ABŞ analitiki: Hüquq müdafiə təşkilatlarını tənqid edərək, Konqresdə dost tapmaq çətin məsələdir

Bir çox analitiklərin fikrincə, Obama ilk dəfə prezident seçildikdən sonra Bakı və Vaşinqton arasında münasibətlər soyuyub. İndi çoxları sual edir: Obama ikinci müddətə seçildikdən sonra bu münasibətlər necə olacaq?

Turan-ın Vaşinqton müxbiri ABŞ Karlton Universitetinin Avropa və Avrasiya Araşdırmaları İnstitutunun direktoru Cef Saxadeo ilə söhbət edir.

Sual: Obamanın təkrarən prezident seçilməsi ABŞ-ın Cənubi Qafqaz, xüsusən Azərbaycan siyasətində hər-hansı dəyişikliklər deməkdir?

Cavab: Bu o deməkdir ki, ABŞ-ın Cənubi Qafqaz siyasətində əhəmiyyətli dəyişikliklər gözləməyə dəyməz. Yaxın Şərqdə baş verən hadisələr, hazırda Qəzzə bölgəsindəki üsyanlar, Suriyadakı vəziyyət administrasiyanın xarici siyasətinin böyük hissəsini tutacaq və əlbəttə ki, Əfqanıstandan qoşunların çıxarılması da diqqət mərkəzində olacaq.

Administrasiya Qarabağ münaqişəsinin həllinin axtarışı səylərini davam etdirəcək, amma çətin ki, bu səylər mövcud sxemə prinsipial yenilik gətirsin. Ən yaxşı halda maraqlı tərəfləri irəliyə itələmək üçün onlara təzyiq göstərilməsindən danışmaq olar.

Daxili neft və qaz istehsalının artması ABŞ-ın Azərbaycanda (və boru kəməri şəbəkələrində, xüsusən təbii qaz üçün) daha az marağı olacağı deməkdir. Lakin Azərbaycan Əfqanıstanda qoşunların maddi-texniki təminatı məsələsində, həmçinin İranla problemlərin həllində xüsusi əhəmiyyət daşımaqda davam edəcək.

Bir də, Hillari Klintondan sonra növbəti dövlət katibinin kim olacağından çox şey asılıdır.

Sual: Dövlət katibinin dəyişməsindən nə gözləmək olar?

Cavab: Düşünürəm ki, indi Obamaya diqqətini Yaxın Şərqə cəmləyəcək biri lazımdır.

Sual: Vaşinqtonun regional prioritetləri siyahısında demokratiya və insan hüquqlarının yeri necədir?

Cavab: İnsan hüquqları ABŞ siyasətində həmişə çox əhəmiyyətlidir, amma çox vaxt iş mürəkkəb geosiyasi danışıqlara gələndə, onlar itirilir. Düşünürəm ki, ABŞ hökuməti hesab edir ki, region ölkələrinə insan hüquqlarını öyrətmək və onlara bu haqda məruzələr oxumaq əks təsir göstərə bilər, çünki bu, vəziyyətə az təsir göstərir.

Eyni zamanda, Azərbaycan insan hüquqları və demokratiya göstəriciləri ən pis olan ölkə hesab olunur. Qərb hüquq müdafiə təşkilatlarına qarşı hücumları norma hesab edən ölkələrin ABŞ konqresində dost tapması çətin məsələdir.

Amerika ictimaiyyətinin Azərbaycanın avtoritar və irsi rejimi olan keçmiş sovet respublikası olmasından başaqa, ölkə haqqında çox az məlumatı var.

Bu ölkədə işləməyə çalışan bir çox qərb alimləri uzunmüddətli viza almaqda problemlərlə qarşılaşırlar.

Azərbaycan hökuməti turizmi və Qərblə münasibətlərini inkişaf etdirmək üçün öz imicini yaxşılaşdırmaq istəyirsə, ölkədə plüralizmin təmin edilməsi üzrə konkret addımlar zəruridir.

Sual: Regional münaqişələrin həlli məsələsində Obamadan nə gözləyirsiniz? Vaşinqton təşəbbüsü üzərinə götürmək niyyətindədirmi?

Cavab: Düşünmürəm ki, Vaşinqton nə vaxtsa həqiqətən təşəbbüsü öz üzərinə götürüb, Minsk prosesi çərçivəsində dialoqa təşviq etməkdən başqa. Əmin deyiləm ki, indi Vaşinqton daha böyük addımlara hazırdır.

Türkiyə-Ermənistan barışığına gəlincə, Vaşinqton bu mürəkkəb vəziyyəti açmağa çalışır. Lakin bu məsələlərdə baş verəcək istənilən dəyişikliklər ölkələrin özlərinə bağlıdır.

Sual: Amerika-Rusiya münasibətlərindən nə gözləmək olar?

Cavab: Düşünürəm ki, Obama administrasiyası Putinin cənubda öz hakimiyyətini möhkəmləndirmək səylərini dərk edir, amma biz görürük ki, Rusiyanın bu regionda ABŞ-ın maraqlarına təsir etmək imkanları kifayət etmir.

Gürcüstanın yeni lideri Bidzina İvanişvilinin Gürcüstanın regional və beynəlxalq maraqlarının həllini necə axtaracağını və bunun ABŞ üçün nə demək olduğunu görmək maraqlı olacaq. Belə ki, NATO artıq Gürcüstan hökumətinin keçmiş nazirlərinin həbsi ilə bağlı narahatlığını ifadə edib. ABŞ işin Gürcüstanın “itirilməsinə” və onun Rusiyanın nəzarəti altına keçməsinə doğru getdiyini hiss edərsə, müdaxilə edə bilər. -25В-