Moskva əli və ya problemlər haqqda siqnal

***

-Nəsimi bəy, son vaxtlar xaricdə yaşayan azərbaycanlılar, xüsusilə biznes sahəsində uğurlu olan iş adamlarının  Azərbaycandakı siyasi vəziyyətə dair sosial şəbəkələrdə, mediada yazılarına tez-tez rast gəlirik. Sizcə, onların Azərbaycandakı siyasi vəziyyətə dair maraqlarının son vaxtlar artması nə ilə əlaqədar ola bilər?

-Diqqət etsək görərik ki dünyanın bir çox yerlərində biznesmenlər dövlət idarəçiliyinə gəlmək üçün siyasi fəaliyyətə qoşulur. Təcrübələr göstərir ki beynəlxalq hesabatlarda “Azad” və “Qismən-azad” ölkələrdə bu addımlar uğurlu siyasi nəticə doğurub. Lakin “Qeyri-azad” ölkələrdə belə bir uğurlu nümunə yoxdur və ola da bilməz. “Qeyri-azad” ölkələrdə seçici iradəsinin müsbət nəticəsindən danışmaq yersizdir. Çünki o iradəni idarə edən mexanizmlər tamamilə iqtidarın nəzaratindədir.

Belə siyasi şəraitdə biznesmenlərin siyasi fəaliyyətə birbaşa qoşulması onların özləri üçün də çox böyük risk yarada bilər. Onlar bu riski ya anlamır, ya da onları bu addıma təhrik edən hansısa xüsusi kənar iradə var. 

Son illər postsovet məkanında siyasi fəallığın artması müşahidə olunur. ABŞ-ın Rusiyaya tətbiq etdiyi sanksiyaların Rusiya iqtisadiyyatına mənfi təsirləri artmaqdadır. Bu amil Rusiyanın qonşu dövlətlərində də narahatlıqla izlənir. Xüsusilə də Cənubi Qafqazda Azərbaycandan başqa digər ölkələr köklü siyasi dəyişikliklərlə yeni dönəmə qədəm qoyublar. Bu dövlətlər Rusiyanın siyasi təsirlərini getdikcə azaltmaq istiqamətində müəyyən addımlar atırlar.

Dünyanın müxtəlif yerlərində yaşayan azərbaycanlıların da ölkəmizdəki siyasi proseslərə marağı məhz bu amillərlə bağlıdır.  

-Konkret olaraq niyə məhz indi bu yazılar ortaya çıxır? Hansısa bir xüsusi dönəm yaşanırmı Azərbaycanda?

-Öncə qeyd edim ki belə yazılarda hansısa yenilik diqqət çəkmir. Bu istiqamətdə ölkə müxalifəti və müstəqil vətəndaş cəmiyyəti illər öncə daha sistemli və əhatəli təkliflər irəli sürüb. Lakin iqtidar bu təkliflərə məhəl qoymayıb. Heç bir ciddi siyasi islahatlara getmək niyyəti olmayıb.

Ancaq indi ölkədə idarəetmə aparatının yenilənməsi prosesi başlayıb. Hakimiyyət müəyyən addımlar atmaqla cəmiyyətdəki gərginliyi azaltmağa çalışır. Bu isə siyasi fəaliyyətə yeni insanların qoşulmasına stumul verib.

Azərbaycan hakimiyyətinin Rusiya hakimiyyətindən asılı olması görüntüsü  bəzən orda yaşayan və Rusiya iqtidarı ilə yüksək əlaqələri olan şəxsləri də Azərbaycanda siyasi fəaliyyətə daha əzmlə qoşulmağa ruhlandırır. Onlarda belə təsəvvür var ki, rəsmi Moskva ilə sıx əlaqələri onlara əlavə imtiyaz verə bilər.

-Həmin şəxslərin yazdıqlarında həqiqət payı nə qədərdir? Yəni həmin şəxslərin məramlarında səmimi olduğunu söyləmək olarmı?

-Əlbətdə yazılanlarda müsbət məqamlar çoxdur. Ölkəmizdə çox mürəkkəb və ziddiyyətli durum var. İnsanlar basqıçı idarəetmədən usanıb. Dövlət vətəndaş münasibətlərində nəzərə çarpacaq gərginlik hökm sürür. Bu vəziyyətdən çıxmaq üçün irimiqyaslı köklü dəyişikliklərə zərurət yaranıb.  Ölkədə mövcud olan sosial-siyasi, hüquqi problemlərin həlli etimadlı islahatlardan keçir. Kosmetik dəyişikliklərlə ciddi nəticə almaq olmaz. Hakimiyyətin formalaşmasında demokratik seçkilərin önəmini indi hər kəs ifadə edir.

Biz kiminsə səmimi olub-olmamasına deyil, onların imkanlarına, resurslarına diqqət etməliyik.

İndiki situasiyada ölkədə müsbət dəyişikliklərə nə kimi qatqısı ola biləcəyinə baxmalıyıq. Məncə xaricdən irəli sürülən bu kimi təkliflər nəzəri baxımdan müsbət olsa da, praktik baxımdan onu gerçəkləşdirmək daxildəki siyasi qüvvələrdən və cəmiyyətin fəallığından asılı olacaq.

-Onların, konkret olaraq Rusiyada yaşayan tanınmış iş adamı Fərhad Əhmədovun yazdıqları xüsusilə geniş müzakirələrə səbəb oldu. Hətta hakimiyyətyönlü mediada həmin şəxsə hücumlar başladı, yazdıqlarına cavab verildi. Fərhad Əhmədovun və digər iş adamlarının (zaman-zaman Mübariz Mənsimov da yazır) yazdıqlarında hakimiyyəti qıcıqlandıran nələrdir?

-Ümumiyyətlə bütün anti-demokratik iqtidarlar özlərinə qarşı tənqidə niftət edirlər. Ən konstruktiv tənqidi belə həzm edə bilmirlər. Onlar yalnız tərif eşitmək istəyirlər.

O ki qaldı adı çəkilən biznesmenin tənqidlərinə, burada hakimiyyəti narahat edən başqa amillərdə var.

İlk növbədə bu tənqidi edən şəxsin Rusiyada fəaliyyət göstərməsi ilə bağlıdır. Rusiyada milyondan çox azərbaycanlı yaşayır. Onların ölkəmizə təsirləri hər zaman yüksək olub. Həmçinin əksəriyyət fəal insan belə hesab edir ki, Azərbaycan tamamilə Rusiyanın siyasi təsir dairəsindədir və Rusiyanın burada dəyişiklik etmək imkanları yüksəkdir. Orda yaşayan səlahiyyətli soydaşlarımız da bu amilə görə bəzən ötkəm davranırlar.

Eyni zamanda uğurlu biznes fəaliyyəti ilə ad-san və sərvət qazanmış şəxslərin adından yayılan belə müraciətlər geniş auditoriyada ciddi müzakirələrə səbəb ola bilir. Indiki həssas situasiyada hakimiyyət belə çağırışları və müzakirələri özünə təhlükə sayır.

-Amma bu da faktdır ki, adətən Azərbaycanda xüsusi dönəmlərdə, əsasən də parlament, prezident seçkisi öncəsi xaricdə yaşayan tanınmış şəxslər mediada, gündəmdə peyda olmağa başlayır. Məsələn, zaman- zaman biz İlham Rəhimovun adına rast gəlmişik. Və ya 2013-cü il prezident seçkiləri ərəfəsində Rüstəm İbrahimbəyovun adının ətrafında baş verənlər. Hazırda isə Fərhad Əhmədovun yazdıqları. Bütün bunlarda xarici ölkələrin barmağının və məqsədlərinin olduğunu deyənlər, konkret Rusiyanın adını çəkənlər var. Sizcə, deyilənlər nə qədər əsaslıdır?

-Rusiyanın postsovet məkanına, xüsusilə də Cənub Qafqaza siyasi iddialarını və məxsusi maraqlarını heç kim inkar edə bilməz. Hətta rəsmi Moskva öz xarici siyasət doktrinasında postsovet respublikalarına yönəlik “yaxın xaric” anlayışından istifadə edir. Eyni zamanda MDB-də də sıx siyasi əməkdaşlıq çərçivəsi mövcuddur. Rusiyanın yaxın qonşularına hərbi-siyasi təsir imkanları da kifayət qədər güclüdür. Bəzən bu ölkələrin daxili işlərinə qarışmaqdan belə çəkinmir.

Konkret adları çəkilən şəxslərin seçkilər ərəfəsində müəyyən fəallıqları olsa da, bunu Rusiya hakimiyyətinin istəyi ilə etdiklərini söyləməyə əsasımız yoxdur. Rusiyanın Azərbaycanda ən isti münasibətləri indiki iqtidarladır.

-Amma deyək ki, bu adamların məqsədləri barədə şübhələr olsa da, onların yazdıqlarında reallıqlar da az deyil. Sizcə, hücum əvəzinə həmin şəxslərin tənqid etdikləri sahələri və ya təklif etdikləri yol xəritələrini müzakirə etmək, həmin sahələri düzltəmək, tənqiddən nəticə çıxarmaq və elə bununla da tənqidə yer buraxmamaq, hətta bəzilərinin düşündüyü kimi müəyyən boşluqlardan xarici təsirlərin istifadəsinə imkan verməmək yaxşı olmazdımı?

-İqtidar bütün hallarda hakimiyyət maraqlarını cəmiyyətin və dövlətin maraqlarından üstün tutub. Korporativ maraqlarına toxunan məsələlərdə qətiyyən güzəşt etməyi düşünmür. Tale yüklü olmayan digər məsələlərdə bəzən fərqli yanaşmalarının şahidi oluruq.  Müəyyən xarici təsirləri, tənqidləri, təklifləri sonradan nəzərə alsa da, ilk reaksiyada özünü laqeyd göstərməyə çalışır. Bütün halladra hesabatlı görünməkdən çəkinir, konsensusa açıq olmadığını nümayiş etdirir. Bu yanaşmanı sərgiləməklə cəmiyyətin fəallaşmasını önləmək istəyir.  

Ölkə artıq yeni siyasi proseslərə doğru istiqamət götürüb. Sosial şəbəkələr informasiya-təbliğat blokadasını yarıb. Hakimiyyətin yeni sosial dalğa ilə qarşılaşacağı zaman çox da uzaqda deyil. Dəyişikliyə və yeniliyə müqavimət göstərməklə yalnız özünə zərər vura bilər.