında idim. Çəkiliş qrupumuz hər yerdə onu müşaiyət edirdi. Məhz MTN-dən yüksək vəzifəli bir şəxs Heydər Əliyev Naxçıvanda yaşayarkən onun çəkilişini aparmağımıza kömək etdi. 1987-ci ildə Siyasi Bürodan getdikdən 1993-cü ilə qədər SSRİ-də, o cümlədən Azərbaycanda bir kanal belə Heydər Əliyevi göstərmirdi. Bizim qrupumuz onun haqqında bir neçə reportaj hazırladı və həmin vaxt onlar hamısı efirə çıxdı.

Həyatımda bir çox məşhur insanlarla qarşılaşmışam, bəzən sürprizlər də olurdu. Məsələn, Pilotlu Kosmik Uçuşlar üzrə Dövlət Komissiyasının sədri Kərim Kərimovun milliyyətcə azərbaycanlı olduğunu 1985-ci ildə Mərkəzi Televiziya vasitəsilə öyrəndim. Böyük çətinliklə bu gözəl insanla görüşümü təmin etdilər. Bir müddət sonra Kərim Kərimovu Bakıya gətirdim və mənim çəkiliş qrupum onun haqqında film çəkdi, bu film efirə çıxdıqdan sonra Azərbaycanlılar qəhrəman həmvətənlərini tanıdılar.

Arzular…

Mən, şübhəsiz ki, xoşbəxt insanam. Çox maraqlı, müxtəlif hadisələrlə dolu həyatım olub, bu həyata görə utanmıram. Çox gözəl ailəm və gözəl övladlarım var. Tezliklə baba olmağı arzulayırdım. Buna nail oldum, iki gözəl uşağın - Əminə və mənim adımı verdikləri Vasifin babasıyam! Xoşbəxtlik üçün başqa nə lazımdır?!

TURAN 16.09.2020