Media-icmal 07.01.2017

2016-cı ildə həyata keçirilən islahatlar, təmtəraqlı toy xərclərinə görə Azərbaycanın liderliyi, dəm qazından boğulmaların statistikası, gənclərin ev ala bilmək şansları bugünki medianın aparıcı mövzusudur.

2016-cı il –islahatların dərinləşməsi ili

“Azərbaycan” qəzeti “2016-cı il səmərəli islahatlar ili oldu” sərlövhəli məqalədə  (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=113421) 2016-cı il islahatlarını dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, qlobal kataklizmlərin dərinləşdiyi bir vaxtda belə Azərbaycan öz yolu ilə addımlayıb, beynəlxalq iqtisadi geriləmə yaşandığı bir zamanda həyata keçirilən islahatlarla yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoyub.

Öncə sosial-iqtisadi sahəni təhlil edən məqalədə müəllif bildirir ki, hazırkı şəraitdə iqtisadiyyatın rəqabət qabiliyyətini artırmaq, qeyri-neft yönümlü ixracı gücləndirmək, idxaldan asılılığı azaltmaq kimi prioritetlər önə çıxır.

Yazıda vurğulanır ki, dünya iqtisadiyyatında baş verən təlatümlər Azərbaycandan da yan keçməyib: “Xüsusən xam neftin dünya bazarında dəyərinin 3 dəfədən çox ucuzlaşması ölkəyə xarici valyuta daxil olmalarını azaldıb”.

Müəllif deyir ki, iqtisadiyyatı gücləndirmək üçün 2016-cı ilin əvvəlindən hakimiyyət islahatlara başlayıb. Bu yöndə texnoparklar, sənaye parkları zonaları yaradılması, ölkəyə xarici investisiya cəlb olunması, ixrac qabiliyyətinin artırılması, biznes mühitinin yaxşılaşdırılması, sahibkarlığın inkişafına maneələrin aradan qaldırılması, turizm sektorunun inkişafı və s. prioritet elan edilib.  

Məqalədə daha bir islahat istiqaməti kimi maliyyə-bank sektoru göstərilir.

Müəllif 2016-cı ilin sentyabrında keçirilən ümumxalq referendumunu isə hüquqi-siyasi sahədə aparılan islahat adlandırır: “ Azərbaycan dövləti sosial-iqtisadi inkişafı hər zaman hüquqi-siyasi təkmilləşmə və demokratikləşmə ilə paralel aparıb. Bu iki istiqamət bir-birini tamamlayıb və quruculuğun inkişaf vəhdətini təşkil edib”.   

Nəhayət, son olaraq müəllif son zamanlar bir-birinin ardınca açılan iqtisadi istiqamətləri müəyyən edən strateji yol xəritələrini qiymətlərndirir. Məqalədə bu strateji yol xəritələri islahatların dərinləşdirilməsinin göstəriciləri sayılır.

Daha sonra yazıda bu xəritələrin hazırlanmasının təfərrüatları barədə informasiya verilir.

Bütünlükdə isə müəllif ölkənin islahatlar sistemində yol xəritələrinin rolunu belə dəyərləndirir: “Strateji xəritələrin hazırlanması zərurəti ölkəmizin yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoyması ilə bağlıdır. Bundan sonra hazırlanacaq dövlət proqramları, inkişaf konsepsiyaları, strategiyalar, tədbirlər planları strateji yol xəritələrinə uyğun olacaq. Göründüyü kimi, Azərbaycan iqtisadiyyatında keyfiyyətcə yeni mərhələnin əsası qoyulur”. 

Toy xərcləri üzrə lider –Azərbaycan

“Exo” qəzetində isə “Azərbaycan toy xərclərinin səviyyəsinə görə liderliyini davam etdirir” sərlövəhli məqalə (http://ru.echo.az/?p=54764) diqqət cəlb edir.

Müəllif deyir ki, BMT-nin aidiyyatı qurumlarının hesabatlarına görə, toy xərclərinin səviyyəsi üzrə keçmiş kommunist və Yaxın Şərq ölkələri liderdir, amma Azərbaycan bu sahədə liderdir və maaşların 10%-i buna xərclənir.

Ekspert Nəriman Ağayev ölkədə böhran olmasına baxmayaraq, bu sahədə liderliyini qorumasını belə şərh edir: “Bu, Azrəbacanda təmtəraqlı toy etmək adətilə bağlıdır. Sovet dönəmində bu, o qədər də təmtəraqlı olmurdu, amma sonra situasiya dəyişdi, toy etmək artıq ailə qurma mərhələsindən özünü cəmiyyətə göstərmək mərhələsinə daxil oldu. Bu, artıq özünü cəmiyyətə yaxşı göstərmək cəhdidir”.

N.Ağayev deyir ki, indi artıq toylar deyil, xınayaxdı mərasimləri də təmtəraqla keçirilir. Onun firkincə, indi toya getmək bütün xidmətlərlə bir yerdə heç də 100 manatdan ucuz başa gəlmir.

Ekspert hesab edir ki, Azərbaycanda orta hesabla bir toy 15 min manata başa gəlir və bunun üçün illərlə vəsait toplanması başlanır.  N.Ağayev deyir ki, bu təmtəraqlı toyları yığışdırmaq cəhdləri olsa da elə cəhd olaraq qaldı, bunun qarşısını ala bilmədilər.

Psixoloq Lamiyə Əhmədova isə düşünür ki, təmtəraqlı toy keçirmək qərarı qonaqların yanında özünütəsdiq diktəsindən irəli gəlir: “Elə hallar var ki, kimsə öz qohumunun, qonşusunun etdiyi toydan da təmtəraqlı etməklə  özünü cəmiyyətə göstərir. Daha çox adam çağırmaqla cəmiyyətə özünün lazımlılığını sübut etməyə çalışır”.

Müəllif deyir ki, çox zaman qonaqlar toya ona görə çağırılmırlar ki, toy yiyəsi onları görmək istəyir, burada maddi maraq da var. Yazıda vurğulanır ki, iqtisadi böhranla bağlı indi insanlar toya tez-tez getmir. Gedilməməsi mümkün olmayan toylara, yaxın qohum-əqrəba toylarına gedirlər. 

Müəllifə görə, bu insanları başa düşmək olar, ayda 2-3 toya dəvət edilmək kifayət qədər ciddi maliyyə vəsaiti deməkdir, indiki böhran zamnaı isə bu vəsaiti əldə etmək çətindir.

Canlar alan “Əzrayıl”- Dəm qazı

“Novoe Vremya” qəzeti  “Dəhşətli statistikaya necə son qoyaq?” sərlövəhəli (http://www.novoye-vremya.com/w77703/.../#.WG-0khuLTIU) məqalədə qış aylarında kütləviləşən dəm qazından boğulmaları müzakirə edir. 

Müəllif yazır: “Dəm qazından boğulmalarla bağlı statistika dəhşət doğurur, bəzən bu, kütləvi hal alır, təkcə 2016-cı il dekbarın 31-dən 2017-ci il yanvarın 4-nə kimi dəm qazından 11 nəfər boğulub. Yanvarın 1-də Yasamal rayonunda Kamerunun 5 vətəndaşı bununla bağlı həyatını itirib” . Daha sonra məqalədə müəllif bir neçə hadisə barədə də məumat verir.

Məqalə müəllifi bu ölümlərə görə “Azəriqaz”ı məsuliyyətli bilir. Onun fikrincə, paytaxtın rayonlarında, Bakı ətrafında mənzil və evlərdə son zamanlar buxarların yoxlanılması uzun zamandır ki, baş vermir və insanların həyatı taleyin ümidinə buraxılıb: “ “Azəriqaz” rəhbərliyi istifadə edilən qaza görə tariflərin qaldırılması üzərində yox, abonentlərin təhlükəsizliyi üzərində düşünməlidir.  Belə hallara görə bu qurumların rəhbər şəxslərinin məsuliyyəti olmalıdır”.

Müəllif hesab edir ki, bu faciələrə səbəb həm verilən qazın aşağı keyfiyyətli olması, həm qaz verilməsində yaranan fasilələrdir. Məqalədə deyilir ki, çox zaman qaz verilməsində yaranan fasilə hansısa qaz kəmərindəki qəza ilə yox, sadəcə qaz çatışmazlığından irəli gəlir və xüsusilə özünü regionlarda hiss etdirir.   

Müəllifə görə, indi ölkənin 25 milyard kubmetr qaz istehsal etdiyi vaxtda qaz çatışmazlığı başa düşülmür və bunun səbəbləri xalqa izah edilmir: “Bir tərəfdən yerli məmurlar elan edirlər ki, Avropanın enerji təhlükəszilyinin təmin edilməsində Azərbaycanın rolu artır, digər tərəfdən isə əhalinin enerji təhlükəsizliyi təmin olunmur. Qazın aşağı təzyiqdə olması hətta Bakının mərkəzində də baş verir. SOCAR və “Azəriqaz” isə qaz təchizatında problem olmadığını bildirir”.

Son olaraq müəllif belə bir qənaət ifadə edir ki, dəm qazından boğulmalarla bağlı dəhşətli statistika ortada olsa da, məmurlar bu təhlkəni hələ dəyərləndirə bilmirlər.

Dağılan ailələr və evsizlik

“Bizim Yol” qəzetində isə “Gənclərin mənzil almaq şansı azalır” sərlövhəli məqalədə (http://www.bizimyol.info/news/90208.html) ölkə gənclərinin ev sahibi ola bilmək şansları dəyərləndirilir.

Müəllif gənclərin ev sahibi ola bilməmələrinin ailələrin dağılmasına yol açdığını deyir və statistikaya müraciət edir: “Son 20 ildə Azərbaycanda boşanmaların sayı iki dəfədən çox artıb. 1995-ci ildə boşanmaların sayı 5669 idisə, 2002-ci ildə 5738 olub. 8 il ərzində boşanmaların sayı stabil 6 min civarında qalıb. 2003-cü ildən başlayaraq boşanmalar sürətlə artıb. 2015-ci ildə 12 764 cütlük boşanıb. 

Məqalədə gənclərin ev sahibi ola bilməmələrinin boşanmalara səbəb olması ilk plana çıxarılır və burada ayrı-ayrı hallarda baş verən boşanmalrın motivlərinə toxunulur. 

Müəllif ölkədə “Gənclər siyasəti haqqında”qanun qəbul olunduğunu, bu sənədin gənclərin bütün problemlərinin həllini nəzərdə tutduğunu xatırladır.

Amma qanun nəzərən nə qədər kamil olsa da, onun gerçəkdə işləməsinin görünmədiyini deyir: “Təəssüf ki, qanunun əksinə gənclər səhiyyə xidmətindən  də, idman komplekslərindən də pul olmadan istifadə edə bilmirlər. Gənclərin məşğulluğunun təmin edilməsi də qanunda prioritet təşkil etsə də, bu gün işsiz gənclərin sayı-hesabı yoxdur”. 

Daha sonra məqalədə gənclərin ev alması üçün qoyulan ipoteka şərtlərinin ailələrin büdcəsini “aşdığı” xatırladılır. Müəllif deyir ki, qanunda gənc ailələrlə bağlı sosioloji tədqaiqatlar aparılması, informasiya bankı yaradılması nəzərdə tutulur: “Amma soruşsanız, belə bir informasıya bankı mövcud deyil,  ipoteka şərtlərini də araşdırmışıq, tələb olunan məvacib gənclərin cibini “aşır””.

Müəllif hesab edir ki, ipoteka krediti alanların əksəriyyətinin aylıq məvacibi 1100 manatdan yuxarıdır, amma onların sayı da çox azdır.

Məqalədə deyilir ki, qanunda yerli idarəetmə orqanlarının gənclərlə bağlı proqramlar həyata keçirməsi də yer alır. Amma müəllif bu sahədə hər hansı iş görülmədiyini nəzərə çatdırır: “Allah xatirinə, yerli icra orqanları, bələdiyyələr ara-sıra bayramda-seyranda lazımsız toplantı keçirməkdən başqa gənclər üçün nə iş görürlər?”, deyə sual ünvanlayır.