Media-icmal 06.11.17

Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolunun beynəlxalq əhəmiyyəti, problemli kreditlərin bank sisteminə təsiri, ölkədə işsizlik və real maaşın həddi bugünkü (06 noyabr, 2017-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Dünyanın 100 böyük layihəsindən biri

"Azərbaycan" qəzeti "Azərbaycanın yaratdığı beynəlxalq əməkdaşlıq formatı daha da genişlənir" sərlövhəli məqalədə Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolunun

(http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=133139) fəaliyyətə başlaması çərçivəsində dövlətlərin işbirliyini dəyərləndirir.

Müəllif Bakı-Tbilisi-Qars (BTQ) dəmir yolunun istifadəyə verilməsini həm tarixi İpək Yolunun bir qisminin bərpası, həm də Asiya və Avropa ölkələrinin sıx əlaqə saxlamasına geniş imkanlar yaradılması sayır: "BTQ miqyas və əhəmiyyətinə görə qlobal layihədir. Azərbaycan heç bir yardım və kredit almadan öz daxili imkanları hesabına bu yolun tikintisini həyata keçirdi. Bununla da ölkələr arasında təkcə iqtisadi deyil, çoxtərəfli əməkdaşlığın, ünsiyyətin artmasına töhfə verdi".

Müəllif bu layihənin reallaşmasını ilk növbədə Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyə arasındakı dostluğun, əməkdaşlığın, iş birliyinin nəticəsi hesab edir.

Yazıda BTQ təkcə iqtisadi fayda mənbəyi kimi yox, həm də siyasi cəhətdən sülh, təhlükəsizlik və sabitlik, aidiyyatı olan ölkələrin sakinlərinə sosial rifah daşıyıcısı kimi təqdim olunur.

Müəllif deyir ki, indiki layihələrdə iştirakçıların tərkibi daha bu üç dövlətlə tamamlanmır, "Cənub" qaz dəhlizi layihəsinin icrasında Yunanıstan, Albaniya, İtaliya, Bolqarıstan da iştirak edir.

Müəllif layihələrin reallaşdırılmasında iştirakçı dövlətlərin rolu barədə dövlət başçısı İlham Əliyevdən sitat gətirir: "Əminəm ki, regional əməkdaşlığa ən böyük töhfə verən Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyə bundan sonra da daim bir yerdə olacaqlar, bir-birini dəstəkləyəcəklər. Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu layihəsi kimi nəhəng layihələr birliyimizi, dostluğumuzu daha da möhkəmləndirir".

Müəllif deyir ki, Çinin bu dəmir yoluna böyük maraq göstərməsi xəttin perspektivlərindən xəbər verir.

Yazıda vurğulanır ki, Asiya ölkələrinin Avropa və dünya bazarlarına çıxışını təmin etdiyinə görə, BTQ dəmir yolu dünyanın 100 böyük layihəsi siyahısına daxil edilib.

Həcmi hələ də bəlli olmayan "problemli kreditlər"

"Müsavat" qəzetində isə "Problemli kreditlər bank sistemini çökdürür" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.(http://musavat.com/news/problemli-kreditler-bank-sistemini-cokdurur_480645.html).

Müəllif problemli kreditlər sahəsindəki durumu ekspert Əkrəm Həsənovla araşdırır.

Müəllif deyir ki, ölkədə problemli kreditlər məsələsi bank sistemi və əhali üçün get-gedə dərinləşir, qaytarılmayan kreditlərin həcmi ilə yanaşı borcluların məhkəməyə verilməsi halları da artır.

Ekpsert isə deyir ki, bankların məhkəməyə müraciəti nəticə etibarilə kredit ödənişini təmin etmir, bank məhkəmə prosesini udsa da məlum olur ki, onu qaytarmağa borclunun vəsaiti yoxdur: "Odur ki, son vaxtlar banklar çalışırlar ki, borclularla dil taparaq müəyyən güzəştlər etsinlər. Banklar var ki dollarla olan kreditləri 1.30-1.40 AZN məzənnəsi ilə manata çevirirlər. Xüsusilə, borc məbləği böyük olanda banklar bilirlər ki, əhalinin onu qaytarmaq imkanı onsuz da olmayacaq".

Ə.Həsənov deyir ki, bu sahədə hələ qanunsuzluq da var: "Son həftələrdə mənə müraciət olurdu ki, kimlərsə zəng vurub özlərini Ölkədaxili Borcların Yığılması İdarəsinin nümayəndəsi kimi təqdim edərək onlara hədə-qorxu gəlir, harasa çağırırlar. Vətəndaşlardan biri deyilən ünvana gedib. 9-cu mikrorayonda "Tərlan" şadlıq evinin yanında yerləşən bir ofisdir, üzərində "Kollektor" yazılıb".

Ekspert vurğulayır ki vətəndaşların borcu barədə məlumatı müxtəlif saxta qurumlara təqdim etməklə banklar "Bank sirri haqqında" qanunu pozublar.

Müəllif deyir ki, problemli kreditlərin həcmi də rəsmi açıqlanandan ikiqat çoxdur, amma banklar bunu gizlədirlər.

Ə.Həsənov bunun səbəbləri haqda deyir: "Banklar problemli kreditlərin həcminə uyğun ehtiyat saxlamalıdırlar, bunu ayırdıqda isə bankların aktivləri azalır. Bu da Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasının tələblərinin pozulması deməkdir.

İkincisi, problemli kreditlərin çoxluğu maliyyə göstəricilərinə təsir edir, bu da xarici maliyyə qurumlarından kredit almağı çətinləşdirir, əhalidə həmin banka əmanət qoyuluşunu azaldır. Nəhayət, daha bir mühüm səbəb bankların iri həcmdə kreditləri girovsuz verməsidir".

Ekspertə görə, devalvasiyadan sonra həmin kreditləri qaytarmaq problemə dönüb, maliyyə vəsaitlərinin faktiki müxtəlif adlarla oğurlanması halları üzə çıxıb.

Ə.Həsənov vurğulayır ki, bunu indi də qaytarmaq olar, amma bank sistemilə onu idarə edənlər bir-birinə elə bağlanıb ki, radikal addımlar atmaq mümkün olmur. Ekspert xatırladır ki, "Standardbank"ın verdiyi 700-800 milyon manat kreditin 58%-nin girov təminatı olmayıb və axtarılsa eyni durum bütün banklarda üzə çıxa bilər.

Real maaş nə qədərdir?

"Novoye Vremya" qəzetində isə diqqəti "Real orta aylıq maaş təqribən iki dəfə azdır" (http://www.novoye-vremya.com/w110395/.../#.Wf8wkmi0PIU) sərlövhəli məqalə cəlb edir.

Müəllif ölkədə işsizlik və real orta aylıq maaş həddini müzakirəyə çıxarıb.

Müəllif deyir ki, ölkədə işsizliklə bağlı real statistikanın olmamasına baxmayaraq, Əmək və Əhalinin Məşğulluğu Nazirliyi iddia edir ki, işszilik cəmi 5%-dir: "Nazirliyin xidmətləri də elə bu qədər, təqribən 250 min nəfərdən çox şəxsi qeydə alıb. Nazrilik bildirir ki, ölkədə iş yerləri var, sadəcə, insanlar işləmək istəmirlər. Bundan əlavə, orta aylıq əməkhaqqı barədə statistik göstəricilər də bizi "sevindirir" və hazırda bu 514 manat təşkil edir".

Müəllif deyir ki, 2015-ci ildə devalvasiya başlandıqdan bu yana ölkənin əmək bazarı xoş dövr yaşamır, maliyyə böhranı bank sahəsini ən kəskin şəkildə vurub, onlarla kommersiya qurumları iflasla üzləşib, işsizlik daha da artıb.

Məqalədə vurğulanır ki, bu sahədə aşağı, orta və hətta yuxarı eşelona aid ixtisarlarla işsizlərin sayı çoxalıb: "Bank sahəsi, dövlət idarələri ölkədə işsizliyin artmasının əyani göstəricisinə dönüb. Belə ki, bu sahələrdə əmək sazişlərinin rəsmi qeydə alınması bağlanan iş yerlərinin sayını bilməyə imkan verir. Amma cəmi 3/1-i leqal olduğu üçün bunu bütün əmək bazarına şamil etmək olmur".

Müəllif ölkədə nominal aylq maaşın 500 manatdan yuxarı olması barədə statistik rəqəmə şübhə ilə yanaşır və bunun mənbəyinin məlum olmadığını deyir.

Daha sonra isə ekspertlərə istinadən ölkədə real orta aylıq maaşın isə 250-300 manat arasında olduğunu bildirir.

Yazıda rəsmi statistikaya əsasən deyilir ki, 2016-cı ildə alınan maaş 1,514 milyon manat təşkil edib və bundan ancaq 15%-in (227 min nəfər) maaşı 500 manatdan yuxarı olub, 57,1% işçinin maaşı isə 300 manat həddindədir və bu hesablama reallığı daha aydın əks edir.

Müəllif deyir ki, əmək bazarındakı indiki böhran, tələbin təklifi dəfələrlə üstələdiyi bir vaxtda əmək haqlarının artırılmasından danışmaq, sadəcə, mümkün deyil.

Müəllifə görə, ölkədə orta aylıq maaşın belə aşağı olması əksəriyyətin maaşı büdcədən alması ilə əlaqəli ola bilər, bank sektorunda, dağ-mədən sahəsində maaşlar cüzi də olsa artır, amma bu, çoxluq deyil.

Yazıda vurğulanır ki, tikinti sahəsində indi də ixtisarların getdiyi, əmək haqlarının o qədər də yüksək olmadığı halda statistikanın bu sahəyə aid rəqəmləri etimad doğurmur, belə fonda ölkədə əmək haqlarının real artımından danışmaq inandırıcı görünmür.

Müəllifə görə, daha problem əmək bazarının tələbinin öyrənilməsilə bağlıdır, amma bu sahədə qayda-qanun yoxdur, bazarın hansı sahə kadrlarına və nə qədər kadra ehtiyacı olması kimi elementar məsələlər öyrənilmir.--0--