8 Mart

Martın 8-də kişilərin əsas problemi: qadınlara nə hədiyyə etmək olar?

Elmlər Akademiyasının Fəlsəfə, Sosiologiya və Hüquq İnstitutunun gender araşdırmaları şöbəsinin müdiri Əli Abbasov etiraf edib ki, adətən öz həyat yoldaşına lazım olan bir şeyi və mütləq gül dəstəsi hədiyyə edir. “Ümumiyyətlə isə, bütün cütlərin ənənələri var və onlar bu ənənələrə riayət etməyə çalışırlar. Belə adət olunub ki, kişilər bu gün öz qadınlarının xüsusi rolunu yada salırlar”, Əli Abbasov belə deyir.

O hesab edir ki, cəmiyyətdə qadınların sosial vəziyyəti dəyişib və bu proses 20-ci əsrin birinci 10 ilində başlayıb. Bu vaxta qədər qadın probleminə xüsusi diqqət yetirilmirdi. Qısa vaxt ərzində bu problem aktuallaşdı.

Qadın təbiətə daha yaxındır, zərif psixikaya və hissiyyata malikdir. Qədim əsrlər tarixindən məlumdur ki, ilkin olaraq bütlər qadın simasında olub, amma sonradan kişi surəti alıb. Yaradan isə konkret olaraq kişi simasında olub.

Patriarxatın bərqərar olması ilə qadınlar hələ də barışmayıblar, bu da feminizm kimi cərəyanın yaranmasına gətirib çıxarıb. Amma bu, ifratdır. Orta bir şey tapmaq lazım idi – bərabərhüquqluluq, bu da cinslərin bərabərliyini nəzərdə tutan gender istiqamətinin yaranmasına səbəb oldu.

Gender elmi cinslərin əsl bərabərliyini tələb edir, belə ki, dünya kişidən və qadından ibarətdir. Tamamilə mümkündür ki, gələcəklə dünyaya həm qadın, həm də kişi gözü ilə baxa bilən insan yarana bilər. “Düşünürəm ki, bu iki anlayışı özündə birləşdirən yeni termin düşünmək lazımdır”, deyir Abbasov.

Vətəndaşların bərabərliyi istənilən ölkə Konstitusiyasında yazılıb, amma bu, sadəcə kağız üzərindədir, bu anlayışı geniş mənada həyata keçirəcək mexanizm lazımdır, Əli Abbasov belə hesab edir.

Azərbaycana 8 günü 20-ci əsrin əvvəllərində azadlıq və qadınların bərabərhüquqluluğu uğrunda inqilab dalğası ilə gəlib, lakin 60-cı illərin sonunda, bütün İttifaqda olduğu kimi, öz siyasi əhəmiyyətini itirib və ananın, sevgilinin və ya sadəcə qadının xüsusi rolunun etirafı günü olub.

Ensiklopedik lüğətlərdə göstərilir ki, ilk Beynəlxalq Qadınlar Günü Almaniya, Avstriya, Danimarka və İsveçrədə 1911-ci il martın 19-da qeyd edilib. Həmin vaxt izdihamlı mitinqlər keçirilirdi. 1912-ci ildə bu, mayın 12-də qeyd edilib. 1913-cü ildə Almaniyada qadınlar martın 12-də, Avstriya, Çexiya, Macarıstan, İsveçrə, Hollandiyada martın 9-da, Fransa və Rusiyada isə martın 2-də mitinq ediblər.

1914-cü ildə bir neçə ölkədə eyni vaxtda Beynəlxalq Qadınlar Gününü martın 8-nə keçirdilər. 19-cu əsrin sonlarında sosial problemlərin kəskinləşməsi ilə qadın hərəkatı zəiflədi. Avropa və Amerikanın bir çox ölkələrində qadınlar səs vermək, dövlət vəzifələri tutmaq hüquqlarından məhrum edilmişdilər, əmək hüquqları məhdudlaşdırılmışdı, bu isə etirazlara səbəb olurdu.

1975-ci ildən BMT martın 8-də Beynəlxalq Qadınlar Günü keçirir. 1977-ci ildə BMT Baş Assambleyası (Qətnamə A/RES/32/142) dövlətlərə adət və ənənələrinə uyğun olaraq həmin ilin istənilən bir gününü "Beynəlxalq sülh və qadınların hüquqları uğrunda mübarizə günü" elan etməyi təklif edib. Bu günə həsr edilmiş tədbirlər martın 8-nə aid edilir.

BMT 2008-ci ilin 8 mart mövzusunu "Qadınların və qızların inkişafına investisiya qoyulması" adlandırıb. Bayram ərəfəsində BMT baş katibi Pan Qi Mun bildirib ki, "kişilər və qadınlar arasında bərabərliyə nail olunması və hüquq və imkanların genişləndirilməsi öz-özlüyündə mühüm məqsəddir. O, daha sağlam, daha mədəni, daha sakit və daha firavan cəmiyyət yaradılmasının mütləq şərtidir".

Azərbaycanda qadınlar kişilərdən çoxdur, baxmayaraq ki, fərq böyük deyil - cəmi 0,3%. Rəsmi statistika göstərir ki, martın 1-nə ölkədə 4 772  min qadın var ki, bu da əhalinin 50,3%-ni təşkil edir. Qadınların 52%-i şəhərlərdə yaşayır.

Qadınların təxminən 59%-i nəsilvermə qabiliyyətinə malikdir və onlardan hər biri orta hesabla iki övlad dünyaya gətirib.

Keçən il 172 min uşaq dünyaya gəlib, onlardan 46,4%-i qız uşağıdır. Ən çox yayılmış ad Fatimə adıdır. Fidan, Nərmin, Nuray, Aytac, Nəzrin, Aysel, Ləman, Leyla adları da çoxdur.

Ölkədə 28 doğum evi, 331 qadın məsləhətxanası, 596 uşaq poliklinikası, 1750 feldşer məntəqəsi var.

Qadınlar iqtisadiyyatın bütün sahələrində məşğuldurlar, onlar məşğul əhalinin 49,5%-ni təşkil edirlər. Ümumtəhsil məktəblərində müəllimlərin 71%-i, orta ixtisas məktəblərində 73%, ali məktəblərdə 47%, səhiyyə sistemində 61% qadınlardır.

Ümumtəhsil məktəblərində şagirdlərin 48%-i qızlardır. Orta ixtisas məktəblərində qızlar 70% təşkil edir, ali məktəb tələbələrinin təxminən yarısı gözəl cinsin nümayəndələridir. Ölkədə elm işçilərinin də təxminən yarısını qadınlar təşkil edir. Parlamentdə onlar cəmi 11,2% təşkil edirlər. Sahibkarlar arasında qadınlar bir qədər çox - 15% təşkil edirlər. Dövlət xidməti isə onları daha çox cəlb edir - 39%.

Azərbaycanda, başqa ölkələrdə olduğu kimi, qadınlar daha çox yaşayırlar - 8 martı onlar orta hesabla 76 dəfə qeyd edirlər. Bu hələlik belədir. Tendensiya göstərir ki, onların ömrü uzanır və əksərən, kişilərin diqqəti sayəsində.-0-