22 aprel 2013-cü il tarixdə Avropa Şurasının binası qarşısında Azərbaycanla bağlı iki aksiya keçirildi. Bunlardan biri keçmış siyasi məhbus, həbsdən azad olmasına görə Avropada yaşayan siyasi mühacirlərin də az rol oynamadığı Eynulla Fətullayevin rəhbərliyi ilə idi. Aksiya səhər saatlarına təyin edilmişdi. İştirakçıların tərkibinə görə belə fikir yürütmək olar ki, aksiya Əliyev rejimin dəstəyi ilə baş tutmuşdu. Orada hətta Əliyev rejiminin AŞPA-da təmsil edənlər də görünmüşdülər. AzTv-nin kamerası da aksiya başlamamış artıq onun təyin olunduğu yerdə idi. Əsas mövzu isə Qarabağ və Ermənistandakı diktatur rejimə və onu təmsil edənlərin növbəti ildə Avropa Şurası Nazirlər Kabinetinə sədrlik etmələrinə etiraz idi.
Kimsə şübhə etməsin ki, bu gün Azərbaycanın ərazi bütövlüyü, o cümlədən Qarabağla bağlı yaşananlar vətənşüvənliklə deyil, real, səmimi, qəti addımlardan, əsasən də ölkədə demokratik bir vətəndaş cəmiyyətinin yaradılmasından keçir və bunun alternativi yoxdur. Bir mənalı olaraq belədir ki, Əliyev rejiminin güya hərbi əməliyyatlara başlayacağıla bağlı “lazım gəlsə”ləri daxili auditoriyaya hesablanıb.
Məlumdur ki, BMT Nizamnaməsilə zor (güc, o cümlədən hərbi əməliyyatlar aparma) tətbiq etmə və zorla hədələmə iki halda qanunidir və beynəlxalq cinayət olan təcavüzkarlıq hesab olunmur. Həmin hallardan biri BMT Təhlükəsizlik Şurasının icazəsilə şərtlənirsə, diğəri təcavüzə məruz qalanın özünü müdafiə etməsindən və işğalda olan tormaqların azad edə bilmə hüququndan (BMT Nizamnaməsinin 51-ci maddəsi) qaynaqlanır. Maraqlı burasındadır ki, Azərbaycanı təmsil edən Əliyev rejimi BMT Nizamnaməsi ilə ona verilən bu hüquqdan könüllü imtina etmiş və rəsmən Avropa Şurası qarşısında Azərbaycanın Qarabağla bağlı bütün məsələlərin həllində, o cümlədən bununla bağlı Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünün təmin edilməsində zor (güc) tətbiq etməkdən imtina etməsi barədə öhdəlik götürmüşdür. Belə olan halda məsələnin həlli sözü gedən problemin yalnız demokratik cəmiyyət qurucülüğündan asılı olmasını göstərmirmi? Əlbəttə Azərbaycandakı rejim təmsilçiləri digər hallarda olduğu kimi bu öhdəlikdən də yenə də “lazım gəlsə”yə istinad edib imtina edəcəyini söyləyə bilərlər.
Lakin belə bir addımın nə “kürü diplomatiyası”, nə də korrupsiya və bəxşişvermənin digər növlərilə kompensasiya ediləcəyini kimsə düşünməsin. Avropa Şurasının illər üzünü Azərbaycan xalqı ilə hesablaşmaması o qənaətə gətirib çıxara bilməz ki, bu zaman da, yəni Əliyev rejimin Qarabağ problemini yalnız sülh yolu ilə həll edəcəyi öhdəliyindən imtinaya da sakit yanaşacaq və olsa-olsa bəyanatlar verməklə kifayətlənəcək.
Elə isə Qarabağ məsələsinin ədalətli həllinin fərqində olan hər bir Azərbaycan vətəndaşı ilk növbədə Vətəndə ədalətli cəmiyyət quruculuğuna nail olmaq, insanlarımızın həyat səviyyəsinin Avropa səviyyəsinə yaxınlaşdırmaq marağında olmalıdır. Yazının əvvəlində barəsində söhbət açdığım aksiya iştirakçılarının tələblərində bu yox idi və ola da bilməzdi. Çünki belə tələblər artıq sifarişçılərin mənafeyilə daban-dabana ziddiyyət təşkil edir.
Günün ikinci yarısında isə eyni məkanda Azərbaycanla bağlı ikinci aksiya baş tutmuşdu. Bu aksiya iştirakçıları Avropanın müxtəlif dövlətlərində yaşayan, Azərbaycan siyasi spekterin müxtəlif qanadlarına yönümlü siyasi mühacirlər idi.
Onların bir qismi bura gəlmək üçün yüzlərlə km yolu öz vəsaitlərilə qət etmişdilər. Müşahidəçilərin bildirdiyinə görə bu aksiya Avropada yaşayan siyasi mühacirlərin indiyə qədər baş tutan ən iri aksiyası idi. Avropa Azərbaycanlıların Milli Birlik Şurası və Demokratik Azərbaycan Hərəkatı tərəfindən təşkil edilən bu aksiyada səslənən tələblər bir tərəfdən Azərbaycanda baş alıb gedən dərəbəyliyə, dövləti dəyərlərin məhf edilməsinə, sistemli oturuşmuş korrupsiyaya, ali dövlər hakimiyyətinin mənimsənilməsinə, seçkilərin saxtalaşdırılmasına, ölkə həbsxanaların siyasi məhbuslarla dolu olmasına, Azərbaycan xalqının sərvətinin oğurlanaraq ayrı-ayrı məmurların və xüsusən də dövlət başçısı və onun ailə üzvlərinin adına rəsmiləşdirilməsinə etiraz idisə, digər tərəfdən Avropa strukturlarının, xüsusən Avropa Şurasının Azərbaycan xalqının səsini eşitməməsinə, Avropa Şurasının Azərbaycana münasibətdə özünün tarixi dəyərlərindən imtina etməsinə, AŞPA-nın salonunda, Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinin iclas zallarında Azərbaycandakı rejimin korrupsiya barmaqlarının söz sahibi olmasına qarşı üsyan idi.
Maraqlı orası idi ki, aksiyada indiyə qədər Əliyev rejimin kameralarına düşməsindən çəkinməklə bağlı hərəkətlərin əvəzinə AzTv kamerasına düşmək üçün növbə gördüm. Növbədə duranlar isə heç də Azərbaycan xalqının alışdığı “ömrümüzdən kəsib, prezidentin ömrünə cala” kimi mədhiyyələr deyil, “rədd ol İlham”, “İlham getsin, demokratiya gəlsin”, “siyasi məhbuslara azadlıq”, “ədalətli seçki”, “diktatora yox” şuarları qışqırırdılar.
Aksiya möhtəşəm idi. Tələblər yüksək səviyyədə deyildi və ünvana çatdırıldı. Amma bu kafi olsa da, hələ yeterli deyil. Onun yeterli olması üçün bir sıra vacib elementlər çatışmır. Bu ilk növbədə Avropa siyasi mühacirlərimiz arasında bilərəkdən və ya bilməyərəkdən bir-birilərini başa düşməmək, bir-birini bəyənməmək, bir-birinə dəyər verməmək, daha çox öyünmək tendensiyaları ilə bağlıdır. Ən pis cəhət isə Vətəndə demokratik dəyişikliyə iddialı olan siyasi qüvvələrin münasibətlərinin Avropada proyeksiya olunmasıdır.
Əvvəla, belə münasibətlərin davamlı olmasında maraqlı olanlar dərk etməlidirlər ki, bu vəziyyət hazırkı rejimi deyil, onların özlərini tarixin arxivinə verəcək. Bu da bütövlükdə Azərbaycanın növbəti dəfə uduzması olacaq. Azərbaycanın uduzması isə hər birimizin, o cümlədən demokratiya yönümlü bütün siyasi mühacirlərin uduzması deməkdir. Digər tərəfdən, görülməli işlər, o cümlədən Avropada, çoxdur, bunun üçün ciddi dəstək və qüvvələrin birləşdirilməsi həlledicidir. Biz birləşə bilmirik. Amma bizi birləşdirəcək nöqtələr çoxdur. Ən azı onlar üstündən köklənməli, qabağa, dünyaya və Azərbaycana nikbinlə baxılmalıdır. Məncə aksiya bunu bacardı.
Ümumən bir gündə Azərbaycanla bağlı Avropa Şurasının mənzil gərargahı qarçısında baş tutan aksiyaların bir-birilə təmasları barədə də müxtəlif mülahizələr yürüdülür. Onlardan həqiqətə ən yaxını isə Əliyev rejiminin ikinci aksiyanın əhəmiyyətini azaltmaq, diqqəti ondan yayındırmaq və onun baş tutmasına mane olmaq cəhdilə bağlıdır. Əvvala, birinci aksiya qısa vaxt ərzində təyin olunmuşdu. Digər tərəfdən, təşkilatçılar ikinci aksiya haqqında həftələr öncə məlumatlı idi və bu barədə Azərbaycan KİV-lərində çoxli məlumat yayılmışdı. Eyni gündə hökümət yönümlü aksiyanın olacağı ilə bağlı məlumat mühacir aksiyasının təşkilatçıları arasında narahatlıq doğurmuşdu. Təsadüfi deyildi ki, aksiyalardan bir gün qabaq bu narahatçılıq barədə mühacir aksiyanın təşkilatçıları Fransa polisinə xüsusi məlumat vermiş, baş verə biləcək provokasiyaya görə məsuliyyət daşımayacaqlarını bəyan etmişdilər.
Siyasi mühacirlərin birləşmiş aksiyası baş tutdu. Bu bəlkə də Vətəndə olan narazıların birləşməsi üçün bir nümünədir. Elə isə söz Vətəndəkilərindir.
Ataxan ƏBİLOV,
Fransa, Strasburq
Rəy yaz