Lamberto Zannyer: Qarabağ münaqişəsi güc yolu ilə həll edilə bilməz

    (ATƏT Baş katibinin Turan agentliyinə eksklüziv müsahibəsi)

    Sual: C-b Zannyer, Siz bu günlərdə müsahibə verərək, Qarabağ münaqişəsinin tənzimlənməsi məsələsində Azərbaycan və Ermənistan rəhbərliyində siyasi iradənin olmaması üzündən razılıq əldə edilməməsindən narahatlıq ifadə etmişsiniz. Mətbuatın açıqlamasına görə, siz “tərəflər ümumi prinsiplərin razılaşdırılmasına çox yaxın idilər, bunun əsasında qərar qəbul edə bilərdilər, amma proses irəli getmir” demişsiniz. Siz iradənin olmamasını nə ilə izah edirsiniz, tənzimləmə prinsiplərini qəbul etməyə nə mane olur?

    Cavab: Sülhə nail olmaq mürəkkəb prosesdir və cəsarətli qərarlar qəbul etmək tələb edir. Məsələ, günahı bölüşmək yox, tərəqqiyə nail olmaq üçün yollar tapılmasındadır. Danışıqlar vasitəsilə istənilən tənzimlənmənin ilkin əsası münaqişənin zor vasitəsilə həll edilə bilməməsini, habelə qərarın ATƏT və ya digər beynəlxalq oyunçular tərəfindən tapıla bilməməsini qəbul etməkdir. 

    Ona görə də tərəflər real siyasi iradə və əvvəlcədən qəbul edilmiş öhdəlikləri yerinə yetirməyə hazırlıq nümayiş etdirməlidirlər.

    ATƏT ancaq tərəflər arasında dialoq təşkil edə, regionda etimadın formalaşmasına şərait yarada bilər. Bu mənada, ATƏT sədri, nazir Gilmor bu yaxınlarda regiona səfərində ölkəsinin sülh əldə olunmasında təcrübəsini aydın təqdim etdi.     

    Sual: Siz danışıqlar vasitəsilə sülh əldə ediləcəyinə inanırsınızmı? Son vaxtlar tərəfləri sülhə məcbur etmək zəruriliyi barədə çağırışlar tez-tez səslənir. Sizə elə gəmirmi ki, beynəlxalq birlik artıq 20 ildir ki, davam edən nəticəsiz danışıqlardan əl çəkməli və tənzimlənməyə yeni yanaşmadan istifadə etməlidir?  

    Cavab: Dinc razılaşmadan başqa həll yoxdur. Bütün məyusluqlara baxmayaraq, biz inanırıq ki, sülhə nail olmaq üçün danışıqlar əvvəlki kimi yeganə yol olaraq qalır.

    Cəbhədə, Azərbaycan və Ermənistan sərhədində insan itkiləri üzüntü yaradır və qayğılara səbəb olur. Bu faciəvi itkilər bir daha vəziyyətin qorxulu, müəyyənedilməz olduğunu göstərir və ATƏT-in əlavə resursları vasitəsilə situasiyaya beynəlxalq monitorinqi gücləndirməyin zəruriliyini xatırladır. 

    Münaqişə zonasında yaşayan insanlar uzun müddətli sülh və sabitliyə layiqdirlər. Buna isə ancaq atəşkəs rejimini gücləndirməklə, cəbhə xəttindən snayperləri geri çəkməklə, prezidentlərin də razılaşdıqları kimi təmas xəttindəki insidentləri araşdırmaqla nail olmaq olar.       

    Bu, status-kvo-nun möhkəmlənməsi demək deyil, siyasi danışıqları davam etdirə bilmək üçün sabitliyi gücləndirmək səyidir. Eyni zamanda, yanvarda Soçidə prezidentlərin razılaşdıqları kimi insanlar arasında əlaqələri inkişaf etdirmək lazımdır.

    Sual: Ərazi bütövlüyü və milli müqəddəratı təyin etmə prinsiplərini bir yerə necə sığdırmaq olar?

    Cavab: Beynəlxalq hüququn heç bir prinsipinə təcrid şəklində yanaşmaq olmaz. ABŞ, RF və Fransa prezidentlərinin 19 iyun birgə bəyanatında Minsk qrupu həmsədrləri ölkələrinin liderləri tərəfləri Helsinki Yekun Aktının prinsiplərini rəhbər götürməyə çağırırdılar. Hər şeydən öncə, güc tətbiq etməmək və güc tətbiq etməklə hədələmək, ərazi bütövlüyü və özünü təyinetmə prinsipləri nəzərə alınmalıdır.  

    Sıravi insanlar hər gün öz həyatları üçün təhlükə hiss etdikləri halda etimad və sülhə nail olmaq olmaz.

    Sual: “Eurovision” müsabiqəsi zamanı və ondan sonra Azərbaycan iqtidarı insan haqları və azadlıqlarını pozduğuna görə beynəlxalq tənqidə məruz qaldı. İndiyə kimi diffamasiya haqqında qanun qəbul edilməyib, yeddi jurnalist həbsdədir, ifadə və toplaşmaq azadlığının səviyyəsi isə ATƏT məkanında ən aşağı səviyyələrdən biridir. ATƏT bu tənqidə səbəb olan amillərin aradan qaldırılması üçün hansı addımları atmaq niyyətindədir?

    Cavab: ATƏT-in mətbuat azadlığı üzrə nümayəndəsi dəfələrlə Azərbaycanda medianın vəziyyətindən narahatlığını bildirib. ATƏT diffamasiya haqqında yeni qanun layihəsinin qəbulu məsələsində hökumət və parlament, Mətbuat Şurası da daxil olmaqla, əsas oyunçularla işi davam etdirməyə hazırdır. Bu işlər 2011-ci ildə başlayıb.

    ATƏT media sahəsində öhdəliklərini yerinə yetirməkdə Azərbaycana kömək etməyə hazırdır. İnanıram ki, bu məsələlərin bir çoxu ATƏT-in mətbuat üzrə xüsusi nümayəndəsinin 2012-ci il oktyabrın 11-12-də ATƏT-in mətbuat azadlığı üzrə illik konfransı ərəfəsində Bakıya səfəri zamanı müzakirə olunacaq.

    Plüralizm effektiv demokratiya üçün imperativdir. Azərbaycanda bir çox görüşlərdə dinc toplaşmaq azadlığının ATƏT çərçivəsində qəbul edilmiş mühüm öhdəlik olduğunu və onun yerinə yetirilməli olduğunu təkrarlayacağam. 

    Sual: ATƏT Azərbaycanda vətəndaş cəmiyyətinin dəstəklənməsi üçün nə edə bilər və nə edəcək?

    Cavab: Vətəndaş cəmiyyətinin möhkəmləndirilməsi istənilən sağlam demokratiyanın mütləq elementidir. Vətəndaş cəmiyyəti sıravi vətəndaşların ideyalarını və baxışlarını yüksək hakimiyyət eşelonlarına effektiv çatdırılmasına imkan verir və onların qərar qəbulunda iştirakı çox vacibdir.

    Bizim Bakı ofisimiz vətəndaş cəmiyyətinin ölkədə qərarların qəbulu prosesinə qoşulmasına dəstək göstərirdi. Məsələn, parlament üzvləri və vətəndaş cəmiyyəti arasında müzakirələr dəstəklənib, vətəndaş cəmiyyəti nümayəndələri üçün treninqlər keçirilib.

    Biz həmçinin bu sahədə QHT-lər üçün ətraf mühitin təhlükəsizliyi üzrə qrant proqramı həyata keçiririk. Azərbaycan hakimiyyətinin dəstəyi ilə bu əhəmiyyətli işi davam etdirmək niyyətindəyik.

    Sual: Bir neçə il əvvəl ATƏT-in Bakı ofisi vətəndaş razılığı və barışıq yollarının axtarışı üçün hakimiyyət və müxalifətin dialoqlarını təşkil edir və keçirirdi. Bu təcrübə niyə unuduldu?

    Cavab: ATƏT-in Bakı ofisi parlament seçkiləri öncəsi siyasi partiyaların iştirakı ilə bir sıra dəyirmi masalar təşkil edib. Bu müzakirələr seçki komissiyalarının işi, şikayətlərin verilməsi və KİV-ə çıxış kimi mühüm məsələlərə aid idi.

    ATƏT ofisi belə təşəbbüsləri dəstəkləyir və siyasi partiyalar tərəfindən müzakirələr aparmaq istəyi olarsa, gələcəkdə də analoji tədbirlər keçirməyə hazırdır.

    Sual: Azərbaycan qanunvericiliyinə mətbuatın firma və şirkət sahibləri haqqında informasiya əldə etməsini məhdudlaşdıran son düzəlişləri necə qiymətləndirirsiniz?

    Cavab: “İnformasiya əldə etmək”, “Hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı” və “Kommersiya sirri” haqqında qanunlara düzəlişlər həqiqətən mətbuat və informasiya əldə etmək azadlığına mənfi təsir göstərə bilər.

    ATƏT-in mətbuat azadlığı üzrə nümayəndəsi iyunun ortalarında verdiyi bəyanatında hakimiyyəti belə bir inkişafa yol verməməyə çağırıb. -02В-