Rusiya əhatə dairəsindən Ermənistanın çıxmasında maraqlı deyil

***

-Əvəz bəy, Ermənistan baş naziri ilə Rusiya prezidentinin görüşü baş tutdu. Görüşün nəticələri barədə nə deyə bilərsiz?

-Görüş bir daha sübut etdi ki, Rusiya öz əhatə dairəsində olan Ermənistanın sürətli şəkildə onun nəzarəti altından çıxmasında maraqlı deyil. Hələ görüşə qədər Ermənistan prezidentinin belə bir açıqlaması yayılmışdı ki, "görüşdən hər hansı bir nəticəni gözləmək sadəlövhlükdür". Mən həmin açıqlama ilə daha çox razı idim. Əslində Rusiya Ermənistana yeni bir yol xəritəsi təklif edəsi, Ermənistan da Rusiyadan tam uzaqlaşmaq iqtidarında deyildi. Bu görüş zamanı indiyə kimi Ermənistan və Rusiya arasında mövcud olan layihələrə bir daha toxunuldu: Rusiyanın Ermənistana qaz satışı, Razdan Atom Elektrik Stansiyasının modernizasiyasında Rusiyanın iştirakı, rusiyali biznes adamlarının Ermənistan iqtisadiyyatına yatırımlarının artımı. Təbii ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi də müzakirə olundu. Rusiya tərəfi Ermənistan tərəfini kompromisə getməyə çağırdı. Putinin kompromis təklifinə Paşinyanın verdiyi cavab: "Azərbaycanın təhdidləri qarşısında kompromisə getməyimiz bizim zəifliyimiz kimi görünər" əslində oxu başqa istiqamətə yönəltmək cəhdi idi. Rusiya əslində Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin Suriyada humanitar missiyada iştirakın nail oldu. Bu isə öz-özlüyündə Ermənistanı yenidən öz maraqları dairəsində hərəkət etməyə atılan addım kimi qəbul olunmalıdır.

-Ermənistanda Paşinyan hakimiyyətə gəldikdən sonra Rusiya ilə münasibətlər bir qədər soyuqlaşmışdı. Ona görə də bu görüşün gərgin atmosferdə keçəcəyi gözlənilirdi. Amma görüşdən sonra Paşinyan verdiyi açıqlamalarda görüşün normal atmosferdə keçdiyini söylədi. Ola bilərmi, iki ölkə arasındakı gərginlik artıq bitib, yoxsa Paşinyan keçirmək istədiyi parlament seçkilərinə görə Rusiya qarşısında müvəqqəti manevr edir?

-Əslində görüş zamanı Paşinyanın gərgin bir vəziyyətdə olacağı da qaçılmaz idi. Onun Robert Koçaryanı azadlığa buraxmaq məcburiyyəti və Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatı baş katibini təqib etməyə ara verməsi onu sübut edirdi ki, Rusiya ilə görüşə bir az yumşaq mövqe ilə getməyə hazırlaşır. Nə rus mətbuatı, nə erməni mətbuatı Paşinyanın görüş zamanı Putinə qarşı hansısa sərt bir mövqe ortaya qoyduğunu yazmadı. Yeganə mesajı bu idi ki, "Ermənistanın daxili işlərinə qarışmayın". Bu isə normal bir çağırışdır və istənilən dövlət başçısı belə çağırışı onun ölkəsinə müdaxilə edilən zaman səsləndirir. Ona görə də bu görüş zamanı heç nə dəyişmədi. Ermənistan daxilində mitinqlər zamanı səslənən aqressiv - Rusiya əleyhinə səslənən bəyanatlardan görüş zamanı əsər-əlamət yox idi.

-Bu görüşün nəticələrini gözləyənlərdən biri də Azərbaycandır. Qarabağ münaqişəsinə görə. Paşinyan hökuməti ilə münasibətlər soyuyanda Rusiya tərəfdən Qarabağ məsələsində Azərbaycanın maraqlarına xidmət edən bəyanatlar səsləndirilirdi. Tez-tez torpaqların qaytarılması məsələsi gündəmə gətirilirdi. Yəqin, görüşdə barışıq əldə olunubsa, yəqin ki, həmin söhbətlər də səngiyəcək?

-Azərbaycanın bu görüşdən əlahiddə nəsə gözləməsi barədə yazılanlar bizim mətbuatın uydurması idi. Azərbaycan rəhbərliyi bu görüşdən heç bir yenilik gözləmirdi. Bizim mətbuat yazırdı ki, guya Putin görüş zamanı Paşinyanla bizim Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatına üzvlük məsələsini müzakirə edəcəklər. Amma Azərbaycan rəsmiləri bu barədə heç bir bəyanat verməmişdilər. Prezidentin Xorvatiyaya səfəri zamanı bəyanatları göstərdi ki, Azərbaycan NATO ilə əməkdaşlığı genişləndirməyi nəzərdə tutur. Dağlıq Qarabağ məsələsində də hər hansı yenilik müzakirə olunmadı. Əgər olsa da ciddi əhəmiyyəti olmadı. Putinin münaqişənin həllində hər hansı bir yeniliyi təklif edəcək planı olmadığından onun Ermənistanla da bu istiqamətdə müzakirəsi də aydın deyil. Maksimum təklif olunacaq hədd, Azərbaycanla danışıqlar prosesi zamanı ümumi razılığa - kompromisə gəlmək ola bilərdi. Putin üçün əsas olanı odur ki, tərəflər danışıqlar üçün potensialını itirməsinlər, qarşıdurmaya getməsinlər ki, Rusiyanın Cənubi Qafqaz siyasətində stabil dövrü qarışdırmasınlar.

-Sentyabrın əvvəli Soçidə Azərbaycan prezidenti Rusiya prezidenti ilə görüşdü. Daha sonra Paşinyan və Putin görüşü. Sentyabrın sonunda isə Putinin Azərbaycana səfəri nəzərdə tutulur. Bağlı qapılar arxasında gedən söhbətlərdən xəbərdar olmasaq da bilirik ki, əsasən Qarabağ mövzusu müzakirə olunur. Amma konkret hansı formada və nədən ibarət olduğunu bilmirik. Bəlkə siz ehtimallarınızı irəli sürəsiniz. Bu intensivləşən görüşlər və səfərlər sizə nə deyir? Bunun nəticələri nə ola bilər?

-Azərbaycan tərəfinin Rusiya ilə münasibətlərinin genişləndirilməsində əsas marağı Dağlıq Qarabağ münaqişəsində ona yardımçı olmasını istəməsindədir. Azərbaycanın digər heç bir məsələdə Rusiyanın müdaxiləsi və dəstəyinə ehtiyacı yoxdur. Əksinə, Azərbaycanın bütün iddialı layihələrində Rusiyanın ona mane olacaq bir gücü var. Ona görə də ölkə rəhbərliyi Rusiyanın manelərini aradan qaldırmaq üçün əlindən ələni edir. Ümid edirəm ki, bütün görüşlər zamanı Azərbaycan tərəfi Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həll olunmasında Rusiyanın Ermənistana təsir etməsi məsələsini qaldırır. Rusiyanın eyni zamanda keçmiş SSRİ ölkələrinin daxili işlərinə müdaxiləsi imkanlarını nəzərə almış olsaq Azərbaycanda siyasi və daxili proseslərə müdaxiləsi də qaçılmazdır. Rusiya hər zaman onun ərazisində yaşayan azərbaycanlıları ölkədən deportasiyası ilə təhdid etmək və yaxud onlardan daxili proseslərə təsir etmək üçün istifadə edə bilərdi. Lakin hər zaman bu cür təhdidlərin aradan qaldırılmasını təmin etmək Azərbaycana nəsib olub.

-Yeri gəlmişkən, xeyli vaxtdır Azərbaycanın KTMT-yə üzvlüyü məsələsi də müzakirə olunur. Ola bilərmi, Ermənistan və Azərbaycan rəhbərliyi ilə həm də bu məsələ müzakirə olunur?

-Paşinyanın Tovuz rayonuna səfəri zamanı verdiyi açıqlamadan bəlli oldu ki, o, Putinlə bu məsələni müzakirə etməyib. Eyni zamanda İlham Əliyevin Xorvatiya səfəri zamanı NATO ilə münasibətlərini yaxşılaşdırmaq bəyanatı sübut edir ki, Azərbaycanın KTMT-yə üzvlüyü ilə bağlı deyilənlər də həqiqətəuyğun deyil. Mən Azərbaycan rəsmilərinin dilindən bu məsələ ilə bağlı ciddi bir şərh eşitməmişəm.

-Ümumiyyətlə, regionda baş verənlərlə bağlı nə deyə bilərsiniz? Rusiya indi nə etməyə çalışır?

- Regionda baş verənlər onu göstərir ki, Avropa və Rusiya arasında təsir dairəsini artırmaq yarışı davam etməkdədir. Rusiya bu regionda köklü bazaya malik bir gücə malikdir. Avropa isə bu regionda siyasi prosesləri nəzarətdə saxlamağa daha maraqlı görünür. Gürcüstanın misalı sübut edir ki, Avropa bu regionu öz standartlarına uyğunlaşdırmaq yolu ilə inteqrasiyaya cəlb etmək istəyir. Rusiyanın isə inteqrasiya potensialı olmadığından regionda Avropanın siyasi və vətəndaş cəmiyyəti potensialı artacaq. Rusiya isə hər zaman regiona təhdid metodundan yararlanmağa çalışacaq ki, bunun da sonu yoxdur.