BƏDBƏXT ZIYALILARIM!

Milli mentalitetimiz belədir, yoxsa onu bu qədər korlayıblar? Düzünü desəm, inanmıram ki, insanları və bütünlükdə cəmiyyəti bu qədər korlamaq olar. Sadəcə, vəziyyətin bu pozğunluğu yeni yüksəkliklərə qədər inkişaf etdirməyə imkan verdiyini düşünmək daha doğru olar. Ədalət naminə etiraf etmək lazımdır ki, heç də hamımız belə pozulmamışıq və hakimiyyətin davranışına qarşı üsyan edirik. Amma bunu niyə edirik, bax burada danışmağa mövzu var.
Hörmət etdiyim çox az sayda dramaturqlardan birinə hakimiyyətin Neft Akademiyasındakı faciə ilə bağlı ölkədə matəm elan etmək istəməməsi ilə bağlı fikir bildirmək xahişilə müraciət etmişdim. O, əvvəlcə məni böyük hərarətlə dəstəklədi.
- Bu, biabırçılıqdır, rüsvayçılıqdır. Hakimiyyət matəm elan etməli idi, belə bir vəziyyətdə hansı bayramdan söz gedə bilər? - dedi. Mən deyəndə ki, onun fikri də digər ictimaiyyət nümayəndələrinin fikirləri ilə birlikdə mətbuatda dərc ediləcək, hörmətli dramaturq özünü itirdi.
- Əşi, yox, ehtiyac yoxdur. Düşünmürəm ki, bunu etmək lazımdır. Mənim çıxışlarımdan həmişə kimsə əziyyət çəkir, kiminsə təqaüdünü kəsirlər, işçilərim, iş yoldaşlarım əziyyət çəkir. Bu məni bezdirib, dərc etməyin, - dəstəyə bu sözləri deyən dramaturq iştahla nə isə çeynəməkdə davam edirdi. Ona "nuş olsun", deyib, milyonlarla televiziya tamaşaçısının ekranlarında görməyə adət etdiyi digər bir məşhur ictimai xadimə eyni sualla müraciət etdim - o, hakimiyyətin matəm elan etmək istəməməsini və faciədən bir həftə sonra gül bayramını necə qiymətləndirir?
- Mən heç bilmirəm ki, hansı vəziyyətdə matəm elan etmək lazımdır. Yəqin qanun, qayda olmalıdır ki, nə vaxt matəm elan edilməlidir, nə vaxt yox, - dedi.
- Bəs hazırki vəziyyətdə bayram etmək olar?
Bu suala o, burnunun altında tərəddüdlə,
- Ola bilsin ki, ehtiyac yox idi - dedi.
- Fikrinizi dərc etmək olar?
- Nəyə lazımdır ki..., yox, indi yenə nə isə deyəcəyəm... Bax, başqaları hamısı alıb, mənə isə hələ də vermirlər... Yox, istəmirəm, lazım deyil.
Şəxsi fikrin ifadəsindən daha çox üzrxahlığa bənzəyən bu nitqdən başa düşdüm ki, hörmət bəslədiyim xadim ya adın, ya mükafatın narahatçılığını çəkir. Baxmayaraq ki, yüksək adı çoxdan var, amma görünür, o, yenə hansısa orden və ya mənzil almaq istəyir.
Düşündüm ki, yəni o, Neft Akademiyasının dəhlizlərində meyiti sərilmiş gənclərin qanı haqqında susmağın əvəzində orden qəbul etməyə hazırdır?.. Mənəvi cəhətdən hazırdır, əlbəttə, hazırdır, o da, onun kimi onlarla məşhur və hörmətli insanlar da...
Yazıq ziyalılarımız... yəqin, 37-ci ildə də onlar özlərini elə belə aparıblar, insanlar eynilə belə özlərinə bəraət qazandırıblar və tribunalardan çıxış edərək, dünənki kurs yoldaşlarını, iş yoldaşlarını və qohumlarını xalqın düşməni və satqın olmaqda ittiham ediblər.
Heç nə dəyişməyib. Yazıq ziyalılarımız... yaxşı geyinmiş qalstuklu iradəsiz insanlar təbəqəsi hələ ziyalı deyil, daha doğrusu, bu, ELİTA deyil!
Bu yaxınlarda onlar hakimiyyət bəzi dairələrini neqativ hallarda ittiham edərək, necə səs-küy qaldırmışdılar. Bu zaman, bütün bu ziyalılar ali rəhbərliyi can-fəşanlıqla müdafiə edərək, yorulmadan təkrar edirdilər: rəhbərimiz yaxşıdır, onun ətrafı murdar insanlarla əhatə olunub. Onlardır oxumamış "çuşkalar", o, özü çox biliklidir, onlar ona yaxşı olmağa imkan vermirl, mane olurlar.
Burada rus söyüşünü necə xatırlamayasan?! ... sizin ... "ziyalı" ... !
Yox, siz elita deyilsiniz, elita qəlbinin və ürəyinin dərinliyinə qədər təsirlənmiş, polis dəyənəklərindən qorxmadan qəlblərinin səsinə qulaq verib mayın 1-də küçələrə çıxan, çoxminlik nümayiş təşkil edən gənclərdir. Onların coşması, doğruya hava kimi ehtiyac duyduqları zaman onların vəziyyəti elitar idi və onlar başa düşmürdülər ki, belə halda necə susmaq və ya "bunu etmək olmaz", demək olar. Onlara izah etmək mümkün deyil ki, dostların, həmvətənlərin həlak olanda, onların ailələri hüznə bürünəndə kompromissə getmək lazımdır. Onları təmiz fikir və dünyanı ədalətin idarə etdiyinə inam hissi hərəkətə gətirir.
Ziyalılarla ünsiyyətdən ikrah hissi keçirib, 1990-cı il 20 yanvar hadisələrini xatırladım. Bakıya qoşun yeridilməsindən 1-2 gün sonra bir qrup xarici jurnalisti şəhərdə gəzdirir, faciənin nəticələri ilə tanış edirdim. Vaxtilə Saylan kazarması yaxınlığında taksomotor parkının qarşısında yerləşən maşın dayanacağına gəldik. "QAZ-24"ün sahibi mənə yaxınlaşıb, həyacanla uzun müddət xaricdə işlədiyini, bu maşını almaq üçün pul yığdığını danışmağa başladı, indi isə bu tanklar onun maşınını əziblər. Ondan bütün bunları kamera qarşısında danışmağı xahiş etdim ki, jurnalistlər lentə alsınlar. Bu zaman o soruşdu: nəticəsi olacaq, mənə dəymiş ziyanı ödəyəcəklər?
Həmin dəqiqə ürəyimdən bir şey keçdi - var gücümlə ona qapaz vurum və deyim: "Kül sənin başına, sənə bu da azdır"!
Mayın 10-da, tələbələrin küçədə etiraz aksiyası keçirməyi planlaşdırdığı vaxt Musiqi Akademiyası qarşısındakı parkı minlərlə uşaqlı, əllərində gül olan vətəndaşlarla doldurdular. Onlar bir-birini itələyir, bağın Əliyevin abidəsi və gül ləkləri olan mərkəzinə doğru can atırdılar. Elə bir təəssürat yaranır ki, bu, bizim xalqımız, onun nümayəndələri və bizim vətəndaşlar deyil. Bəs kimdir bunlar? Yəni, bizik? Görünür, belədir. Biz kədərlənməyə də, sevinməyə də hazırıq və özümüz də bilmirik ki, kədərimiz ya sevincimiz daha çoxdur. Çörək və tamaşa! - iki min il sonra mövzu aktuallığını itirməyib.
Amma necə olsa, evdə oturub, baş verənlərə nifrətlə baxanların sayı bunlardan çoxdur.
Küçədə görüşənə qədər!

Jemin