EL missiyası: avtoritarizmdən demokratiyaya

 

 

    - Son illər uzun müddət Azərbaycan cəmiyyətində vaxtaşırı yeni siyasi qüvvə yaradılması zərurəti mövzusunda müzakirələr gedirdi.

    Bu ideyanın tərəfdarları aşağıdakı, təxminən eyni arqumetnləri irəli sürür və müdafiə edirdilər. Birincisi, cəmiyyətdə mövcud vəziyyətdən narazı olan, demokratik dəyişikliklər istəyən, amma müxtəlif səbəblərdən ictimai-siyasi proseslərdə iştirak etməyən “susqun əksəriyyət” formalaşıb. Bu “susqun əksəriyyəti” fəallaşdırmaq lazımdır. İkincisi, iki aparıcı müxalifət partiyası – Müsavat və Xalq Cəbhəsi, əslində, seçicilərin gözündə “əkiz qardaşlardır”: onlar “eyni şineldən çıxıblar”, eyni ideologiyaya, platformaya, kadr və seçki resurslarına malidkirlər. 

    Onlardan sonra siyasi meydanın digər seqmentlərində təşkilati resurslar cəhətdən boşluq, vakuum var. Vaxtilə güclü və məşhur olan digər partiyalar son zamanlar fəallığını xeyli itirib. Bu boşluq da “susqun əksəriyyətin” formalaşmasının əsas səbəblərindən biridir. Şəxsən mənim üçün yeni siyasi qüvvə yaradılması haqqında qərarın qəbul edilməsində 2010-cu il parlament seçkilərinin nəticələri təkan verdi, baxmayaraq ki, bu seçkilərdə həm hakim partiya, həm də iki aparıcı müxalifət partiyası iştirak etmişdi, müstəqil müşahidəçilərin və hətta müxalifət liderlərinin özlərinin qiymətləndirməsinə görə, bu seçkilərdə seçicilərin təxminən 10-15%-i iştirak edib. Bundan sonra mənə tamamilə aydın oldu ki, biz həqiqətən demokratik dəyişikliklər istəyiriksə, ölkənin siyasi meydanında vəziyyəti dəyişdirmək lazımdır. 

 

 

    - Mən mövcud həqiqətlərə əsaslanıram: ictimai gündəlikdə əsas vəzifə sağçı və ya solçu siyasi doktrinalar arasında seçim deyil. Ölkədə cəmiyyətin bütün təbəqələrinin – həkimlərin, müəllimlərin, gənclərin, təqaüdçülərin, biznesmenlərin və işsizlərin hüquqları kobud və total şəkildə pozulur. Buna görə yeni hərəkatın siyasi platformasının mahiyyəti avtoritarizmdən demokratiyaya keçiddir, biz hazırki mərhələdə bunu həm özümüz, həm də bütünlükdə cəmiyyət üçün prioritet vəzifə hesab edirik. Cəmiyyətin bütün təbəqələrinin səylərini bu vəzifə ətrafında birləşdirmək lazımdır. EL kimi tanınan siyasi-fəlsəfi təzahür bu məqsədlərə çox uyğundur. Və müasir Azərbaycan dilində bütün qədim və orta əsrlər abidələrində bu anlayışın mahiyyəti əksini tapıb: o, eyni zamanda həm “Vətən”, həm “Xalq” mənalarını, həm də ədalətli dövlət quruluşu haqqında təsəvvürləri ifadə edir. O, həmçinin bizim demokratiya məsələlərinə yanaşmamıza uyöundur. İndiyədək demokratik dəyərlərin təbliğində əsas diqqət inkişaf etmiş Qərb ölkələrinin nailiyyətlərini əks etdirən nümunələrə yetirilirdisə, biz, prinsipcə bu ədalətli tezisə riayət etməklə, yeni aksent də yaratmaq istəyirik – bizim üçün demokratiya xalqımızın, mədəniyyətimizin və ənənələrimizin tarixi inkişafının təbii və məntiqi mərhələsidir.

    Demokratiyaya istehsal etməkdənsə, idxal etməyin daha yaxşı olduğu “Koka-kola” və ya “Mersedes” kimi idxal məhsul kimi baxmaq lazım deyil. Bu yanaşma avtoritar, korrupsiyaya uğramış ölkə hakimiyyətinə guya mentalitetimizin, milli ənənələrimizin və Qərbdə bərqərar olmuş demokratiya prinsiplərinin bir araya sığmaması haqqında riyakar təbliğat aparmaq imkanı verir. Amma, hansı müqəddəs kitabımızda – Qurani-Kərimdə, “Dədə Qorqud”da və digərlərində milli sərvətlərin bu şəkildə talanması, həmvətənlərin hüquq və maraqlarının belə təhqir edilməsi, məmur özbaşınalığı və elementar sosial ədalət normalarına məhəl qoyulmaması təbliğ edilir? Biz öz yanaşmamız çərçivəsində milli, mədəni ənənələrimizlə demokratiya prinsipləri və insan hüquqları arasında bu yanlış ziddiyyəti aradan qaldırmaq niyyətindəyik. 

 

 

    - Bu mərhələdə EL hərəkatının əsas prioritet vəzifəsi avtoritarizmdən demokratiyaya keçiddir. Buna görə bütün demokratik qüvvələrin səylərinin birləşməsini zəruri hesab edirik, məsələn, Rüstəm İbrahimbəyovun təklif etdiyi “Milli Şura” ideyası çərçivəsində, biz seçkilərdə namizədin kollegial şəkildə, geniş konsensus əsasında irəli sürülməsi məsələsinə baxılmasını düzgün hesab edirik və bu prosesdə üzərimizə düşən vəzifəni yerinə yetirməyə hazırıq.

 

 

    - Əlbəttə, “sonra nə olacağı” seçkilərin nəticələrindən asılı olacaq. Biz istədiyimizi bir addımda əldə edəcəyikmi, yoxsa bunun üçün yeni addımlar atmaq lazım gələcək. Amma istənilən halda, EL hərəkatı bir il üçün və yalnız demokratiyaya keçid üçün deyil, sonrakı mərhələlər: keçid dövrünün başa çatması, yeni parlament seçkiləri, islahatçı hökumətin formalaşdırılması və geniş siyasi, hüquqi və demokratik islahatların həyata keçirilməsi üçün də yaranır – bütün bunlar hərəkatın gələcək üçün məqsəd və vəzifələrini təşkil edir.

     

 

    - Bu assosiasiya ona görə yaranıb ki, yeni hərəkatı Ziyalılar Forumunun sədri Rüstəm İbrahimbəyov anons edib, ona mən rəhbərlik edirəm, biz ikimiz də Ziyalılar Forumunun təsisçiləri və rəhbərləri arasındayıq. Amma bu assosiasiya yanlışdır. Biz dəfələrlə öz müsahibələrimizdə qeyd etmişik ki, Ziyalılar Forumu siyasi prosesdə tərəf kimi iştirak etməyən müstəqil təşkilatdır. Amma biz Ziyalılar Forumu üzvlərinin seçmək və seçilmək, siyasi hərəkatlarda və ya proseslərdə iştirak etmək hüquqlarını da tanıyırıq. Bu, hər bir fərdin hüququdur, amma təşkilat olaraq Ziyalılar Forumu qeyri-siyasi təşkilatdır. Yeri gəlmişkən, hələ yeni hərəkat yaranmazdan əvvəl Ziyalılar Forumunun Koordinasiya Şurasında digər hərəkatların liderləri də var idi – Eldəniz Quliyev (Ziyalılar hərəkatı), Erkin Qədirli (ReAl). Odur ki, bizim yeni hərəkatımız liderləri Ziyalılar Forumunda iştirak edən ilk deyil, üçüncü hərəkatdır.

 

    - Bizim aparıcı partiyalarla ilk gündən tərəfdaşlıq və konstruktiv münasibətlərimiz yaranıb. İsa Qəmbər və Əli Kərimli hərəkatımızın təqdimatında səmimi təbriklərlə çıxış ediblər və gələcək əməkdaşlıqdan əminlilərini ifadə ediblər. Mən də bundan əminəm, belə ki, bu formatda danışıqların ilk mərhələsinin nəticələrini hamımız kifayət qədər pozitiv qiymətləndirdik.

 

 

    - Düzünü desəm, mən artıq bu “qara piar” kampaniyasına reaksiya vermirəm. Birincisi, bunun uydurma, həqiqətlə heç bir əlaqəsi olmadığı hamıya aydındır. İkincisi, hökumət mənə qarşı kampaniyanı elə bir “məcraya” qoyub ki, gündə 24 saat onlara cavab vermək üçün kifayət etməz. Buna görə diqqətimizi onlara yönəltməyəcəyik, vətəndaşların və seçicilərin isə həqiqəti kobud yalandan fərqləndirə biləcəyinə ümid edirəm. Dialoqa gəlincə, mən hökumətin beynəlxalq təşkilatlar qarşısında öhdəlikləri ilə bağlı hesabatlarında “quş qoymaq” məqsədilə heç nəyi həll etməyən, formal tədbirlərin əleyhinəyəm. Buna görə ötən il prezident aparatının təşkil etdiyi belə “tədbirdə” iştirakdan imtina etdim. Bir daha təkrar edirəm, açıq və səmimi dialoqda həmişə iştirak etməyə hazıram və hesab edirəm ki, hakimiyyət müxalifət və vətəndaş cəmiyyəti ilə dialoqdan imtina etməklə böyük səhvə yol verir. Amma mən “quş qoyulması” üçün keçirilən tədbirlərdə iştirak etmək niyyətində deyiləm. 

 

 

    - İctimai Forum qeyri-hökumət təşkilatı formatında yaradılıb. Biz vətəndaş sektorunda kifayət qədər böyük işlər görmüşük, bir çox maraqlı layihələr, o cümlədən “müstəqilliyin 10 ili” və “Növbəti 10 il” layihələrini həyata keçirmişik. Bu layihələrdə ölkəmizin yüzlərlə aparıcı politoloqu, iqtisadçısı, sosioloqu, hüquqşünası iştirak edib və müstəqilliyin on ilinin yekunlarını təhlil ediblər, gələcəkdə ölkədə islahatlarla bağlı təkliflərlə çıxış ediblər. Üç cildli nəşr ekspert mühitində çox məşhur olub.

    YES 2005-ci ildə, konkret parlament seçkiləri üçün seçki bloku kimi yaradılmışdı. Baxmayaraq ki, blok seçkilərdən cəmi 2 ay əvvəl formalaşmışdı və ona aparıcı siyasi partiyalar daxil idi, seçkilərin nəticələrinə görə 2 namizədimiz parlamentə daxil oldu (məşhur iqtisadçılar Vahid Əhmədov və Əli Məsimov). İki nəfər Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsində qələbələrini sübut etdi və hökumət onlara təzminat ödəmək məcburiyyətində qaldı (Yaqub Məmmədov və mən). Lənkəranda, Hacıqabulda, Mingəçevirdə və digər dairələrdə seçki prosesində favorit olan daha 10 namizədimiz isə səsverməyə bir neçə gün qalmış məhkəmə qərarları ilə seçkilərdən qanunsuz olaraq kənarlaşdırılıb. Sıfırdan başlayan bir blok üçün qısamüddətli proses zamanı sözügedən nailiyyətlər ictimai dəstək nöqteyi-nəzərdən yaxşı deyil, çox yaxşı nəticədir.

    Yeri gəlmişkən, bu təcrübədən istifadə edərək yeni siyasi hərəkat formalaşdırmaq mümkünlüyü mövzusunda ilk müzakirələr hələ həmin vaxt başlamışdı. Göründüyü kimi, 7-8 il sonra biz yenə bu məsələni müzakirə etmək və yeni hərəkatın yaradılmasının zəruri olduğu barədə yekun qərar qəbul etmək məcburiyyətində qaldıq.

 

 

    - Xalqla olmaq, onunla söhbət etmək, onu dinləmək. Sadə bir nümunə verəcəyəm. Biz yeni hərəkatın yaradılmasını fevralın sonlarında elan etməyi planlaşdırırdıq. Adətən, bu, bir qrup insanın mətbuat konfransı keçirərək, öz niyyətlərini elan etməsi ilə həyata keçirilir. Amma Bakıda təşkilat komitəsi yaradıldıqda və müəyyən hazırlıq işləri həyata keçirildikdə, biz insanların əhval-ruhiyyəsini öyrənmək, planlarımızı onlarla müzakirə etmək üçün öz nümayəndələrimizi üç regiona – Gəncəbasar, Şirvan və Quba-Xaçmaz zonalarına göndərməyi qərara aldıq.  Onların qayıtdığı nəticələr bizim üçün gözlənilməz oldu və planlarımıza dəyişiklik etmək zərurəti yaratdı. Hər üç regionda nümayəndələrimiz kimə isə nə isə sübut və ya izah etmək məcburiyyətində qalmayıb. İnsanlar Bakıda baş verənlərdən xəbərdardırlar, bizim niyyətimizi bilirlər, yeni hərəkatda necə təmsil ediləcəklərini müzakirə edirlər. Nümayəndələrimizin qısamüddətli ezamiyyəti təxminən 15 rayonda yeni hərəkatın təşəbbüs qruplarının formalaşdırılması ilə başa çatdı.

    Bu səbəbdən biz yeni hərəkatın təqdimatını daha iki həftə uzatdıq və digər regionlarda işi davam etdirdik. Təqdimat gününə qədər bizim artıq ölkənin 35 şəhər və rayonunda təşəbbüs qrupumuz var idi. İndi biz bu işi davam etdiririk, bayram günlərində də işlər davam edəcək, biz qərara aldıq ki, bayram günləri təşkilat komitəsinin bütün üzvləri, o cümlədən mən ölkə regionlarına gedəcəyik. Quba və İsmayıllı hadisələrindən sonra, regionlarda EL hərəkatının yaranması ideyası ilə qarşılaşdıqdan sonra, hər şeyin paytaxtda həll edilməsi barədə əsaslı görünən tezisi ciddi şəkildə yenidən düşünmək lazımdır.

    İndi bütün ölkə “meydan”dır, bu meydanda sözdən əmələ keçməyin və ölkədə demokratiya və sosial ədalət prinsiplərinin bərqərar olmasına nail olmağın zamanı gəlib gəlmədiyi həll edilir. -0-