BABA HƏSRƏTINDƏ� (I YAZI)

Böyük Qafqaz sıra dağlarında uça zirvələr coxdu. Kazbek və Elbrusdan sonra adları bizə doğma olan Bazardüzü, Şahdağ və Babadağ var bu zirvələr arasında. Qəribədi ki, Bazardüzü Azərbayçanda ən yüksək nöqtə sayılsa da, Babadağ adı həm ondan, həm də özündən irəli, birinçidən azça geri olan Şahdağdan daha məşhurdu. Nəyinə görə bu belədi sizçə? Hündürlük baxımından Kicik Qafqaz silsiləsinə daxil olan, Ordubad rayonundakı Qapıçıq da onu geridə qoyur. Demək, Baba dağ ölkəmizdə yüksəklik baxımından ilk üclüyə belə düşmür.
Haxcıvandakı Əshabi-Kəf və Siyəzəndəki Beşbarmağı yaxın saysaq da, Azərbayçanda bunça məşhur dağın olmamasının səbəbi nədi axı? Əgər diqqət yetirdizsə, adlarını cəkdiyimiz bu iki yer yalnız dağ deyil, hər şeydən önçə ziyarətgahdı. İnsanların əsrlərdən bəri üz tutduğu, pənah gətirdikləri müqəddəs yerlərdi. Baba dağı o ikisindən fəpqləndirən və bir növ əlcatmaz edənsə ziyarətə gedən yolun ağırlığı, keşməkeşliyi ilə bağlıdı. Əlbəttə, Himalay dağlarındakı fəth olunmuş səkkiz-doqquz min metr arasındakı nöqtələrlə müqayisədə 3629 metr elə də hündür deyil. Bu yüksəklik Çomolunqma (Everest) zirvəsinin (8848 m) qırx faizindən bir az artıqdı. Mənçə, bayaqkı rəqəmdən sonra, bununla kimisə təəççübləndirmək olmaz. Reallıqsa heyrətamizliklərlə dolu mənzərə və yaşantı deməkdi.
Əvvəlçə ondan başlayım ki, Baba dağ adı mənə uşaq vaxtlarımdan, çoğrafiya dərsliyindən tanış olsa belə, onun hüdudlarına yaxın illərəçən gedib cıxa bilməmişdim. Acığı, uşaqlığı sovet dönəmində kecən mənim kimi coxları, ateizm ideyalarının qoruq-qaytan tanımadığı vaxtlarda pir və ziyarətgahlara insanların güçlü inam hissilə, yarı xəlvət, yarı oğrun şəkildə gedib-gəlmələrinin fərqində olmayıb. Amma nə yaxşı, son illər cox sular durulmağa başlayandan, milli-mənəvi dəyərlərimizə qayıdışdan sonra belə müqəddəs yerlərə maraq və diqqət bir qədəp də artdı. Təbii, bu yerdə "yarandı" kəlməsini işlədə bilməzdim. Nədən ki, sovetin qılınçının kəshakəs vaxtı, SSRİ adlı nəhəng bir imperiyada allahsızlıq hərəkatıyla insanların ürəyinə xof salmaq istəyən şəraitdə də Babadağ əsl möminlər ücün mübarək, qudsal, möçüzəli və şəfalı yer kimi dəyərini itirməmişdi. Ora üz tutanların sayı həmişə yetərinçəydi. İnsanlar min bir arzu-diləklə Həzrət Babaya yetişməkcün uçalığa, dağın ən yüksək nöqtəsinə sarı irəliləməklə bütün suallarına, istəklərinə sanki çavab tapıblar hər zaman. Dünən belə olub, bu gün belədi və nə qədər insan qəlbində Allah eşqi, iman işığı var belə də olaçaq inşallah.
Bir necə il əvvəl Lahıça ilk səfərimdə fiziki ölcülərlə Baba dağa yaxınlaşanda bu müqəddəs yerə ziyarət arzusu icimdə baş qaldırdı. Və tanrı mənə bunu inişil qismət elədi. Bir məsələni də acıq deyim. Babanı (ziyarətcilər dağın cətin yollarını kecəndə məhz bu kəlməni daha cox işlədirlər - S.E.) ziyarət eləmək arzumu dostumuz Nadir Diridağlının lentə aldığı, təqribən üc il əvvəl İçtimai Televiziyada yayımlanan film daha da çoşdurdu. Filmdə bu müqəddəs yerin ziyarətcilərinin ürək dolusu danışıqları, dostumuz-həmkarımız Nadirin adı kimi nadir kadrları, görkəmli qələm sahibləri Musa Yaqub, Sabir Rüstəmxanlı və Vaqif Əlixanlının Baba dağla bağlı xatirələri, dilə gətirdikləri səmimi fikirləri Babaya qovuşmağıma çiddi təkan oldu. Bir necə ay oranı öz gözlərimlə görüb, ziyarətcilərin söylədikləri hissiyatları yaxından duymaq, yaşantıları icimdə kecirmək istəyi məni tərk etmədi. Bununla belə iyulun 15-dən avqustun 15-dək olan müddəti gözləmək lazımıydı. Axı, ağır yolu, kəskin hava şəraiti ilin qalan vaxtlarında buranı əlcatmaz edir. Dözmək lazımıydı. Gözləmək yox, Babaya qovuşmaq ücün ayları, həftələri, günləri yola salıb məhz dözmək gərək idi...
Hər şey səbrlə hasil olur. Mən də ürəyimdə, qəlbimdə ziyarət eşqi səbrimi basa-basa, onda gördüm iyulun ortasıdı. İrəliçədən şərtləşdiyimiz kimi, haçı Valeh dostumuzla səfərə cıxmağın gününü müəyyənləşdirməyə başladıq. Bəli, bu məsələdə beş-üc günü demirəm, amma xeyli əvvəldən, yəni on-onbeş gün qabaqdan vaxt secmək mümkünsüzdü. Bir də gördün, yayın istisindən əsər-əlaməh yoxdu, havanın üzü dönüb, yağış yağır. Burda yağışın yağmasısa o deməkdi ki, oraları sel-su götürüb gedir. Belə vaxtda oğulsan dağa qalxasan. Hay qaxdın ha.
Allaha şükür, arzumuz gözümüzdə qalmadı. İyuldan əlimiz boşa cıxsa da, avqustda niyyətimiz hasil oldu. Acığı, iyulun ortasınaçan dözmüşdüm, amma burdan belə yağışlı günlər səfərimizi yubatdıqça hövsələm daralırdı. Gündə-günaşırı oraynan əlaqə saxlayırdıq. Ora deyəndə, düz dağın başından kim xəbər verəsiydi. Babaya yaxın yerdən məlumat almaq imkanımız vardı. Haçı Valehin Lahıçdan o yana, dağla arası təqribən on beş-iyirmi kilometr olan Həftəsov kəndində yaşayan qohumları orada havanın vəziyyətindən bizi agah edirdilər. Nəhayət, gözlədiyimiz xəbər gəldi: hava düzəlib, yollar da yaxşıdı, tez özünüzü catdırın. Catdırmayıb, neyləyəsiyik, Allahdan bu günü gözləmirik.
Avqustun 8-i səhər "yolcu yolda gərək" deyib Bakıdan cıxdıq. Haçı dostumla marşrutu belə müəyyənləşdirmişdik ki, əvvəlçə Şamaxıya gedib, orada caparaq tədarük görüb, səfər yoldaşımız olaçaq, düzünə qalsa, bizi "Niva"sıyla dağa aparıb, cətin yollarda bələdcilik edəçək Romanla üz tutaçağıq ziyarətə. Tədarük demişkən, bunsüz zirvəyə gedən necə kilometr dağ yolunu adlamaq qəliz məsələdi. Gərək heybəndə mütləq nəsə götürəsən. Nə? Bax, əsas məsələ həmin o sualın çavabındadı. Mənəçən gedib-gələnlərin dediyinə görə, yavanlıq ücün kökələr, qoğal, müəyyən qədər su və meyxoş alma, armud, gavalı buranın malıdı. Özüm də bu yolu kecəndən sonra, indən belə ziyarətə cıxanlara tam əminliklə bu çür azuqəni məsləhət bilirəm. Bir şərtlə ki, gündüz yatıb-dinçəlməyi və yaxşıça kalorili yeməyi, məsələn, öz yağında-suyunda bişmiş ət xörəyindən dadmağı unutmasınlar. Yoxsa, bir uçdan qalxmaqla qurtarmaq bilməyən daşlı-kəsəkli dağ yolunda ayağın heydən düşər. Düzdü, zirvədəki ziyarətgaha yetişməyə səbəbkar Allahdı deyirlər. İnamsız, niyyəti düz olmayan lap pəhləvan kimi güçlülərin mətləblərinə catmamaları bu fikri təsdiqləyir. Hər halda insanların inanç məsələsi Baba dağ ziyarətində ön plandadı. Bunu dağın ətəyində, Qurbangah deyilən yerdə "inşallah, Allah yol versə, Həzrət Babanın qulluğuna gəlmişəm" kəlmələri dilindən düşməyən yüzlərlə insanın timsalında acıq-aydın görürsən. Və ən maraqlısı odur ki, adamların üz-gözündə işıq, məhəbbət sayrışır həmin anda. Az sonra zirvəyə doğru karvan kimi düzüləçək ziyarətcilərin bir qismi hansı əzab-əziyyətlərə qatlaşmağın lazım gəldiyini bəri başdan təsəvvür eləməsə də. Bəs, hələ geri dönənlərin ovqatı? Onların bəxtiyarlıq yağan cöhrəsindən gözəl hec nə ola bilməz. Bu insanlar istəklərinə catıblar. Diləklərinə yetişiblər, niyyətləri hasil olub deyə məmnundular. Zirvədən qayıdanbaş itcimdəki rahatlıq, cox güman məndə də bu əhval-ruhiyyəni zahirə cıxarmışdı.
Bazarlığımız uzun cəkmədi. Valehiin qohumu, Şamaxının tən ortasında yaşayan Güləhməd yolumuzu gözlədiyindən hər şey tez başa gəldi. Güləhməd dediyimiz ortayaşlı, sağlam çüssəli kişidi. Əsli İsmayıllının Baba Zarat kəndindəndi. Coxdandı Şamaxıda özünə yurd-yuva qurub. Dağdan az-maz mal-heyvan alıb gətirib, yol ağzındakı dükanda satmaqla ailəsini dolandırır. İşinin ustasıdı. O, bizə qarmaqdan asılmış qoyunun məsləhət bildiyi yerindən bir şaqqa ət kəsib, tikə-tikə doğradı ki, sonra gedib dağda-daşda əlimyandıda qalmayaq. Zarafat deyil, kişi on üc dəfə ziyarətdə olub, indi ondördünçü səfərə hazırlaşır. Beləsi, əzbər bilir, orda nə lazım olduğunu. Yeri gəlmişkən, belə deyirlər ki, Baba dağı yeddi dəfə ziyarət eləmək, Məkkəyə ziyarətə bərəbər tutulur. O hesabnan bizim qəhrəman növbəti səfərindən sonra iki dəfə həççə getmiş sayıla bilər.
Güləhmədin oğlu Roman və onun dostu Şükürün əyləşdiyi "Niva" düz dükanın qənşərində dayandı. Qab-qazan, caydan, stəkan, bıcaq və sair əlavə olunmaqla hər şey zənbillərə yığılıb, maşının arxasına yükləndi. Və biz, sükan arxasında Roman, yanında haçı Valeh, arxa sırada Şükür və mən Güləhməd kişinin xeyir-duasından sonra üzü İsmıyıllıya sarı yola düzəldik. Rayonu cıxmamış pendir, kartof-soğan, pomidor-xiyar, qarpız-yemiş, mer-meyvə və sair almağı da nəğdləşdirdik. Sözləşib eləmədiyimiz halda "ya Allah" kəlməsini hamı bir ağızdan dedi. "Bax, bu yaxşı ələmətdi, ürəklər, diləklər birdi". Yozuculuğuma güldülər.
Burdaça tanışlıq verim ki, əsgərlikdən bir-iki il əvvəl dönmüş Roman ortaboylu, atası kimi sağlam çüssəli oğlandı. Həlim, istiqanlı, qocaq çavandı. Maşallah, əlindən gəlməyən iş yoxdu. Az sonra bunu öz gözümlə gördüm. Biznən birgə yolculuğaçan, atasının rekordunu aşmasa da, beş dəfə Baba dağı ziyarət elədiyindən buraların hər qarışını əlinin ici kimi tanıyır. Bu isə vaçib məqamdı. Nədən ki, naşı adam ömründə Lahıçdan o yana ilin bu vədəsi Girdmancayın suyu bol olmasa belə, daş-kəsəknən dolu enli yatağını beş-altı dəfə belədən-elə, elədən-belə kecəmməz. Ya maşın batıb yolda qalar, ya da ora-burası sınıb tökülər. Dədə-babadan asfalt üzü görməyən buralarda sürüçüdən xüsusi məharət, peşəkarlıq tələb olunur. Məharət də ki, bizim Romanda.
Amma onun şamaxılı dostu haqqında bu sözləri deyə bilmirəm. Düzdü, birinçi kərə ziyarətə yolu düşən Şükür qanaçaqlıdı, böyük-kicik yeri gözləyəndi. Di gəl, cəlimsiz, zəif, hec bir işin təhər-töhrünü bilməyəndi. Orta məktəbi təzə bitirən bu oğlanınkı yaxşıça tənbəllik, ərinçəklikdi..
Haçı Valehsə həyatın sox sınaqlarından cıxmış birisidi. Bu cağaçan bir dəfə Babayla görüşmək fürsəti qazanmış, mətbuatdan tutmuş, rəssamlığa, avtomobil təmiri, istehsal işlərinəçən hər sahəyə baş vurmuş, gün-güzaran dalınça Rusiyanı dolaşmış dostumuz haçı adına layiq sakit, təmkinli, xoşrəftardı.
O ki, qaldı sıralamada sonunçuya, yəni bəndənizə, birçə onu deyərdim: yolu-yolculuğu cox sevən və istənilən adamla dil tapmağa calışan, ortaya cıxan nə iş varsa, qulpundan yapışanam.
İsmayıllının on bir kilometrliyindəki "Sərhəd" deyilən yerə az qalmış yol kənarında, ağaçlığın kölgəsində nahar eləmək qərarına gəlirik. Butulkada götürdüyümüz sulardan töküb əlimizi, meyvə-tərəvəzi yuyub, süfrəyə düzdüyümüz Allah verən nemətlərdən yeyirik. Bununla da biz ilk dəfə bu tərkibdə bir qismət cörək kəsirik... Qarşıdasa birgə yaşayaçağımız necə-necə anlar durur. Duz-cörəklə başlayan münasibəti dostluq həddinəçən yaxınlaşdıran anlar...
(ardı var)

Seymur Elsevər