BP Azərbaycansız, Əliyev beynəlxalq dəstəksiz ötüşə bilərmi?

Beynəlxalq işgüzar mətbuat Nazirlər Kabinetinin 2012-ci ilin 9 ayında ölkənin sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına həsr olunmuş iclasında prezident İlham Əliyevin emosional çıxışına reaksiya verib.

Məşhur “Forbes” jurnalı ölkə başçısı İlham Əliyevin BP şirkətinə qarşı məlum ittihamları ilə bağlı geniş məqalə dərc edib.

Məqalədə qeyd olunur ki, BP indi çox narahat dövrünü yaşayır. Meksika körfəzindəki neft sızıntısı bəlasından tam qurtara bilməyən və Rusiyadakı uzunmüddətli mövqelərini qoruyub saxlamağa çalışan şirkət indi də Bakıda, Azəri-Çıraq-Günəşli (ACG) yataqlarında hasilatın azalmasına görə “öldürücü tənqidlə” üzləşib.(http://www.forbes.com/sites/matthewhulbert/2012/10/12/is-bp-on-borrowed-time-in-azerbaijan-yes-but-so-is-baku/?ss=business:energy).

Burada BP üçün narahatedici məqam o deyil ki, hücum birbaşa prezident İlham Əliyevdən gəlir. Bu, əslində çoxdan “tüstülənən əski” idi. Hamı çoxdan bilirdi ki, ACG-yə dair rəqəmlər lap əvvəldən qeyri-real olub. Narahatlıq doğuran budur ki, İ.Əliyev BP-nin iflasını hazırlayır. Lakin Əliyevin özünə vermədiyi bir sual var - bu proses zamanı onun özünə daha böyük ziyan dəyməyəcək ki?...”, müəllif Metyu Hulbert yazır.

Məqalədə deyilir ki, ölkə başçısı ACG məsələsində haqlıdır - son üç ildə BP-nin proqnozları ilə real hasilat arasında böyük fərq olub. Lakin problem geologiya ilə bağlıdır: “2012-ci il üçün proqnoz 35, 6 milyon tondur. Ancaq Bakı düşünür ki, ən yaxşı halda 33 milyon ton neft çıxarılacaq. Azərbaycan tərəfi itirilmiş gəlirin 8 milyard dollar həcmində olduğunu iddia edir. Üstəlik, prezident deyib ki, bu səhvlər barəsində “ciddi tədbirlər” görüləcək.

ACG 2008-ci ildə - layihənin üçüncü fazasında günə 1 milyon barrel neft çıxarmalı idi. Amma hasilat əvvəldən aşağı olub. İndisə gündəlik hasilat 684 min barrel civarındadır.

Proqnozların doğrulmamasında əsas problem texniki səhvlər və ya kiminsə bacarıqsızlığı deyil. Məsələnin kökündə geologiya dayanır. 1990-cı illərdə neftin bir barrelinin qiyməti 10 dollar idi və yataqları gələcək təkmilləşdirmə üçün yararlı dizaynla qurmaq baha başa gəlirdi. Bu da heç kimə əl vermirdi. Nə gözlədiyini yox, nəyin varsa onu çıxarmalı idin”.

Müəllif yazır ki, hasilatı yenidən gündə 800 min barrelə çatdırmaq mümkündür, ancaq bunun üçün əlavə kapital qoyulmalıdır. Halbuki konsorsium İlham Əliyevi qəzəbləndirən hazırkı hasilatı saxlamaq üçün ildə 2 milyard dollar xərcləyir. Növbəti iki-üç ildə platformaların genişləndirilməsi isə bundan da çox pul tələb edəcək. ACG oyunçuları üçün kontrakt müddəti isə 2024-cü ildə başa çatır. Bu müddətdə onların qoyduqları xərci çıxara biləcəklərinə çox az ehtimal var. 

Müəllif daha sonra yazır ki, Bakı itirdiklərinin yerini doldurmaq üçün hazırda ACG-dən götürdüyü 75 faizdən artıq paya ümid edir. “1990-cı illərdə Azərbaycanı dünyanın neft xəritəsinə qoymuş” BP-ni isə “ailədə ərklə şapalaq vurula biləcək əsas uşaq” gözündə görür.

“Azərbaycan bir neçə ilə nefti tükənən ölkəyə çevrilsə də, Xəzərdəki “Ümid”, “Abşeron” və xüsusilə “Şahdəniz-2” yataqlarına görə varlı qaz ölkəsinə dönəcək. “Şahdəniz- 2”nin də əməliyyatçısının BP olacağına çoxu inanır. Amma Bakı ilə münasibətlər o qədər pisləşib ki, Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti ABŞ-ın ExxonMobil və Conoco şirkətlərinin Xəzərin gələcək oyunçuları ola biləcəyi barədə danışır. 

BP-yə təpinmək Beynəlxalq Neft Konsorsiumunun (OİC) digər üzvlərini də səksəkədə saxlamaq məqsədi güdür.

Məqalədə daha sonra yazılır ki, İlham Əliyev kim olduğunu və Azərbaycanın dünya neft xəritəsinin harasında yerləşdiyini yaxşıca yadında saxlamalıdır. “Konsorsium onun cızığından çıxması qənaətinə gələrsə, Azərbaycansız da yaşaya bilər. Ancaq cənab Əliyev onlarsız və onların gətirdiyi gəlirsiz yaşaya bilməz. BP Azərbaycanda iflasa uğraya bilər. Amma Əliyev ayağını özünün məhdud enerji yorğanına görə uzatmazsa, ondan qabaq süqut edə bilər”, - müəllif yazır.--17D—