Cəmiyyətin problemlərini həll etmək vaxtı gəlib

***

- Rəsul bəy, Avropa Parlamenti yanvarın 17-də "Azərbaycanda vəziyyət və Mehman Hüseynovun işi" adlı qətnamə qəbul edib. Bu kimi qətnamələr Azərbaycana necə təsir edir? Bu kimi qətnamələrin Azərbaycan üçün hüquqi əsası varmı?

-Bu qətnamə ilk növbədə bir siyasi mövqe ifadə edən bir sənəd oldu. Avropa Parlamentinin böyük mütləq kəsiminin fikrini ifadə edən bir sənəddir. O baxımdan, əlbəttə ki, Azərbaycana təsirsiz ötüşmür. Hüquqi baxımdan Avropa Parlamentinin qətnaməsinin Azərbaycan üçün məcburi xarakter daşımaması məsələsi ortadadır. Amma Avropa Parlamenti kimi bir qurumun, Avropa İttifaqının qanunverici orqanının və faktiki olaraq vətəndaşlardan mandat almış deputatların Azərbaycanda insan haqlarına, xüsusən də siyasi məhbuslara olan mövqeyini ifadə edir. Ola bilər ki, ilk baxışdan Azərbaycan hakimiyyəti bunu nəzərə almadığı kimi görünə bilər. Amma əmin ola bilərsiniz ki, bağlı qapılar arxasında, xüsusən, Avropa İttifaqı ilə indi davam edən danışıqlar kontekstində nəzərə alınmalı olan bir siyasi mövqedir. Çünki ötən ilin iyul ayında Avropa Parlamentində çox böyük səs çoxluğu, 500 nəfərdən çox deputatın səsi ilə qəbul edilən qətnamədə qeyd edilirdi ki, əgər Azərbaycanda insan haqlarının vəziyyəti yaxşılaşdırılmasa, siyasi məhbuslar azadlığa buraxılmasa, onda Avropa Parlamenti Azərbaycanla Avropa İttifaqı arasında imzalanması planlaşdırılan müqaviləni ratifikasiya etməyəcək. Ratifikasiya edilməyən müqavilə isə faktiki qüvvəyə minməyəcək. Qüvvəyə minməyən sənəd isə nə siyasi, nə hüquqi, nə də başqa bir qüvvəyə malik ola bilər. Bu konteksdən və nəzərə alsaq ki, həm Azərbaycan tərəfi, həm Avropa İttifaqı, xüsusən də icra strukturları, bu müqavilənin baş tutmasını istəyirlərsə, eyni zamanda biz vətəndaş cəmiyyəti üzvləri, QHT təmsilçiləri də bu müqavilənin baş tutmasını və burada əsas məsələlərdən biri kimi insan haqları məsələsinin qeyd olunmasını istəyirik, bütün bu kontekstləri götürəndə Avropa Parlamentinin qətnaməsinin kifayət qədər ciddi təsiri var.

-Bəs bu kimi qətnamələr Azərbaycanın beynəlxalq imicinə necə təsir edir?

-Bu sənəd dediyim kimi, məcburiyyət və öhdəlik yaratmır. Amma beynəlxalq imic məsələsində, əlbəttə, zərbə vurur. Hazırda Azərbaycanın beynəlxalq imici bu hakimiyyətin etdiklərinə görə çox bərbad vəziyyətdədir. Həm bu kimi qətnamələrə, həm çoxsaylı korrupsiya qalmaqallarına görə xüsusən də "Kürü diplomatiyası", ABŞ-da, digər ölkələrdə bəzi şəxslərin ələ alınması üçün atılan addımlar, siyasi alver, nüfuz alveri və s. bunlar kimi çox ciddi məsələlər var ortada. Təəssüf ki, bu kimi məsələlər milli maraqlara ziddir. Ölkənin imici üçün çox mənfi elementlərdir.

-Bir neçə ay sonra Avropa İttifaqı ilə Azərbaycan arasında saziş imzalanacağı gözlənilirdi. İndi Avropa Parlamentində bu qətnamənin qəbul olunduğuna görə bir çoxları deyir ki, bu kimi addımlar bu sazişin imzalanmaması üçün bilərəkdən atılır. Yəni, bu sənədin imzalanması kimlərinsə marağında deyil. Bu fikirlər nə dərəcədə həqiqətəuyğundur?

-Mən düşünürəm ki, bu, tamamilə absurd bir şeydir. Bu qətnamə ona görə ortaya çıxdı ki, Mehman Hüseynov həbsdə ola-ola yeni ittihamlar irəli sürüldü. Yəni, bunu necə izah etmək olar? Bu ittihamı Avropa İttifaqı irəli sürməmişdi ki? Avropa Parlamenti və ya hansısa beynəlxalq təşkilat Azərbaycanda siyasi məhbusları həbs etdirmir ki? Bu, çox absurd bir şeydir. Avropa Parlamenti 751 deputatdan ibarətdir. 28 ölkədən olan 751 deputat. Yeri gəlmişkən, Azərbaycan hakimiyyəti özü həmişə deyir ki, biz Avropa İttifaqının ən azı 10 ölkəsi ilə strateji əməkdaşlığa malikik. Avropa İttifaqı ölkələrinin böyük əksəriyyəti parlamentli respublikalardır. Həmin ölkələrdə hakimiyyətdə olanlar parlamentdən çıxanlardır. Parlamentin səsverməsi ilə hakimiyyətə gələn və ya vəzifə tutan şəxslərdir. Necə olur ki, həmin 10 ölkə də daxil olmaqla, 751 deputatdan 533 nəfər bu qətnamənin lehinə səs verib. Ən böyük 5 fraksiya var Avropa Parlamentində. Onların hamısı birmənalı şəkildə bu qətnamənin lehinə səs verib. Burada hansı qüvvələrdən söhbət gedə bilər? Avropa Parlamentində 533 nəfər hansısa qüvvələrə xidmət edirsə, bu, inandırıcı deyil. rasional düşünən insan buna inanmaz. Belə bir şeyin olması mümkün deyil. Ikinci tərəfdən, Azərbaycan hakimiyyətinin iddia etdiyi kimi, strateji əməkdaşlıq etdiyi ölkələrin deputatları da həmin qətnamənin lehinə səs veriblər. Bəs həmin o əməkdaşlıq necə oldu? Həmin əməkdaşlıq edən ölkələrin deputatları da bu qüvvələrə daxildir? Burada çoxsaylı suallar var. Ötən ilin iyulunda qəbul edilmiş qətnamənin digər müddəalarına da baxmaq lazımdır. Hamısında qeyd olunub ki, Avropa Parlamenti Azərbaycanla əlaqələrə önəm verir. Azərbaycanı bir tərəfdaş kimi yüksək qiymətləndirir. Bundan irəli gələrək də Azərbaycanla Avropa İttifaqı arasında bərabərhüquqlu və Avropa İttifaqının bütün istiqamətlərini, dəyərlərini əhatə edən müqavilənin hazırlanmasına ehtiyac var. Bunu Avropa Parlamenti öz qətnamələrində ifadə edib. Sadəcə, məsələ odur ki, Avropa Parlamentinin qoruduğu dəyərlər arasında həm də insan haqları və demokratik inkişaf məsələləri, vətəndaş cəmiyyəti məsələsi var. Azərbaycan tərəfi isə belə təəssürat yaradır ki, güya ki, Avropa Parlamentində kimsə bu sazişin imzalanmasını istəmir. Tamamilə absurd bir fikirdir.

-Azərbaycanda durumun yaxşılaşması üçün, eləcə də Avropa İtifaqı və parlamenti ilə münasibətlərin yaxşılaşması üçün hansı addımları atmaq zəruridir?

-Durumun yaxşılaşdırılması üçün əslində kompleks addımlar atılmalıdır. Söhbət hazırda təkcə siyasi məhbuslardan getmir. Avropa Parlamentinin həm iyul, həm də indiki qətnaməsi və yaxud AŞPA-nın 2017-ci ildə Azərbaycanla bağlı qəbul etdiyi qətnamə, ATƏT, BMT, Azərbaycanın üzv olduğu digər təşkilatların sənədləri, beynəlxalq QHT-lərin sənədləri, xüsusən də Azərbaycanda yerli təşkilatların, hüquq müdafiəçilərinin, vətəndaş cəmiyyəti fəallarının, müxalifət partiyalarının fikirləri nəzərə alınmalıdır. Bu fikirlər də ondan irəli gəlir ki, kompleks islahat tələb edir. Söhbət bir, on, yüz siyasi məhbusun azad olunmasından da getmir. Siyasi məhbus məsələsi, sadəcə, insanların həyatına, azadlığına, həmin şəxslərin yaxınlarının həyatına birbaşa təsir etdiyi üçün bu, ilk yerə gəlib çıxıb. Bu, həyati vacib bir məsələ kimi ortaya qoyulub. Ona görə də siyasi məhbus məsələsi həmişə gündəmdə qalır. Bu barədə daha çox danışılır. Amma biz digər tərəflərə də baxaq. Sərbəst toplaşmaq azadlığı, birləşmək azadlığı, QHT və vətəndaş cəmiyyətinin vəziyyəti, sosial-iqtisadi hüquqlar, mülkiyyət hüququ, pensiyalarla bağlı , əmək hüquqları ilə bağlı vəziyyət də heç də ürəkaçan deyil. Insanların gündəlik həyatına təsir edən ən müxtəlif istiqamətlərdə problemlər mövcuddur. Bu problemlərin həlli üçün siyasi iradə tələb olunur. Hakimiyyətin siyasi iradəsi tələb olunur. Çünki resurslar hakimiyyətin əlindədir. Azərbaycan hakimiyyəti bu problemlərin nədən ibarət olduğunu bizdən də yaxşı bilir. Çox ümid edirəm ki, hakimiyyət anlayır ki, bu problemlərin həll edilməsinin vaxtı gəlib çatıb. Əks halda bunun ziyanını ancaq və ancaq Azərbaycan dövləti və insanı görəcək. Uzaq keçmişdə olan təcrübələr çox asan şəkildə bunu sübut edir.