Mitinqlərin epatajlığı hakimiyyətin qanunsuz qadağalarından irəli gəlir

Ayın əvvəlində Moskvada bir neçə gənc ilk baxışdan qəribə görünən etiraz aksiyası keçirdi. İctimai yerlərə çıxaraq yaşlı nəsil üçün anlaşılmaz olan plakatlar qaldırdılar: “Sənin layk, sənin podkast”, “Öz səsli mesajlarınızı özünüz dinləyin” və s.

Bu fəalların aksiyası ilə bağlı tənqidlərdə xarici sözlərdən (“layk”, “podkast”) istifadə etməklə rus dili qaydalarının təhrif edildiyi qabardılırdı. Əsas məqam isə diqqətdən kənarda qalırdı - niyə onlar yalnız məhdud həmfikirlər qrupunu və ya ancaq özlərini maraqlandıra biləcək şüarlarla çıxış etdilər? Məgər Rusiyada Moskva dairəvi yolundan sonra həyatın çuxurlu bir tualet səviyyəsində dayandığı yerdə zəhlətökən səsli mesajlardan başqa problem yoxdur? Bu düşüncə xətti Moskva mətbuatının tənqidi məqalələrində aparıcı xətt idi.

Bazar günü, martın 8-də isə Azərbaycan paytaxtının mərkəzində qadınların qaldırdıqları plakatlarda irəli sürülən tələbləri  mədəni ailədə söyləməzlər: nəsə “qurşaqdan aşağı” bir şeylər idi. Azərbaycanda bütün problemlər həll olunub, qadınların cinsi azadlıq tələbimi qalıb?

Epataj - elementar hüquq pozuntusunu xatırlatmağın yoludur

Rusiya və Azərbaycanda sərbəst toplaşma və söz azadlığı hüququ konstitusiya səviyyəsində bəyan edilir. Azərbaycan Konstitusiyasının 47-ci maddəsində deyilir ki, “hər kəsin fikir və söz azadlığı hüququ var”. 49-cu maddədə deyilir: “I. Hər kəsin başqaları ilə birlikdə sərbəst toplaşma azadlığı var”.  “II. Hər kəsin başqaları ilə birlikdə müvafiq dövlət orqanlarını qabaqcadan xəbərdar etməklə dinc, silahsız yığışmaq, yığıncaqlar, mitinqlər, nümayişlər, küçə yürüşləri keçirmək, piketlər düzəltmək hüququ var”.

Lakin Rusiya və Azərbaycanda yazılmış hüquqlara dövlət tərəfindən əməl edilmir, üstəlik sözügedən konstitusiya müddəalarına əməl edən vətəndaşlar və ictimai təşkilatlar təqib olunur, cəzalandırılır. Martın 8-də öz tələbləri ilə mitinqə çıxan 10 fəal polis tərəfindən qanunsuz olaraq saxlanıldı, Bakıdan 89 km. uzağa - Qobustana aparıldı və orada sərbəst buraxıldı. Onlar evə necə qayıtdılar, yolda cinayətkarların hücumuna məruz qaldılarmı əcaba? Axı saxlanılanların arasında çoxu gənc qadınlar idi. Azərbaycan polis rəhbərliyini bu, narahat etmədi.

Əgər bizə siyasi tələblərlə etiraz aksiyası keçirməyə icazə vermirlərsə, biz də başqa tələblərlə çıxarıq –ən azı qəribə tələblərlə plakatlar qaldıran Azərbaycan və Rusiya vətəndaşlarının məntiqi belədir. Qanun qadağan etmirsə, niyə olmasın?

Qadınlar bayramının qeyd olunma tarixini yada salaq. 1857-ci il martın 8-də  uzaq Amerikada qadınlar küçələrə çıxaraq boş qazanlarla hay-küy salmışdılar, o zaman bu da epataj idi, ancaq gender bərabərliyi uğrunda mübarizəyə aparırdı.

Əgər düşünsək, 8 mart 2020-ci il tarixində azərbaycanlı qadınlar əslində mədəni ailələrdə danışılmayan ictimai qandallardan qurtulmağı tələb etmirdilər, toplaşma və söz azadlığı haqda konstitusiya müddəalarının dövlət tənzimlənməsi ilə bağlı rüsvayçı Azərbaycan praktikasına son qoyulmasını tələb edirdilər.

Rusiya və Azərbaycanda insanlar ilk baxışda epataj və qəribə görünən plakatlara çıxaraq istədikləri yerlərdə aksiya keçirmələrinə qoyulan qanunsuz qadağalara etiraz edirlər.

Qanunla icazə verildiyi təqdirdə istədiyimiz vaxt  və yerdə çıxış etmək hüququmuz var

Azərbaycanda hakimiyyət kütləvi aksiyalar üçün paytaxtın mərkəzindən aralıda yer ayırıb və bunu onunla əsaslandırıb ki, Bakıda nəqliyyat sıxlığı var, sakinlərin və nəqliyyatın şəhərdə hərəkətinə mane olmaq olmaz. Bu, düzgün deyil və qanunsuzdur. Martın 8-də Bakıda qadınlar həqiqətən hakimiyyətin totalitar səylərinə qarşı çıxdılar və hesab etdilər ki, adamların nəyi və harada tələb edə biləcəyini ən yaxşı onlar bilir. Plakatlarda göstərilən qadın bədən üzvləri indiki halda hakimiyyətin diqqətini bir prinsipə yönəldir – “əgər qanunla qadağan olunmayıbsa, söyləməyi və  tələb etməyi lazım bildiyim şeyi söyləmək və tələb etmək hüququm var”.

Sıxışdırılmayan “mavilər”, incidilməyən heyvansevərlər və istədikləri kimi yaşamağı arzulayan qadınlar öz tələblərini irəli sürə bilər. Əgər bu insanlar hesab edirsə ki çıxıb öz sözlərini deməlidir, o zaman dövlət onlara bu imkanı yaratmağa borcludur. Əgər polis dövlət tədbirləri üçün prospektləri bağlayırsa, alternativ hərəkət yollarının seçilməsinin vacibliyi barədə əhalini əvvəlcədən xəbərdar edirsə, o zaman prezident kortejinin hərəkətini itaətlə gözləyən insanlar öz etirazlarını da eyni prinsip üzrə - əlverişli vaxtda və yerdə keçirmək hüququna malikdir.

Avropa və Amerikada belə bir hüquq var, bizim konstitusiya da  Avropa və Amerikadan fərqlənmir. Lökbatan stadionunda icazəli mitinqlər keçirmək, boş skamyalara müraciət etmək rüsvayçı Azərbaycan nou-hausudur ki, buna qarşı mübarizə aparmaq lazımdır və dünən qadınlar bunu etdilər.

Bravo!