Almaniya-AB və bu günkü Türkiyə niyə anlaşa bilmir?

Silsilə mübahisələrə baxmayaraq, prezident Erdoğanın Almaniyaya səfəri əlamətdar hadisə sayılmalıdır.Çünki iki ölkə arasındakı münasibətlər Türkiyə prezidentinin 2015-2018-ci illər arasında Almaniyanı dəfələrlə "faşist" adlandırmasına qədər varan səviyyəyə düşmüş, Merkel hökumətinin ədliyyə və xarici işlər nazirləri "AKP iqtidarı ilə danışmağın lüzumsuzluğunu" vurğulamışdılar.

Hətta keçən il Rusiya mətbuatı bunu iddia etmişdi: Erdoğan 2 gündən sonra Moskvaya gələcək olan federal kansler Angela Merkeli sıxışdırmasını Putindən xahiş edib ancaq Rusiya dövlət başçısı buna mənfi yanaşıb.

Sentyabrın 28-də iki liderin mətbuat konfransında kansler Merkel "hüquq və mətbuat azadlığına" dair fikir ayrılıqlarının olduğunu gizləmədi,Erdoğan isə "Almaniya məhkəmələrinin çıxardığı hökmlərə hörmətlə yanaşdıqlarını,Türkiyə məhkəmələrinin qərarlarına da eyni şəkildə hörmətlə yanaşılmasının lazım olduğunu" dedi. Halbuki istər Türkiyə-Almaniya istərsə də Türkiyə -Avropa Birliyi münasibətlərində "hüquqa və mətbuat azadlığına müxtəlif cür yanaşılması" - problemin ən üzdə olan tərəfidir.İşin pərdə arxasında başqa faktorlar vardır.

Onlardan ən əsası- xüsusilə, son 10 ildə Erdoğanın təkcə "məzlum müsəlmanlar"ın yox həm də Avropada gəlir səviyyəsi yüksək müsəlmanların lideri olma istəyinin Almaniyadakı əks-sədalarıdır.

1970-ci illərin ortalarından başlayaraq, Türkiyənin milliyyətçi-mühafizəkar partiyaları başda Almaniya olmaqla, Avropaya işləməyə gedən fəhlə Türklərdən fasiləsiz şəkildə maddi dəstək alıblar.12 sentybar 1980-ci il hərbi çevrilişinə qədər maddi dəstəyin ünvanı, böyük ölçüdə milliyyətçi lider Alparslan Türkeş olsa da 1980-ci illərin ortalarından maddi yardımlar dinçi lider Necmettin Erbakanın ünvanına yönəlib.

Mərkəzi Almaniyada olan "Dəniz fənəri" dərnəyi vasitəsiylə 1990-cı illərin ikinci yarısından başlayaraq,Türkiyəyə qanunsuz şəkildə 42 milyon Avro yardım göndərildiyini müəyyənləşdirən Almaniya məhkəməsi dərnəyin bir neçə idarəçisini cəzalandırdı.AKP iqtidarının hər seçkidən daha da güclənərək çıxmasından sonra maddi yardımların istiqaməti əksinə çevrildi və Avropadakı islamçı qüvvələri daha güclü şəkildə təşkilatlandırmaq məqsədi ilə Türkiyədən maddi yardımlar göndərilməyə başlandı.Hətta iş o yerə çatdı ki, başda Almaniya olmaqla, Avropadakı nüfuz dairələrini genişləndirmək üçün islamçı təşkilatlar arasında pərdə arxasında amansız mübarizə başladı.15 iyul 2016-cı ildə FETÖ-nün hərbi çevriliş cəhdindən sonra Avropadakı fətullahçıları ölkəyə gətirmək üçün Türkiyənin cəhdləri hələ ki, nəticə verməyib.Buna rəğmən AKP iqtidarı Avropadakı islamçı təşkilatların güclənməsinə verdiyi dəstəyi də səngitmədən davam etdirir.

Məsələnin qısa mahiyyəti bundan ibarətdir: Türkiyədən gedən işçilərə və mühacirlərə Almaniya (və digər Avropa ölkələri) qanunları çərçivəsində bir müddətdən sonra vətədanşlıq verilir.

Bir vaxtlar Avropaya fəhlə kimi gedən adamların övladları 1990-cı illərdən başlayaraq vətəndaşları olduqları ölkələrin parlamentlərinə üzv seçilirlər,yerli özünü idarə orqanlarında mühüm vəzifələrə (seçki yolu ilə) gəlirlər.

AKP iqtidarı Türk mənşəli ancaq Avropa vətəndaşı olan o şəxslərin islamçı siyasət məcrasında Türkiyə prezidentini dəstəkləməsini istəyir. Bu vəziyyət isə Avropada siyasi islamın əhatə dairəsinin genişlənməsinə səbəb olur. Angela Merkeli narahat edən əsas səbəb budur.

Avropa Birliyinin bəzi kiçik ölkələri Türkiyəli islamçı mühacirlərin AKP-yə verdikləri dəstəyin qabağını almaq üçün sərt tədbirlər görsələr də Türkiyənin ən mühüm ticari tərəfdaşı olan Almaniya məsələni mülayim yollardan özü üçün "zərərsiz" hala gətirməyə çalışır.

Türkiyənin hal-hazırkı iqtidarının hüququ və söz azadlığını bəşəri bir kateqoriyalar kimi yox, lokal faktorlar kimi dəyərləndirmələrinin analoqunu isə ancaq Azərbaycanda tapmaq olar.Ona görə Angela Merkelin "hüquqa və söz azadlığına fərqli yanaşırıq"- sözlərinə təəccüblənməmək lazımdır..