Dünyada ucaboylar, Azərbaycanda bəstəboylar artır

Britaniyanın Esseks Universitetinin araşdırmalarına görə, avropalıların boy göstriciləri artır. 1870-1980-ci illər arasında yaşayan insanların fiziki göstəricilərini öyrənən professor Tim Hetton iddia edir ki, bir əsrdə orta avropalı kişinin boyu 11 santimetr artıb. BBC bu dəyişiklikləri indiki Avropa Birliyi ərazisindəki həyat səviyyəsinin yüksəlməsi ilə izah edir. Universitetin araşdırmalarında qadınlarla bağlı rəqəmlərin yoxluğunu 100 il əvvəl qadınların göstəricilərinin qeydə alınmaması ilə izah ediblər.

Bu gün 21 yaşlı avropalının orta boyu 179 sm-dir. Qonşu Rusiyada da artım dinamikası hiss olunur. Ümümdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) məlumatına görə, ötən əsrin 60-cı illərində  SSRİ-də orta boy göstəricisi kişilər üçün 168, qadınlar üçün 157 sm idi. İndi isə Rusiyada indi Rusiyada kişilər üçün orta boy göstəricisi 176 sm, qadınlar üsünsə 162 sm-dir.

İnkişaf etmiş ölkələrin insanlarında boy artımı hiss olunduğu halda orta azərbaycanlının boy göstəricisində azalma var.  Bunu Dövlət Statistika Komitəsinin 2014-cü il üçün əhalinin orta boy statistikasına dair açıqladığı rəqəmlər söyləyir.

Avropalı gəncin boyu 179, azərbaycanlı gəncin boyu isə 172 sm

Komitənin məlumatına görə, 2014-cü ildə ölkə üzrə 15 yaşdan yuxarı əhalinin orta boyu 168, 2 santimetr olub. Bu rəqəm kişilərdə 171,9 sm, qadınlarda isə 164, 3 sm-dir. 15-19 yaş arası insanların  orta boyu ölkə üzrə 162 santimetr olub. Bu göstərici kişilərdə 163,7, qadınlarda isə 160,2 sm qeydə alınıb. 20-44 yaşlılar  arasında əhalinin orta boyu 168,9 sm-dir. Kişilərin boy göstəricisi 172,5,  qadınlarınkı isə 164,7 sm olub.  45-64 yaş arası qrupda isa orta boy 168,9 sm-dir. 60 yaşdan yuxarı insanların orta boyu 166, 8sm-dir.

Ökənin baş pediatrı Nəsib Quliyev “Turanın ” əməkdaşına boyartımında genetik amillərin böyük rol oynadığını deyib. Onun sözlərinə görə, “bir neçə il əvvəl insanlar arasında  akselirasiya , yəni boyun cox artması meyyləri müşahidə olunurdu. Uzun müddətli araşdırmalar göstərdi ki, əslində insanın həyat şəraiti, yaşadığı yerin iqtisadi vəziyyəti yaxşılaşdıqca bu özünü onun boyunda da göstərir. Hazırda Azərbaycanda dünyaya gələn uşaqlarda boy azlığı müşahidə olunmur. Normal göstəricilərlə doğulan uşağın boyunun inkişaf etməməsi daha çox həyat şəraiti və xəstəliklərlə bağlı ola bilər”.

Alimlər boy artımına müsbət təsir edən amillər kimi  qidanın, sosial gigiyenik şəraitin, ekoloji vəziyyətin, səhiyyə xidmətlərinin  yaxşılaşmasını səbəb kimi göstərirlər.

Pediatrlar uşaqlarda boy artımına təkan vermək üçün bir çox idman növləri ilə yanaşı, onları proteinlə zəngin qidalarla bəsləməyi təklif edirlər.  Onlar mal əti, toyuq, balıq yeyənlərin boyunun protein qəbul etməyənlərə nisbətən daha hündür olduğunu deyir.

Boy cılızlığı müşahidə olunan Azərbaycanda adambaşına düşən mal əti istehlakı da normadan aşağıdır. ÜST-nin müəyyənləşdirdiyi normalara görə, bir şəxs il ərzində 80 kq ət tükətməlidir. Kənd təsərrüfatı üzrə ekspert Vahid Məhərrəmov bizimlə söhbətində dedi ki, Azərbaycanda adambaşına düşən ət istehsalı 27 kq, idxalla birlikdə isə 34 kq-dır. Bu 34 kq-a mal, qoyun, toyuq və s. heyvan və quş əti daxildir. ÜST-nin başqa bir standartında isə adambaşına balıq istehlakı 21 kq müəyyənləşib. Azərbaycanlılar balıq ətini də normadan 3 dəfə az, yəni 7 kq istehlak edirlər.

Qida rasionundakı bu qıtlıq daha çox böyüməkdə olan uşaqların boy və çəki göstəricilərinə təsir göstərir, onlarda yaddaşsızlığa səbəb olur, deyir pediatorlar.