Azərbaycanın Respublika Günü mübarək olsun və ya böyük bayramla bağlı kədərli düşüncələr

Bu gün - mayın 28-də Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin - sözün geniş mənasında Respublika dəyərlərini öz idealları elan edən Şərqdə ilk müsəlman dövlətinin, özünü həmin AXC-nin hüquqi varisi elan edən bugünki Azərbaycana olsa-olsa bayraq, gerb və himndən ibarət dövlət atributları qalan dövlətin yaradılmasından 100 il keçir.

2018-ci il Azərbaycanı necə bir dövlətdir? Bu gün Respublika üçün zəruri olan bütün institutlar, hakuimiyyətin üç qolu və vətəndaşların hüquq və vəzifələrini təsbit edən Konstitusiyanın formal olaraq mövcud olmasına baxmayaraq, əslində avtoritar idarəetmə sistemi olan, bir çox əlamətlərinə görə daha çox monarxiyanı xatırladan bir dövlətə malikik.

Adda mövcud olan qanunverici, icra və məhkəmə hakimiyyətləri isə yalnız Prezident Administrasiyasından daxil olan direktivlərin itaətkar icraçılarıdır.

Gənc və o vaxtlar hələ demokratik olan Azərbaycanın avtoritarizmə doğru əyilməsinin ilk əlamətləri 1993-cü ilin iyununda dövlət çevrilişindən sonra özünü göstərməyə başladı.

Məhz bundan sonra ölkədə yerli və beynəlxalq hüquq müdafiə təşkilatları tərəfindən tanınan ilk siyasi məhbuslar ortaya çıxdı. Bu zaman hüquq müdafiə QHT-lərinin və müstəqil KİV-lərin mövcudluğu sayəsində ölkədə müəyyən ictimai nəzarət var idi və hakimiyyət müəyyən dərəcədə özünü çərçivədə saxlayırdı.

Amma 1990-cı illərdə hələ demokratiya imitasiyası var idisə, sonradan hakimiyyət açıq-aşkar demokratik azadlıqların məhdudlaşdırılması yolundan getdi, qanunvericilik səviyyəsində vətəndaş cəmiyyəti institutlarının oksigenini kəsdi, xaricdən maliyyələşməni qadağan etdi, dünya KİV-lərinin - "Azadlıq" radiosu, "Amerikanın Səsi" və BBC-nin yerli bürolarını bağladı, faktiki olaraq əhalini alternativ informasiya və fikir mənbələrindən məhrum etdi.

Əvəzində, prezident yanında fəaliyyəti "partiya və hökumət xəttinə" uyğun olan "doğru" KİV-lərə və QHT-lərə dəstək fondları yaradıldı. Dövlət onlara qrantlar ayırır, hətta pulsuz mənzillə kömək edir. Beləliklə, ölkədə, demək olar ki, alternativ fikir mənbəyi qalmadı, bütün mövcud təşkilatlar isə hakimiyyətin cibgir QHT-ləri və mediasıdır.

Siyasi məhbus probleminə gəlincə, onların sayına görə (160 nəfər) dünya liderləri arasındayıq.

Əlbəttə, hakimiyyət bu insanların siyasi məhbus kimi qəbul edilməməsinin qeydinə qalıb, onlara qarşı "xuliqanlıq" və "qanunsuz silah və narkotik dövriyyəsi" haqqında cinayət maddələri ilə işləri saxtalaşdırıb.

Yuxarıda qeyd edilənlərdən göründüyü kimi, bu gün ilk Respublikasının bir əsrlik yubileyini qeyd edən Azərbaycan heç də 100 il əvvəl AXC-nin banilərinin yaratdıqları o dövlət deyil.

Müqayisə üçün, qonşu Gürcüstanda və Ermənistanda da bu günlərdə ilk respublikaların yaradılmasının 100 illiyi qeyd olunur. Hər iki ölkə (Ermənistan son anda) sınaqdan çıxaraq, demokratiyaya layiq olduqlarını sübut edib.

Azərbaycanda isə vəziyyət fərqlidir, burada biz bu əlamətdar tarixə dondurulmuş antidemokratik hakimiyyətlə gəldik. Beləliklə, bizim cəmiyyət çətin özünü AXC banilərinin layiqli varisləri adlandırsın.