Avtomobillərin texniki müayinəsi çətinləşdirilsə, sürücülər ehtiyat hissələri kirayə götürəcəklər

Yeni DİN başçısı Vilayət Eyvazov bəzi rayon daxili işlər idarələrinin və DİN şöbələrinin rəislərini digərləri ilə əvəz edir. Hələlik nazirliyin işində əhəmiyyətli islahat yoxdur, baxmayaraq ki, islahatlar anons edilmişdi. Bəlkə də, kadr dəyişikliyi islahatlara uğurlu başlamaq üçün düşünülüb. Bunun belə olub-olmadığını mütləq görəcəyik.

Əsaslı dəyişikliklərə xüsusilə ehtiyacı olan DİN qurumları arasında birinci yerdə Yol Polisi İdarəsi və xüsusən, onun avtomobillərin icbari texniki müayinəsinin keçirilməsi ilə məşğul olan şöbəsi dura bilər. Keçmiş daxili işlər naziri Ramil Usubovun dövründə kosmetik dəyişiklikləri nəzərə almasaq, bu qurumun işində çox az şey dəyişib. Yeni avtomobillərə bir neçə il ərzində texniki müayinədən keçməmək icazəsini və texniki müayinələrin qeydiyyatı funksiyalarının (texniki müayinənin özünün deyil) ASAN Xidmətə verilməsini mühüm islahat adlandırmaq olmaz. Azərbaycan sürücülərinin Yol Polisi İdarəsinin xüsusi texniki mərkəzlərinə getmədən texniki müayinə məsələsini həll etməyə davam etməsi bundan əmin olmağa imkan verir. 2019-cu ilin yazında Zabrat texniki müayinə mərkəzində oldum, burada avtomobilini icbari texniki müayinə üçün gətirən iki sürücüdən biri idim. Həmin vaxt mərkəzin işçisinin digər sürücüyə dediyinə görə, əksər sürücülər problemin korrupsiya yolu ilə tez həllinə üstünlük verir.

Biz nəşrdə (http://www.contact.az/ext/news/2019/3/free/Social/ru/79364.htm) Azərbaycanla bənzər ölkələrin təcrübəsinə istinad etmişdik. Belə ölkələrdən biri Gürcüstandır, burada Saakaşvilinin prezidentliyi dövründə ləğv edilmiş icbari texniki müayinə bir il əvvəl qaytarılıb. "Gürcüstan: avtomobillərin texniki müayinəsi özünü doğrultdumu və onun hansı nöqsanları var?" sərlövhəli məqalədə (jam-news.net-də dərc olunub) texniki müayinə problemlərini hələlik Azərbaycanlılara məlum olmayan ehtiyat hissələrin kirayəsi metodu ilə həll edən Gürcüstan sürücülərinin maraqlı təcrübəsindən bəhs olunur.

Azərbaycan DİN avtomobillərin müayinəsi normasını xeyli sərtləşdirməklə texniki müayinəni qaytarmaq qərarına gələn Gürcüstanın təcrübəsini öyrənməlidir. Azərbaycanda təkərlərdə protektorların yeniliyi və katalizatorların mövcudluğu tələb olunmur, əyləclərin və fənərlərin qeyri-ideal işləməsinə icazə verilir, polis belə avtomobillərin yollara çıxmasını qadağan edə bilmir. Gürcüstanda isə köhnə təkərlər, nasaz əyləc, qırılmış şüşə, katalizatorun olmaması, pis fənərlər maşının istismarının qadağan edilməsi deməkdir. "İnformasiya Azadlığının İnkişafı İnstitutu" (IDFiI) qeyri-hökumət təşkilatının araşdırmasına görə, 2018-ci ilin yanvarından 2019-cu ilin fevralı daxil olmaqla, yoxlanılan 232 470 avtomobildən 114 830-u ilkin texniki müayinədən keçməyib.

Azərbaycan DİN texniki müayinə islahatında Gürcüstanın yolundan gedərək qaydaları sərtləşdirərsə nə olacaq? Gürcüstanda sürücülər texniki müayinədən keçmək üçün maşın hissələrini kirayə götürür, deyə Jam-news.net yazır. Facebook-da sürücülərin texniki müayinədən asan keçməyin yolları barədə məsləhətlərini paylaşdıqları bir neçə qapalı qrup var. Ən geniş yayılmış üsul hissələrin kirayəsidir.

Gürcüstanda texniki müayinədə maşının işlənmiş qazı filtrləyən katalizatorunun olub-olmadığı yoxlanılmır. Amma işlənmiş qaz borusundan çıxan qazın tərkibi yoxlanılır. Katalizatoru olmayan maşınlar isə digərlərindən daha çox tüstü çıxarır.

Katalizator alınması təxminən 2 min lariyə (təxminən 682 dollar) başa gəlir, bir halda ki, onun bir günlük icarəsi təxminən 70 lariyə (təxminən 24 dollar) başa gəlir. Bu manipulyasiyanın nəticəsi olaraq Tbilisi küçələrində tüstü buraxan avtomobillər sürülür, deyə Gürcüstanlı ekspert bildirir.

"Məndə 2005-ci ilin RAV-4-ü var, kiçik ön fənər lazım idi, ikinci əl avtomobil hissələri satılan yerlərdə 160 laridir (təxminən 55 dollar). Həmin an əlimdə bu qədər məbləğ yox idi, buna görə hissəni 40 lariyə (təxminən 14 dollar) kirayə götürdüm və sonra sahibinə qaytardım", deyə Dito Sulava qeyd edir.

"Bizdə məlumat var ki, məsələn, təkərləri bir saatlıq kirayə götürürlər", "Nəqliyyat və yollar assosiasiyası"nın sədri David Mesxişvili belə deyir.

Onun sözlərinə görə, texniki müayinə zamanı işlənmiş qaz buraxılmasını azaltmaq üçün daha bir üsul var - dizel mühərrikləri üçün yanacağa benzin əlavə etmək. Sürücülər bu üsuldan da fəal şəkildə istifadə edirlər. "Müvafiq dövlət institutları bu fırıldaqçı üsullardan heç birinə hazır deyillər", deyə Mesxişvili qeyd edir.

2020-ci ildən Gürcüstanda katalizatorsun avtomobillərin istifadəsi qadağan ediləcək, bu da əksər sürücülərin bu qurğu ilə təchiz edilməmiş köhnə avtomobillərdən istifadə etdiyi ölkə üçün böyük problemlər deməkdir. Yəqin ki, gürcülər bu dəfə də kirayə xidmətlərinə üz tutacaqlar. Tbilisidə ekspert havanın çirklənməsi məsələsini 15 yaşından yuxarı avtomobillərin ölkəyə gətirilməsini qadağan etməklə həll etməyi təklif edir. Azərbaycanda 2 ilə yaxındır belə qadağa mövcuddur.

Beləliklə, Gürcüstanın təcrübəsi göstərir ki, texniki müayinə tələblərinin sərtləşdirilməsi səmərəsizdir, belə ki, sürücülər yeni ehtiyat hissələrini kirayə götürməyə üstünlük verəcəklər. Amma Turan-ın "Azərbaycanın texniki mərkəzlərə ehtiyacı var" sərlövhəli məqalədə irəli sürdüyü (http://www.contact.az/ext/news/2018/11/free/Social/ru/76878.htm) təklif aktual olaraq qalır. Biz bu nəşrdə özəl təmir emalatxanalarına Yol Polisi İdarəsindən sertifikat aldıqdan sonra texniki müayinə keçirmək hüququ verilməsi zərurətini əsaslandırmışıq. Bu zaman sürücülər Zabrat texniki mərkəzində və ya texniki müayinə keçmək üçün yaradılmış regional mərkəzlərdə prosedurdan keçmək üçün yarım gün sərf etmək yerinə evlərinin yaxınlığında texniki müayinədən keçə bilərlər. Dövlət səviyyəsində bütün texniki müayinə sisteminin idarəçiliyini isə ölkənin avtomobil parkının texniki vəziyyəti haqqında müsbət hesabatlar verməkdə maraqlı olan DİN-dən alaraq, ASAN Xidmətə vermək daha yaxşı olar.