Dörd illik fasilədən sonra Birləşmiş Ştatlar Senatının mandatı ilə ötən həftə Bakıya yollanmış yeni səfir Richard Morningstarın Azərbaycanın rəsmi mediasında dərc olunmuş ilk foto-görüntüsü Vaşinqtonda geniş əks-səda doğurub.
Söhbət cənab Morningstarın keçmiş prezident, Qərbin demokratik düşərgələrinin bir qayda olaraq “KQB generalı”, “avtoritar diktator”, Azərbaycan iqtidarının isə “ümummilli lider” olaraq səciyyələndirdiyi Heydər Əliyevin heykəli önündə baş əydiyini təsvir edən şəkildən gedir.
Dövlət agentliyi “Azərtac”ın sentyabrın 4-də dərc etdiyi foto-görüntü diplomatın etimadnaməsini həmin gün Prezident İlham Əliyevə təqdim etməsindən dərhal sonraya təsadüf edir.
Şəkil qısa müddətdə Vaşinqtonda tənqidçilərin diqqətini çəkib və müxtəlif mülahizələrə yol açıb.
“Səfir baş əyməyib, əklil qoymaqla hörmət izhar edib”, Dövlət Departamenti deyir.
“Diplomatın prezident atasının heykəli önündə nə işi var”, tənqidçilər sual edir.
Diplomatik “səcdə”?
Baş əymək xüsusilə son illər ABŞ diplomatiya maşını qarşısında “qırmızı işıq” təşkil edən həssaslıqlardandır – dövlət xadimləri və diplomatların ayrı-ayrı xarici ölkə liderləri, xüsusilə diktatorlar qaşrısında “əyilməsi” Vaşinqton mediası və tənqidçilərin sıx müraciət etdiyi mövzudur.
Prezident Barak Obama 2009-cu ildə Yaponiya imperatoru qarşıında baş əyməklə, geniş tənqidlərə tuş gəlmişdi.
“Ədalət naminə danışsaq, Prezident Corc Buş da Səudiyyə Kralı qarşısında dəfələrlə əyilib, ancaq söhbət ABŞ-ın müttəfiqi olduğu ölkədən getdikdə, simfoniya birtətərəfli ifa olunur”, deyir Michael Rubin, Amerika Sahibkarlıq İnstitutunun eksperti, prezident Buş administrasiyasında Müdafiə Departamentinin müşaviri.
“Azərbaycan Birləşmiş Ştatların sınaqdan çıxarılmş müttəfiqidir və olduqca çətin qonşuluqda yerləşir, ancaq bu, ABŞ elçisinin səcdəsinə haqq qazandırmır”, cənab Rubin “Azərtac”da yayılan foto-görüntünü şərh edərkən əlavə edib.
"Düşünmürəm ki, Amerika elçiləri qarşısında xarici liderlər yaxud heykəllər qarşısında baş əymək kimi öhdəlik qoyulsun."
Joshua Foust, Registan.net saytının redaktoru
Joshua Foust Vaşinqtonda mənzillənən “Registan.net” saytının redaktoru və Amerika Təhlükəsizlik Layihəsinin ekspertidir.
“Bəzən səfirlərin hörmət əlaməti olaraq başlarını yellətməsində yaltaqlıq əlaməti axtarmaq doğru olmazdı – bu, diplomatic rəğbət və hörmətin qəbul olunmuş beynəlxalq formasıdır”, ekspert BBC Azərbaycancaya müsahibəsində deyib.
Hərçənd, o əlavə edir, “düşünmürəm ki, Amerika elçiləri qarşısında xarici liderlər yaxud heykəllər qarşısında baş əymək kimi öhdəlik qoyulsun”.
Eyni zamanda onun fikrincə, səfirlər çalışdıqları ölkələrdə “liderlərlə yanaşı müstəqil institutların da” rəğbətini qazanmaq barədə ciddi düşünməlidirlər.
Təbliğat?
Səfir Morningtarın Heydər Əliyevin heykəli önündə başıaşağı görüntülənməsi Vaşinqtonda fəaliyyət göstərən Demokratiya Uğrunda Azərbaycan-Amerika təşkilatının (AZAD) prezidenti Elmar Şahtaxtinskini xüsusilə məyus edib.
Ötən ay Bakıya yola düşməzdən öncə AZAD rəhbərliyi ilə görüşən təcrübəli diplomat Azərbaycanda demokratiya və insan haqları sahəsində narahatlıqları bölüşüb və bu sahədə çalışacağını vəd edib.
“Təəssüf ki, bu [şəkil] yaxşı başlanğıc olmadı”, Şahtaxtinski BBC-Azərbaycancaya müsahibəsində deyib: “Ümid edirəm ki yeni səfir ondan olan gözləntilərə və verdiyi vədlərə əməl edəcək”.
AZAD rəhbərinin təbirincə, insan haqları və azadlıqlar uğrunda mübarizədə Amerikadan liderlik gözlənildiyi bir vaxtda ABŞ təmsilçisinin "korrupsiyaya uğramış rejim ideoloqunun heykəli qarşısında" baş əyməsi gözlənilməz və təəccüblüdür.
Öz növbəsində, Dövlət Departamenti səfirin heykəl önündə əyildiyini təkzib edib və gülqoyma prosedurunu “Azərbaycanın daxili protokol qaydası” ilə əlaqələndirib.
“Anladığımız qədər, bu, Azərbaycanda etimadnaməsi qəbul olunan səfirlərin əməl etdiyi standart təcrübədir” iyulun 4-də keçirdiyi ənənəvi gündəlik mətbuat konfransında Departament sözçüsü Patrick Ventrell deyib.
"Səfirin niyyəti təhrif olunubsa, Vaşinqton baş verənlərlə əlaqədar Bakıya etiraz etməlidir, belə ki, mübahisəli şəkil Azərbaycan dövlət agentliyi tərəfindən dərc edilib. "
Elmar Şahtaxtinski
“Əlbəttə, mən texniki detallar üzərində mübahisə aparmazdım - hər halda Departament yəqin səfirlə əlaqə saxlayıb- amma təəssüflər olsun ki, mediada dərc edilən şəkil başqa mənzərəni göstərir”, deyir cənab Şahtaxtinski.
Onun fikrincə, foto-görüntüdə səfir “sanki gül qoymur, baş əyir..”
Şahtaxtinskiyə görə, səfirin niyyəti təhrif olunubsa, Vaşinqton baş verənlərlə əlaqədar Bakıya etiraz etməlidir, belə ki, mübahisəli şəkil Azərbaycan dövlət agentliyi tərəfindən dərc edilib və bununla yerli hakimiyyət “öz təbliğat maşıının işə salıb.”
“Heydər Əliyevin heykəli qarşısında səfirlərin gül qoyub baş əyməsi nə vaxtdan protokol olub?
Hər halda, Morningstar kimi təcrübəli səfir bu addımın Azərbaycan dövləti tərəfindən daxili auditoriya üçün isitfadə olunacağını hesablamalı idi”, əlavə edib cənab Şahtaxtinski.
Media nə yazir?
“Şəkil qalmaqalı” nüfuzlu ABŞ mediasının diqqətini səfirin görüntüləndiyi məkana – daha doğrusu heykələ çəkib.
“CNSNews.com” saytında sərc olunmuş məqaləsində müəllif Patrick Goodenough Heydər Əliyevin vaxtı ilə Sovet kəşfiyyatının generalı və Azərbaycan Kommunist Partiyasının lideri olduğunu yada salır.
“Rəsmi bioqrafiyasına əsasən H.Əliyev 4 dəfə Lenin Ordeni ilə təltif olunub və iki dəfə Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adı ilə mükafatlandırılıb”, müəllif xatırladır.
“1993-cü ildə hakimiyyətə qayıtdıqdan sonra onun rəhbərliyi altında keçirilən seçkilər mübahisə doğurub, belə ki, Əliyevin əvvəlcə 99 faiz, 1998-ci ildə sonrakı ildə isə 75 faizlik səs çoxluğu ilə qələbə qazandığı elan olunub. 1995-ci ildə keçirilmiş parlament seçkisində 5 müxalifət partiyası və 600 müstəqil namizədin iştirakı əngəlləndikdən sonra hakim partiya yerlərin əksəriyyətinə yiyələnib”.
“CNSNews” daha sonra ata Əliyevin 2003-cü ildə hakimiyyəti oğluna ötürməsindən bəhs edir və İlham Əliyevin 77 fazi səslə qalib elan olunduğunu yada salır.
Hər iki Əliyev dövründə Azərbaycan insan haqları və azadlıqların boğulduğuna görə, “Freedom House”un hesabatlarında 13 il “qeyri azad” və sonradan “qismən azad” kimi səciyyələndirilib.
Bütün bunları qeyd edən müəllif yeni səfirin “diktator heykəli” qarşısında baş əyməsinin səbəblərini sual altına qoyur.
Təhlilçilər...
"Əgər Morningstar heykəli ziyarətdən imtina etsəydi, bu, hazırkı hakimiyyət və prezident tərəfindən şəxsi təhqir kimi qəbul oluna bilərdi. "
Michael Tkacik, Stephen F. Austin Dövlət Universitetinin professoru
Michael Tkacik Texasda Stephen F. Austin Dövlət Universitetində dövlətlərarası münasibətlər üzrə professordur.
Onun fikrincə, səfir Morningstarın Bakıda ilk şəklinin doğurduğu mübahisə “təəssüf edici haldır, hərçənd, bu, diplomatın qarşılaşdığı çətin seçimlə də izah oluna bilər”.
“Səfir vəzifəsinin özünəxas çətinlikləri olur... Bir tərəfdən ABŞ açıq şəkildə demokratiyanı dəstəkləyir. Digər tərəfdən, çalışdıqları yerli hakimiyyətlərlə münasibətləri qorumaq səfirlərin əsas vəzifəsidir”, təhlilçi BBC-Azərbaycancaya müsahibəsində deyib.
“Əgər Morningstar heykəli ziyarətdən imtina etsəydi, bu, hazırkı hakimiyyət və prezident tərəfindən şəxsi təhqir kimi qəbul oluna bilərdi. Ancaq həqiqətən də, Yaxın Şərqdə baş verən demokratiya dalğasına nəzər saldıqda, səfirin qərarı qeyri–münasib və yersiz olub”, deyib təhlilçi.
Qafqaz siyasətini yaxından təqib edən George Washington Universitetinin Rusiya-Avrasiya Departamentinin rəhbəri Professor Cory Weltə görə isə, “səfirin bir şəkli mediada həddən artıq çeynənir”.
“Əlbəttə biz əsl kontekst barədə xəbərsizik – ola bilsin səfir şəklin şəkildiyi məqamda sadəcə aşağı baxırdı... Şübhəsiz, ABŞ diplomatları qarşısında sabiq liderlərin heykəli önündə baş əymək kimi protokol tələbi qoyulmur. Və eləcə də bu insidentin arxasında Azərbaycan demokratlarına hər hansı mesaj göndərmək kimi niyyət axtarılmamalıdır”, təhlilçi BBC-Azərbaycancaya deyib.
Söz istəyirəm
-
Ukraynada Rusiya təcavüzünün səbəb olduğu vəhşi, qanlı müharibə davam edir, bu müharibə hər gün insan həyatına son qoyur, evləri, infrastrukturu dağıdır, ekologiyaya və ətraf təbii mühitdə saysız-hesabsız itkilərə səbəb olur. Ukrayna bu dünyada hər kəsdən çox sülhə can atır, çünki bu Rusiya-Ukrayna müharibəsinin vəhşiliyini hər gün hiss edən bizik. Biz yaşamaq hüququ, azadlıq və ədalət uğrunda mübarizənin önündəyik. Ukrayna Avropanın və dünyanın sabit gələcəyi üçün etibarlı əsasa çevriləcək ədalətli sülh axtarır və buna yeganə alternativ yol Ukrayna Prezidenti Volodımır Zelenskinin Sülh Formulasıdır (Ukrayna Sülh Formulası).
-
Sıra nömrəsindən asılı olmayaraq, ümumdünya COP tədbiri yalnız iqlim dəyişikliyinə deyil, həm də humanizmə xidmət edən bir aksiyadır. COP keçirən ölkədə siyasi məhbus ola bilməz, COP keçirən ölkə insan haqlarına hörmət etməlidir.
-
Bakını qərq etməkdə olan miqyaslı daşqın ərəfəsində Buzovna qəsəbəsində narahatedici hadisə baş verdi, Lada Priora avtomobili qarşısındakı yolu dağıdaraq sanki yerin altına girdi. Sürücü möcüzəvi şəkildə sağ qaldı, lakin ədalətə nail olacağına and içdi və "Azərsu" ASC-dən - dərin kök salmış korrupsiya ilə tez-tez assosiasiya olunan dövlət su təchizatı və kanalizasiya şirkətindən prokurorluğa rəsmi şikayət verəcəyini vəd etdi.
-
Necə bir acizlikdir, bir gecə yağan yağışda tuneldə qalan adamı xilas etmək olmadı. Bir gün sonra meyiti tapılır. Gecə onu qurtarmağa gedən başqa bir vətəndaş çarəsizcə geri qayıdır.
Rəy yaz