Media-icmal 03.11.2016

Azərbaycan-Rusiya əlaqələri, manatın ucuzlaşması, rəqəmsal yayıma keçidin problemləri, ölkədə islahatların aparılmaması bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

Tarixi əlaqələrdən –strateji müttəfiqliyə

“Azərbaycan” qəzeti “Tarixi əlaqələrdən strateji müttəfiqliyədək” sərlövhəli

(http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=109008) məqalədə Azərbaycan-Rusiya münasibətlərini dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, müstəqilliyin ilk illərində Rusiya ilə münasibətlər qaydasında deyildi. Yalnız keçmiş prezident Heydər Əliyev hakimiyyətə gəldikdən sonra xarici siyasət kursunda etdiyi kardinal dəyişikliklərdən biri də bu cür gərgin münasibətlərə son qoyulması, milli maraqlardan çıxış etməklə əlaqələrin yaxşılaşdırılması idi: “Heydər Əliyevin siyasi uzaqgörənliyinin nəticəsi olaraq Rusiya ilə münasibətlərdə mövcud olan bütün problemlər aradan qaldırıldı və hər iki tərəf üçün qarşılıqlı anlaşmaya əsaslanan faydalı tərəfdaşlığın əsası qoyuldu”.

Müəllif deyir ki, münasibətlərin normallaşması tezliklə özünü bir sıra sahələrdə, o cümlədən Xəzərin statusu məsələsində büruzə verdi. Əvvəl bununla bağlı fərqli mövqe sərgiləyən Rusiya münasibətlərə gətirilən yeni nəfəsdən sonra Xəzərin statusu məsələsində Azərbaycanla eyni mövqedən çıxış etməyə başladı.

Müəllifə görə, prezidentlər Heydər Əliyev və Vladimir Putin arasındakı şəxsi münasibətlər  iki dövlət arasında da səmərəli münasibətlərin daha da güclənməsinə böyük təkan verib.  Müəllif  hesab edir ki, indiki prezident İlham Əliyev bu münasibətləri daha da inkişaf etdirib və arqumenti gücləndirmək üçün prezidentdən sitat da gətirir: “Bizim yaxsı siyasi əlaqələrimiz, ikitərəfli məsələlərdə, regional əməkdaşlıq məsələlərində tam qarşılıqlı anlaşmamız var, bir çox beynəlxalq problemlərdə mövqelərimiz uyğun gəlir. Azərbaycan Rusiyanın strateji tərəfdaşıdır və biz bu strateji tərəfdaşlığa sadiqik”.

Müəllif deyir ki, bu münasibətlər iqtisadi sahədə də özünü göstərir və 50-dən çoxu iqtisadi sahəyə aid olmaqla 170-dən çox sənəd imzalanıb: “Bütün bunların nəticəsidir ki, Azərbaycan ərazisində Rusiya kapitalı ilə 600-dən çox müəssisə fəaliyyət göstərir. Bunların 400-ü birgə müəssisə formatındadır. Son illər Rusiya tərəfindən Azərbaycan iqtisadiyyatına 3 milyard ABŞ dollarından çox investisiya qoyulub. Azərbaycan isə Rusiya iqtisadiyyatına 1 milyard dollardan çox birbaşa investisiya yönəldib”.

Müəllif düşünür ki, iki ölkə arasında humanitar əlaqələr iki ölkə arasında məhz dostluq münasibətlərinə xidmət edir və buna nümunə olaraq keçirilən Humanitar Forumu göstərir ki, bu Forumun əsası Azərbaycan və Rusiya prezidentləri tərəfindən qoyulub.

Müəllif iki ölkənin regionları arasındakı münasibətlərin mövcud durumunu da diqqətdə saxlayır. Müəllif ümidvar olduğunu bildirir ki, bu günlərdə Bakıda keçirilən VII Azərbaycan Rusiya Regionlararası Forumu da iki ölkə arasında əlaqələrin sürətlə inkişafına xidmət edəcək və əməkdaşlığın yeni üfüqlərini açacaq.

Valyuta ehtiyatlarının tükənməsi “qırmızı “hədd”ə

“Azadlıqinfo” saytı “Mərkəzi Bankın ehtiyatları nə qədər dözə bilər?”

sərlövhəli məqalədə (http://www.azadliq.info/163359.html) ölkənin maliyyə durumunu müzakirə edir.

Müəllif deyir ki, oktyabr ayında Mərkəzi Bankın valyuta ehtiyatı 127,2 milyon dollar və ya 3% azalaraq 4 milyard 5 milyon 500 min dollara düşüb. Bununla da ehtiyatın həcmi 8 il 9 ayda ən aşağı həddə çatıb: “Sonuncu dəfə 2008-ci il yanvarın 30-da valyuta ehtiyatı 3 milyard 928,5 milyon dollar olub”.

Ekspert Nemət Əliyev hesab edir ki, real islahatlar olmadığı halda ehtiyatların azalmasının qarşısını almaq mümkün olmayacaq: “Bu proseslər həmin vəsaitlərin tükənməsinə qədər davam edəcək, hələ Neft Fondunun Mərkəzi Bankla hərraclarda birgə iştirakı MB-nin ehtiyatlarının əriməsi sürətini bir qədər azaldır. Amma hər bir halda görünən budur ki, MB hökumətlə birgə manatın dəyərdən düşməsinin qarşısını almaqda çox acizdir”.

N.Əliyev deyir ki, bir tərəfdən daxili bazarda istehlak ehtiyaclarının ödənilməsi üçün xarici valyutaya tələbat artıb, digər tərəfdən ölkəyə valyuta axını kəskin azalıb. Ekspert hesab edir ki, hökumət idxalı əvəl edəcək yerli məhsulların istehsalını təşkil edə, ölkəyə valyuta axınını sürətləndirmək üçün ixracyönlü fəaliyyətə təkan verə bilmir: “Bu iki istiqamətdə işin qurulmaması MB-nin valyuta ehtiyatlarının kəskin şəkildə azalmasına səbəb olacaq. Çoxşaxəli, kompleks şəkildə islahatlar həyata keçirilməli, korrupsiyaya, rüşvətxorluğa, haqsız rəqabətə qarşı real mübarizə aparılmalıdır. Əks halda, ölkənin ehtiyatlarını azaldan prosesin qarşısını almaq çox çətin olacaq”.

Digər ekspert Samir Əliyev isə hesab edir ki, yaranmış durum “ehtiyatların “qırmızı hədd”ə yaxınlaşması”dır. Onun fikrincə, bu vəziyyət Mərkəzi Bankın manevr imkanlarını azaldır: “Mərkəzi Bank bu həddi keçmək niyyətində deyil. Ona görə də zəruri ehtiyac olmadan valyuta hərracında iştirak etməyə maraq göstərməyəcək”. Başqa sözlə, Mərkəzi Bank dollar satmağı faktiki olaraq dayandıracaq. S.Əliyev deyir ki, MB ehtiyatlarını qorumağa çalışacaq: “Bununla da hərracda tələb yenə də üstünlüyünü qoruyub saxlayacaq, bu isə ilin sonuna kimi manatın ucuzlaşması prosesinin davam edəcəyi deməkdir”.

200 min insan rəqəmsal yayımsız 

“Exo” qəzeti isə “Rəqəmsal yayıma keçid: Bu, Azərbaycan üçün problemdir”

(http://ru.echo.az/?p=50100) sərlövhəli məqalədə rəqəmsal yayıma keçidlə bağlı yaranan problemi araşdırır.

Belə ki, bu il noyabrın 1-dən Bakı və Abşeron yarımadası ərazisində analoq yayım dayandırıldı, yalnız rəqəmsal yayım qaldı. Müəllif deyir ki, bununla da yayımda və əhalinin həyatında “yayım problemi” yaşanmağa başladı. Problemin də mahiyyəti ondan ibarətdir ki, bir çox televizorlar  rəqəmsal yayımda siqnalları qəbul edə bilmir və bunu aradan qaldıra bilmək üçün əhali  dekoder adlı cihaz almalıdır. Müəllif deyir ki, bu cihazların dəyəri 25-40 manat arasındadır. 

“Hökumət  100 min nəfər vətəndaşı dekoderlə pulsuz təmin etməlidir, çünki onlar bunu almaq gücünə malik deyil. Bunun üçün böyük məbləğ tələb edilmir, odur ki, hökumət adı çəkilən cihazların alınması üçün bu məbləği ayıra bilər”. Bunu isə qəzetə ekspert Nəriman Ağayev şərh edir.

Ekspert xatırladır ki, bu məsələ hələ bir neçə il öncə qaldırılanda hökumət lazım gəldiyi anda aztəminatlı ailələrə yardım olunacağı barədə bəyanat verdi, amma sonra bu unuduldu. Müəllif o zaman 200 min ədədə yaxın dekoder alınması barədə söhbətin  getdiyini vurğulayır: “Kimlərəsə 40 manat xırda pul kimi görünə bilər, kimlər üçünsə bu 10 iş günü deməkdir”.

Müəllif qeyd edir ki, ölkədə 2004-cü ildə rəqəmsal yayım test formatında oldu və bu əhalinin 99%-ni əhatə edir, həm də bu yayıma keçid analoq yayımla müqayisədə texniki-iqtisadi üstünlüklərə malik olması ilə bağlıdır: “Bu, ilk növbədə müasir televizorlar üçün yeni standartlar deməkdir ki, analoq yayımdan təsvir keyfiyyəti, tezlik  resurslarına qənaət edilməsi, çoxsaylı telekanallar və əlavə xidmətlər təqdim etmək imkanları deməkdir.  

Bu hökumətlə islahat olmaz

“Novaya Vremya” qəzetində isə “Valyuta bazarı yenə çalxalanır” sərlövhəli (http://www.novoye-vremya.com/w70892/.../#.WBqyWGt97IU) məqalə oxumaq olar.

Müəllif ekspertlərə istinadən ölkənin yeni devalvasiya ərəfəsində olduğunu bildirir və son zamanlar dolların bahalaşmaqda davam etməsini, dollara tələbatın artmasını  bunun əlamətləri adlandırır.

Müəllifə görə, ölkədə belə bir maliyyə durumunun yaranmasına səbəb idarəetmədəki problemlərdir : “Tənzimləyici orqanla bağlı hər şey aydın deyil. Mərkəzi Bank sərbəst manat kursuna keçərək manatın tənzimlənməsindən kənara çəkilib. Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası isə hələ ölkənin “maliyyə nəbzi”ni tuta bilmir. Keçən ilin valyuta devalvasiyasından sonra bank sistemi yenə də yeni valyuta böhranına tərəf çəkilir, tələb və təklif baxımından valyuta bazarında balans yoxdur. Bank kreditlərinə tələb sıfır nöqtəsindədir, hətta Mərkəzi Bankın uçot dərəcəsini 9,5%-ə qaldırması belə onu reanimasiya edə bilmir. İnvestisiya alətləri ya yoxdur, ya da kifayət qədər deyil”.

Müəllifə görə, ölkənin bank sistemi deqradasiyaya uğramaqda davam edir, vətəndaşların əli hətta ən sadə pul köçürmələri kimi əməliyyatlara belə çatmır. 

Müəllif deyir ki, Palatanın pensiyaçılara kredit verilməsini dayandırmaq haqda qərarı kredit portfelinin 40%-ni təşkil edən istehlak kreditləşməsinə zərbədir.

Müəllifə görə, ehtimal edilən devalvasiya ölkədə istehsalın inkişafına səbəb ola bilməyəcək, çünki, sadəcə, ölkədə istehsal yoxdur. Bu məqamın vəsaitlərin əhəmiyyətli dərəcədə qənaət olunmasına gətirəcəyi haqda hökumətin inandırmaq səylərini isə müəllif sadəcə gülməli adlandırır.

Müəllif deyir ki, ölkə iqtisadi böhrana tərəf gedir, hökumət buna laqeyd qalaraq dolların bahalaşması və qiymətlərin artması ilə situasiyanı tənzimləmək istəyir. Müəllifə görə, total korrupsiya ocağı olan vergi və məhkəmə sistemini əhatə edən köklü islahatlar lazımdır: “Amma köhnə düşüncə ilə bu islahatları keçirmək mümkün deyil. Hakimiyyət indi bunun üzərində düşünməlidir. İslahat olmayacaqsa, deməli, inflyasiya, iqtisadi böhran əhalini kəmərləri daha çox sıxmağa vadar edəcək. Bəlkə, bu, hökumətin iqtisadi islahatlar reseptidir”.