Azərbaycanda uşaq cinayətləri artıb. Səbəblər…

Azərbaycanda cinayət edən uşaqların sayının artdığı bildirilir. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, 2023-cü ildə ölkədə cinayət törədən 14-17 yaşlı uşaqların sayı 2022-ci illə müqayisədə 14.1 faiz artıb. Ötən il bu yaş qrupuna aid uşaqların 364 cinayət törətdiyi (2022-ci ildə bu rəqəm 311 olub), onlardan 46-sının ağır və xüsusi ağır olduğu bildirilir.

Eyni zamanda, yetkinlik yaşına çatmayanlara qarşı törədilmiş cinayətlərin sayının isə 3,4 faiz azaldığı açıqlanıb.  

Rəsmi statistikaya görə, ümumilikdə ötən il 25 006 nəfər cinayət törətmiş şəxs müəyyən edilib, 19307 nəfər isə cinayət məsuliyyətinə cəlb olunub. 2022-ci ildə cinayət törədən şəxslərin sayının 24 432 nəfər olduğu bildirilib.

Azərbaycan Respublikasının Ailə, qadın və uşaq Dövlət Komitəsindən Turana bildirilib ki, uşaq cinayətlərində artım o qədər də böyük deyil, amma bu kimi halların qarşısını almaq üçün profilaktik və maarifləndirmə işi aparılmalıdır: “Maarifləndirmə və profilaktik tədbirlər isə spesifik olaraq uşağı cinayətdən qoruması çərçivəsində aparılmır. Ümumiyyətlə zorakılığa qarşı aparılır”.

Qurumdan qeyd olunub ki, profilaktika ilk növbədə uşaqların ailələrindən başlayır: “Biz həm uşaqların özləri ilə işləyirik, həm də onların ailələri ilə. Keçən il və ondan əvvəlki illərdə orta məktəblərdə “Məktəblinin dostu” adlı layihəmiz oldu. Bu layihənin çərçivəsində həm bizim, həm Elm və Təhsil Nazirliyinin əməkdaşları orta məktəb uşaqlarından müəyyən qədər soyuq silah tipli alətlər götürülüb”.

Komitədən vurğulanıb ki, bəzən uşaqlar öz aralarında mövzuları həll etmək qərarına gəlirlər: “Müəyyən yaşdan sonra, yəni 13-18 yaşlı uşaqlarda psixoloji olaraq qaydanı pozmaqdan zövqalma yaşanır. Onların bir-birini bulinq etmək, bir-birinin üzərində hökmranlıq hissini qurmaq tipli məsələlər var və biz maarifləndirmə işini məhz o yaş kateqoriyasında olan uşaqlar arasında aparırıq. Bu layihənin məsələnin həllində böyük rolu var”.

Milli Məclisin İnsan hüquqları komitəsinin üzvü Fazil Mustafa da Turana bildirib ki, bu, sosial mühitlə və məktəbdən uzaq düşməklə bağlı olan məsələdir: “Məktəbi biz uşaq üçün bir cəlbedici mühitə çevirə bilmədik. 14-17 yaşlı uşaqlar deyəndə, burada həm də 9-11 siniflərin uşaqlarından gedir. Bu yaşda məktəbdə olmalı uşaqlar məktəbdən kənarda qalırsa, bu həm də cinayətin törədilməsi üçün münbit şəraitə çevrilir”.

Deputat hesab edir ki, bu məsələdə təhsilsizliklə yanaşı mədəni mühitin olmaması da böyük rol oynayır: “Yəni, uşaqların hər hansı mədəni obyektlərə yönəlməməsi problemi var”.

O, qeyd edib ki, bu istiqamətdə Daxili İşlər Nazirliyi çox ciddi addımlar atır, həmin cinayətlərin üstünü açır və bu cinayətlərin qarşısını almaq üçün müəyyən profilaktik tədbirləri həyata keçirir: “Amma bu yetərli deyil və bu kimi məsələlərdə ictimaiyyətin fəallığı, həssaslığı önəmlidir. Bu da müşahidə olunmur. Bir çox hallarda ailələr bu uşaqlara nəzarət etmək imkanına sahib deyillər”.

F.Mustafanın fikrincə uşaqları diqqətdə saxlayıcı mexanizmləri inkişaf etdirmək lazımdır: “Məşğuliyyətsiz, diqqətsiz, təhsildən kənar uşaq qalmamalıdır. Məktəbdən kənar qalan, dilənən hər bir uşaq sabahın kriminal mühitə düşə biləcək uşaqdır”. 

"Qadın üçün" təşəbbüs qrupunun təsisçisi Zümrüd Yağmur isə AzadlıqRadiosuna bildirib ki, həmin mənfi statistika ildən-ilə artın xətlə gedir: "Biz bunu iqtisadi, sosial və ictimai problemlərə bağlıya bilərik. Amma burada bütün bu problemlərin kökündə məhz siyasi sistem dayanır. Ölkədə qanunlar işləmir, ədalət sistemi pozulub. Bu da, təbii ki, insanların psixologiyasına ciddi mənfi təsir göstərir".

O, ailə və cəmiyyətin yeniyetməyə şəxsiyyət kimi formalaşmağa yardım etməli olduğunu vurğulayır: "Amma cəmiyyət kömək etmir, çünki özünün kifayət qədər çoxlu problemləri var və özü aqressivdir. Ailə də kömək etmir, çünki Azərbaycanda ailə institutu əvvəlki kimi davam edə bilmir, çox yüklənib və uşağa vaxt ayıra bilmir".

Z.Yağmurun sözlərinə görə, hətta sosial ədalətli ölkələrdə yeniyetməlik təlatümlü bir dönəmdir: "Avropada müəyyən saatlarda hər hansı saytlara giriş pulladır və yaxud da yaş limitləri var. Amma Azərbaycanda siyasi nəzarət olduğu halda, internetin uşaqlara necə təsir edə biləcəyinə dair dövlət proqramı yoxdur".

Mövzu ilə bağlı Elm və Təhsil Nazirliyi ilə ayrılıqda danışmaq mümkün olmayıb.