Küçə uşaqları ilə bağlı prezidentə məktub

Bir həftə bundan əvvəl, aprelin 20-də kəskinləşməkdə olan küçədə yaşayan uşaqların məsələsilə bağlı Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevə məktub göndərdim. Lakin, bu uşaqlarla iş üzrə dövlətin fəallaşmasına təsir göstərə biləcək nə cavab var, nə də reaksiya.

Məni prezidentə müraciət etməyə iki amil vadar etdi: kimsəsiz uşaqların sayının artması və kimsəsiz, çətin uşaqların problemləri üzrə vahid dövlət mərkəzinin və koordinasiyanın olmaması.

Bu problemlə məşğul olan qeyri-hokumət təşkilatları ya tamamilə fəaliyyətlərini dayandırıb, ya da Azərbaycanda xarici donorların fəaliyyətinin sərtləşdirilməsi ilə əlaqədar qismən aktivliyini saxlayıblar.   

Praktik olaraq uşaq hüquqları üzrə QHT Alyansına daxil olan 80-ə yaxın yuvenal QHT-nin fəaliyyəti iflic vəziyyətinə düşüb. Həm maliyyə, həm də siyasi baxımdan dövlət dəstəyi yoxdur.

Yuvenal QHT-lərin məlumatına görə, 2 minə yaxın kimsəsiz və daha çox çətin, qanuna tabe olmayan yeniyetmə var. Rəsmi statistikaya görə, onların sayı 4 min nəfərdir.

Operativ araşdırmalar göstərib ki, evsiz və çətin uşaqlar mövzusuna aidiyyəti olan dövlət qurumları vahid siyasətin və vahid idarəetmənin olmaması səbəbindən effektiv fəaliyyət göstərmirlər.

Mən bütün bunlar və təkliflər barədə prezidentə məktubda yazmışam:

Hörmətli cənab Prezident,

Son vaxtlar şəxsən mən 12-17 yaş arasında kimsəsiz uşaqlarla qarşılaşmışam. Onları iki qrupa ayırmaq olar: trankvilizator qəbul edən 15 yaşından yuxarı uşaqlar və onlardan istifadə etməyənlər.

 Aparılan sorğular göstərib ki, onlar aşağıdakı səbəblərdən küçələrdə yaşayırlar:

 - Valideynləri və ya valideynlərdən biri həbsdədir;

 - Valideynləri sərxoşluq edir;

 - Valideynləri ölüb, qohumlar isə onları öz ailəsinə qəbul etmir;

  - Ailədaxili ixtilaflar.

  Operativ araşdırmalar göstərib ki, belə uşaqların sayı çoxdur və bu say getdikcə artır.

  Öz səlahiyyətləri çərçivəsində uşaq problemləri ilə məşğul olan müxtəlif dövlət qurumları var:

- Daxili İşlər Nazirliyi;

- Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi;

- Təhsil Nazirliyi;

- Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi;

- İcra Hakimiyyəti başçıları yanında yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və müdafiəsi üzrə komissiyalar;

- Nazirlər Kabineti yanında yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və müdafiəsi üzrə Komissiya.

Lakin onların fəaliyyəti dağınıq xarakter daşıyır və yerinə yetirdikləri vəzifələrin məhdudluğu baxımından effektiv deyil. Onların hamısı problemdən xəbərdardır, lakin onun effektiv həlli üçün səy göstərmirlər.

 Aşağıdakı hallar bundan bir daha xəbər verir:

- Sahibsiz uşaqların olması;

- Problemlə bağlı həmin qurumlarda məlumatın olması;

- Problemin həlli üçün təşəbbüsün olmaması.

 Məsələn, biz 4 uşaqdan ibarət bir qrupu Dövlət Komitəsinə təhvil vermək istədik. Dövlət  Komitəsi onları müvəqqəti sığınacaq kimi fəaliyyət göstərən, lakin yeniyetmələrin reabilitasiyası və gələcək taleyinin həlli üzrə müəssisə olmayan “Ümid Yeri” QHT-də yerləşdirdi.  Nəticədə bu uşaqlar bir sutkadan da az vaxtda yenidən küçələrə düşdülər.

Vəziyyət evsiz və problemli uşaqların məsələlərinin həlli ilə bilavasitə və operativ məşğul olacaq dövlət institutunun yaradılmasını zəruri edir.

Problemlərin olması ilə əlaqədar aşağıdakı tədbirlərin həyata keçirilməsini təklif edirəm:

- Bu problemin həlli üzrə dövlət proqramının və ya fəaliyyət planının qəbul edilməsi;

- Çətin tərbiyə olunan uşaqların məsələləri üzrə mərkəzi koordinasiya orqanının yaradılması;

- Uşaq Reabilitasiya Mərkəzinin (qurumun səlahiyyətinə vəziyyətlə bağlı məlumatın toplanması, Daxili İşlər Nazirliyi və digər qurumlarla (məsələn, könüllülər) birlikdə küçələrdən uşaqların qəbulu, evsiz olmalarının səbəblərinin aydınlaşdırılması, gələcəkdə ailəyə və ya müvafiq dövlət müəssisələrinə - internat, uşaq evi, xüsusi müəssisə -  təhvil verilmə daxil olacaq) yaradılması;

- Uşaq ombudsmanı institutunun yaradılması. Bu qurum çətin tərbiyə olunan uşaqların məsələləri üzrə koordinasiya orqanına, həmçinin Reabilitasiya Mərkəzinə rəhbərlik edəcək;

- Uşaq problemləri, əsasən onların reabilitasiyası ilə məşğul olan qeyri-hökumət təşkilatlarına dövlət və beynəlxalq dəstəyin təşkili. Təəssüf ki, bu QHT-lərin bir çoxu fəaliyyətini dayandırıb və ya maliyyələşmənin olmaması səbəbindən qismən fəaliyyət göstərir.

Hörmətlə,

Mehman Əliyev, Turan İnformasiya Agentliyinin direktoru