“Əsas məqsədi İranın daxilində axtarmaq lazımdır”

"11KAN" telekanalının İsrail ordusunun öz hərbçilərinə Gürcüstanı və Azərbaycanı tərk etməyi əmr etməsi haqqında məlumatı həm İsraildə, həm də qeyd edilən ölkələrdə anlaşılmazlıq doğurub.

Bir sıra İsrail KİV-ləri İsrail ordusunun mətbuat xidmətinə müraciət edərək, məsələyə aydınlıq gətirilməsini xahiş ediblər, lakin dəqiq cavab ala bilməyiblər.

İsrailin Vesty.co.il saytının yaydığı məlumata görə, israillilərə Azərbaycanı və Gürcüstanı tərk etmək əmri haqqında məlumat yalnız telekanalın saytında yayılıb.

Teleqram kanalında məlumat avqustun 12-nə keçən gecə yerləşdirilib, lakin nə İsrail ordusunun mətbuat xidmətində, nə İsrailin digər KİV-lərində əmrin özünə istinad yoxdur.

İsrail ordusunun mətbuat xidməti Vesty.co.il saytının sorğusuna quru cavab verib: "İsrail ordusu daim vəziyyəti qiymətləndirir, İsrail ordusunun hərbiçilərinin girişinə icazə verilən ölkələr haqqında məlumat yeniləyir". Yəni ordu "11KAN" telekanalının məlumatı nə təsdiq, nə də təkzib edib.

İsrailin Azərbaycandakı Səfirliyi Turan Agentliyinin sorğusuna cavabda bu məsələ ilə bağlı şərhi olmadığını bildirib.

Rəsmi Bakı da indiyədək İsrail tərəfin məlumatına münasibət bildirməyib.

Eyni zamanda, Medianın İnkişafı Agentliyinin yaydığı bəyanatda belə deyilir: "Son dövrlər bəzi ölkələrin media resursları mötəbərliyi şübhə doğuran mənbələrə istinad edərək Azərbaycan barədə həqiqəti əks etdirməyən, yerli və beynəlxalq auditoriyanın ictimai rəyini çaşdırmağa yönəlmiş məlumatlar yaymaqdadırlar".

Xüsusən,  "Azərbaycan haqqında informasiya manipulyasiyası həyata keçirmiş" İran İnternational telekanalının, The Telegraph nəşrinin və Kan telekanalının adları çəkilir.

"Bildiririk ki, Azərbaycan ərazisində hər hansı bir xarici dövlətin hərbi kontingenti mövcud deyil və bununla bağlı yalan məlumatlara söykənmiş informasiya manipulyasiyalarını ciddi şəkildə qınayırıq", deyə bəyanatda qeyd edilir.

Qeyd edək ki, Britaniyanın “The Telegraph” nəşri mənbələrinə istinadən yazmışdı ki, İran İnqilab Keşikçiləri Ordusu (SEPAH) İsrailə birbaşa hücumlar etmək istəyir. Prezident Məsud Pezeşkian isə İranın qonşuluğundakı ölkələrdəki, o cümlədən Azərbaycandakı gizli İsrail bazalarına hücumu təklif edib.

Bu arada ABŞ İranın yaxın vaxtlarda İsrailə hücum edə biləcəyini deyir.

Mövzu ilə bağlı keçmiş diplomat Nahid Cəfərov ASTNA-nın suallarına cavab verib.

* * *

Sual:  Nahid bəy, Britaniyanın “The Telegraph” nəşri mənbələrinə istinadən yazmışdı ki, İran Prezidenti Məsud Pezeşkian İranın qonşuluğundakı ölkələrdəki, o cümlədən Azərbaycandakı gizli İsrail bazalarına hücumu təklif edib. Bu nə dərəcədə doğru ola bilər?

Cavab: Xəbərin özünün doğru olub olmadığını bildirmək çox çətindir. Bəzən ən sanballı medialar belə yanlışa yol verə bilirlər. Burada vacib olan məsələ, məncə, bir qədər fərqlidir. Ola bilsin ki, xəbərdə qeyd edilən plan reallıqda mövcud olmasın. Yəni, İranın Azərbaycan ərazisindəki hansısa bir obyektə hücum etməsi ilə bağlı plan mövcud olmasın. Lakin, məncə, bu xəbər birbaşa İran hökuməti tərəfindən, xüsusən də Prezident Pezeşkianın ofisi tərəfindən sızdırıla bilər. Bəzi səbəblərə görə, belə bir planın olma ehtimalı çox aşağıdır.

Azərbaycan İran və Rusiya üçbucağında son dərəcə açıq bir formada yer alan tərəfdir. İranın Azərbaycan ərazisinə hücum etməsi bu üçbucağın dinamikasını poza bilər. Nəticədə, Azərbaycan yaranmış bu geopolitik konfiqurasiyaya güvənsizlik nümayiş etdirərək, təhlükəsizlik baxımından, Qərblə münasibətlərinə yenidən baxa və bu münasibətləri inkişaf etdirə bilər. Ermənistanın da Qərbə meyillənməsi fonunda, Azərbaycanın bu prosesə qoşulması regionda İran və Rusiya üçün son dərəcə arzuolunmaz bir vəziyyətdir.

Azərbaycanı vurmaq o qədər də sadə deyil. Bu, Türkiyənin proseslərə qoşulmasını, Türkiyə, İran, Rusiya üçbucağında müsbət dinamikanın pozulmasına səbəb ola bilər.

Sual: Hökumətyönlü medialar yazır ki, Azərbaycan hakimiyyəti Bakıda İran Prezidentinin adından yayılmış bəyanatın feyk olduğunu düşünür.“Azərbaycan tərəfində, ümumiyyətlə, belə bir rəy var ki, bu, feyk və dezinformasiyadır. Hansısa dairələr İranla Azərbaycan arasında münasibətlərin son vaxtlar normallaşmasından narahat olmağa başlayıb, bu prosesi pozmaq istəyir. Yaxşı olardı ki, bu iddialara İran tərəfi münasibət bildirib, təkzib eləsin və şübhələrə son qoysun”, – deyə məlumatda vurğulanır. Amma gözlənilən təkzib hələ gəlməyib. Və bu xəbərin yayılmasında məqsəd nə ola bilər? Azərbaycan İran münasibətlərini yenidən korlamaq niyyəti ola bilərmi bu xəbərdə?

Cavab: Məncə burada əsas məqsədi İranın daxilində axtarmaq lazımdır. İran Prezidenti Pezeşkian islahatçılar qanadının nümayəndəsi kimi hakimiyyətə gəldi. Onun hakimiyyətə gəldiyi dövr İran xalqı ilə siyasi hakimiyyət arasında ciddi boşluğun olduğu bir dövrdür. İnsanların məhz mühafizəkarlara deyil, islahatçılara üz tutmasının səbəbi də budur. Görünən odur ki, İranda siyasi hakimiyyət xalqın deyil, dini liderin etimadını qazanmağı üstün tutur. Bir tərəfdən Pezeşkian, xalqın gözləntilərini doğrultmaq adıyla köhnə hakimiyyətin iqtisadi siyasətini tənqid edir, digər tərəfdən də dini liderin etimadını qazanmaq üçün mühafizəkarlardan daha çox radikal olmağa çalışır, yəni “Roma Papasından daha çox katolik olmağa çalışırmış kimi görünür”. 

Yayılan məlumatlara görə, Pezeşkian həm də Cənubi Azərbaycandandır. Bu da onun siyasi davranışına təsir göstərə bilər. Sanki İranın ümumi düşməni kimi qəbul olunan İsraili hədəfə almaq və lazım gəldikdə Azərbaycanı belə vura bilməsi ilə bağlı məlumatların sızması, dini liderə hansısa bir qrupun maraqlarını deyil, bütün İran xalqının maraqlarını müdafiə etdiyini göstərmiş olur.

Sual: “The Telegraph” nəşrinin yaydığı xəbərin ardınca "11KAN" telekanalında İsrail ordusunun öz hərbiçilərinə Gürcüstanı və Azərbaycanı tərk etməyi əmr etməsi haqqında məlumat yayıldı. Bu xəbərlərin ard-arda yayılması təsadüf və ya məqsədli ola bilərmi?

Cavab: Sözsüz ki, İsrail tərəfi məsələləri şansa buraxa bilməz. İsrail tərəfdən öz hərbçilərinin Azərbaycan və Gürcüstanı tərk etməsi ilə bağlı yayılmış məlumatlar isə kifayət qədər adekvat reaksiyadır. Bir dövlət və ya siyasi hakimiyyət, öz hərbçilərinin təhlükəsizliyi ilə bağlı bir çox mətbuat orqanlarında yayılmış xəbərə biganə qala bilməz. Xəbərin doğru və ya fake olmasından asılı olmayaraq.

Sual: İsrailin Azərbaycandakı Səfirliyi, rəsmi Bakı İsrail tərəfinin məlumatına münasibət bildirməyib. Xarici İşlər Nazirliyinin əvəzinə Medianın İnkişafı Agentliyi yayılan məlumatlara reaksiya verdi. Qurumun bəyanatında "Azərbaycan haqqında informasiya manipulyasiyası həyata keçirmiş" İran İnternational telekanalının, The Telegraph nəşrinin və Kan telekanalının adları çəkilir."Bildiririk ki, Azərbaycan ərazisində hər hansı bir xarici dövlətin hərbi kontingenti mövcud deyil və bununla bağlı yalan məlumatlara söykənmiş informasiya manipulyasiyalarını ciddi şəkildə qınayırıq", deyə bəyanatda qeyd edilir. Maraqlıdır XİN niyə bu məsələlərə aydınlıq gətirmir? Əslində Xarici işlər Nazirliyi məsələyə aydınlıq gətirməli deyildimi?

Cavab: Xarici İşlər Nazirliyinin aydınlıq gətirməsi üçün Prezident Administrasiyasından razılıq gəlməlidir. Görünən odur ki, razılıq hələ əldə olunmayıb. Digər tərəfdən, fikrimcə, əgər bu təhlükə real olsaydı, İlham Əliyev dərhal reaksiya verib, İrana lazımı mesajı çatdırardı. Çox güman ki, Azərbaycan tərəfi də buradakı məqsədi anlayır və xəbərə reaksiyasını gecikdirir.

Sual: ABŞ İranın bu həftə İsrailə hücum edə biləcəyini deyir. Sizcə, belə bir hücum ola bilərmi? Və Azərbaycan bundan hansısa formada zərər görə bilərmi?

Cavab: İran bir müddət öncə bu hücumu yoxladı və çox rüsvayçı bir duruma düşdü. İkinci dəfə eyni addımı atmaları və fərqli nəticə gözləmələri bir qədər qeyri-real görünür. Yeni Prezidentin belə bir uğursuz addım atması və nəticədə reputasiyasını korlaması ehtimalı da çox azdır. Azərbaycanla bağlı məsələyə gələndə isə vəziyyət bir qədər fərqlidir. İran İsrail, dolayısı ilə İran Qərb arasındakı münasibətlərin gərginləşməsi İlham Əliyev hakimiyyəti üçün müsbət dəyərləndirilə bilər. Belə olan halda İranın qonşuluğunda yerləşən Azərbaycanın strateji əhəmiyyəti artır və İlham Əliyev ciddi manevr imkanları əldə edə bilir. Yalnız məsələ müharibə vəziyyətinə gələcəyi təqdirdə reallıq müəyyən qədər dəyişir. Müharibə özü ilə çox ciddi qeyri-müəyyənliklər gətirir. Avtoritar rejimlər də qeyri-müəyyənliklərdən qorxur və bundan çəkinir. Müharibə olacağı təqdirdə Azərbaycana İrandan güclü qaçqın axını ola bilər və bu da Azərbaycanda sosial-siyasi vəziyyətə çox mənfi təsir göstərəcək.

Azərbaycanın İranla münasibətləri də çox kövrəkdir. Bu münasibətlər asanlıqla korlana bilər və Azərbaycan da istəmədən bu müharibənin bir hissəsinə çevrilə bilər.