Media-icmal 07.09.17

Yeni islahatlar kursunun nəticələri, regionlarda əmək haqlarının aşağı olması, itirilmiş iqtisadi bazarları təkrar qazanmağın çətinlikləri bu günkü (07 sentyabr, 2017-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Yeni islahat kursu: nəticələr

"Azərbaycan" qəzeti "Yeni islahatlar kursu uğurlu nəticələr verir" sərlövhəli

(http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=129436) məqalə dərc edib.

Müəllif son iki ildə həyata keçirilən iqtisadi islahatların real nəticələr verdiyini, ölkədə məhsul istehsalının, habelə "Made in Azerbaijan" brendilə Avropadan Çinə, ABŞ-a qədər ixracın da artdığını deyir.

Müəllif deyir ki, son iki ildə aparılan islahatlar kənd təsərüfatını yeni mərhələyə qaldırıb, bu dövrdə Prezident İlham Əliyevin imzaladığı fərman və sərəncamlarda aqrar sahənin inkişafının diqqətdə olduğu aydın görünür.

Müəllif vurğulayır ki, sentyabrın 3-də Lənkəranda çay, çəltik və sitrus meyvələri istehsalının inkişafı məsələlərinə dair respublika müşavirəsində Prezident İlham Əliyev kənd təsərrüfatına dəstək siyasətinin davam etdiriləcəyini bəyan edib: "Azərbaycanda kənd təsərrüfatı ilə məşğul olanlara dövlət tərəfindən verilən dəstək heç bir başqa ölkədə yoxdur. İlk növbədə, əgər biz vergi siyasətinə nəzər salsaq görərik ki, ölkəmizdə fermerlər bütün vergilərdən azad olunublar, təkcə torpaq vergisindən başqa. Əlbəttə ki, bu, dövlət tərəfindən fermerlərə göstərilən böyük dəstəkdir".

Müəllifə görə, real vəziyyət də ondan ibarətdir ki, ölkənin sosial-iqtisadi həyatında xüsusi əhəmiyyət kəsb etdiyi üçün qeyri-neft sektorunun prioritet sahəsi kimi kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı və emalı sektoruna xüsusi diqqət yetirilir.

Müəllif çayçılıq, çəltik və sitrus meyvələrinin istehsalının artırılmasının diqqət mərkəzində olacağını, bu məhsulların ixarcının ölkəyə valyuta gətirəcəyini, bunun üçün əlverişli iqlim şəraitindən texniki təminata kimi hər şeyin olduğu deyilir.

Müəllif keçən ilin martında dövlət başçısı İlham Əliyevin "Azərbaycan Respublikasında kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalına və emalına dair Strateji Yol Xəritəsi"nin aqrar sahınin inkişafında xüsusi rola malik olduğunu deyir. Sənəddə ölkənin kənd təsərrüfatı sahəsinin inkişafı ilə bağlı 2020-ci ilədək strateji baxış, 2025-ci ilədək olan dövr üçün uzunmüddətli baxış və 2025-ci ildən sonrakı dövr üçün hədəf baxış əks olunub: "Strateji Yol Xəritəsi"ndə ixracyönümlü məhsul istehsalının artırılması və idxalın əsasən daxili istehsalla əvəz edilməsi xüsusi diqqət cəlb edən məqamdır".

Müəlifə görə, bu vəzifənin uğurlu icrası gərgin qlobal iqtisadi proseslər fonunda iqtisadiyyatın rəqabət qabiliyyətinin yüksəldilməsi, idxaldan asılılığın azaldılması, qeyri-neft bölməsində ixracyönümlülüyün genişləndirilməsi və əhalinin məşğulluğunun təmin edilməsi deməkdir.

İtirilmiş bazarı qaytarmaq problemləri

"Exo" qəzeti "Hökumət problemli sahələri dövlət büdcəsi hesabına inkişaf etdirməməlidir" (http://ru.echo.az/?p=62374) sərlövhəli məqalədə müəllif iqtisadi sahədəki problemləri ekspert Fuad Əlizadə ilə müzakirə edir.

"İtirilmiş bazarları bərpa etmək Azərbaycan üçün çox çətin olacaq, çünki, beynəlxalq bazarda rəqabət çox yüksəkdir. Əlbəttə, daxili istifadə üçün problemli sahələri inkişaf etdirmək olar, amma müəssisələrin gəliri əvvəlki kimi olmaycaq". Bunu qəzetə iqtisadçı- ekspert Fuad Əlizadə bildirib.

Ekspert xatırladır ki, ağır və yüngül sənaye Azərbaycanda uzun illər fəaliyyətsiz olub, bunun da nəticəsində trikotaj və metallurgiya müəssisələri, neft maşınqayırması müəssisələri itirilib: "SSRİ-nin dağılması ilə nəhəng istehsal bazası çöküb və iflasa uğrayıb, indiyə kimi bu sahələr fəaliyyətsiz qalmaqda davam edir".

F.Əlizadə deyir ki, "keçid dövrü"ndən əziyyət çəkən müəssisələr uzun illərboyu yığılmış borc və texniki bazanı yeniləşdirmək problemini həll edə bilmir. maşınqayırma sənayesini ayağa qaldırmaq bu sahəyə olduqca çox böyük pullar yatırılmasını tələb edir.

Amma ekspert hesab edir ki, məsələ təkcə investisiyada da deyil, MDB bazarları Rusiya istehsalı olan məhsullarla doludur: "Rusiyada kifayət qədər yaxşı avadanlıqlar istehsal edilir və RF beynəlxalq bazarda öz yerini tutub. Azərbaycan üşün itirilmiş bazarları bərpa etmək çox çətin olacaq, ona görə də iri investorların çoxu problemli sahələrə öz vəsaitlərini yatırmaq üçün perspektiv və cəlbedicilik görmürlər".

F.Əlizadə deyir ki, son illər ölkədə sənaye potensialının möhkəmləndirilməsi və işgüzar mühitin yaxşılaşdırılması iə bağlı ciddi islahatlar gedir, ixracın stimullaşdırılması və idxaldan asılılığın aşağı salınması yolunda vacib qərarlar qəbul edilir: "Xarici şirkətlərlə birgə vatomobil sənayesi sahəsində müəyyən işlər görülür. Amma indi balıqçılıq təsərrüfatını və qisda sənayesini ayağa qaldırmaq lazımdır. Daxili bazar idxal məhsulları ilə doludur, halbuki, ölkənin resursları ən azı Azərbaycan bazarında bu yeri yerli məhsulların tuta bilməsinə imkan verir".

Ekspert vurğulayır ki, "böhranlı" sahələri dövlət hesabına stimullaşdırmaq xəzinəyə baha başa gəlir, odur ki, problemli sahələri dövlət büdcəsi hesabına inkişaf etdirilməməlidir.

F.Əlizadə deyir ki, dövlətin vəzifəsi bu sahələrdə fəlaiyyətə maraqlı olan iş adamlarına əlverişli mühit və şərait yaratmaqdır, amma dövlət kommersiya riskini bütünlüklə öz öhdəsinə götürüməməlidir.

Regionlarda əmək haqları niyə azdır?

"Novoye Vremya" qəzeti "Azərbaycann regionlarında layiqli əməkhaqları nə zaman olacaq?" sərlövhəli məqalədə (http://www.novoye-vremya.com/w104485/.../#.WbAzz8irTIU)

Müəllif deyir ki, regionlarla Bakının inkişaf səviyyəsi arasında kəskin fərqlər vardır: "Bunlar özünü müxətlif sahələrdə göstərir və bunun daha bir təsdiqi Bakıda əmək haqları ilə bağlı statistikadır. Bakıda 97,7 min nəfər muzldu işdə çalışır, bu ilin yanvar-iyun aylarında ortaaylıq əməkaqqı ilik hesablamada 8,3% artaraq 1481,1 manat təşkil edib".

Ölkə üzrə ortaaylıq əmək haqlarının 522 manat təşkil etdiyini deyən müəllif Bakıda bunun 3 dəfə üstün oldğunu bildirir və vurğulayır ki, bu göstərici həm də ortastatistik əməkhaqları sahəsində regionların payının çox az olmasının təsdiqidir.

"Regionlarda aşağı əmək haqlarının nəticəsi kimi onlar bir çox göstəricilər üzrə payatxtdan geri qalırlar. Məs, banklara əmanət qoyulması, kreditlər alınması, və s.

Azərbaycan İpoteka Fondunun bütün ipoteka kreditlərinin 75,8%-i Bakının payna düşür. Bu il iyulun 1-nə Bakıda verilən kreditlər ölkə üzrə verilmiş bütün kreditlərin 84,2%-i deməkdir. Region əhalisinin ölkə banklarında əmanətləri cəmisi 6% təşkil edir".

Müəllif deyir ki, buradan da aydın olur ki, bütünlükdə regionlarda yaşayan əhalinin gəlirləri və xüsusilə maaşları olduqca aşağı səviyyədədir. Elə buna görə də iş və qazanmaq imkanı olmadıqda nə gözəl təbiət, nə təmiz hava, nə də doğma divarlar kənd və qəsəbə sakinlərini saxlaya bilir.

Müəllif hesab edir ki, elə buna görə də paytaxta axın davam edir, iş dalınca gələnlərin çoxu paytaxtda məskunlaşmağa can atır, bundan da irəli gələrək Bakı ətrafında qəsəbələr yağışdan sonrakı göbələk kimi çoxalır.

Yazı müəllifi regionların inkişafı ilə bağlı iki dövlət proqramının yerinə yetirildiyini, üçüncünün yerinə yetirilməkdə olduğunu deyərək bütünlükdə 60 milyard manat, keçən il isə 4 isə milyard manat vəsait qoyulduğunu, amma real nəticə olmadığını bildirir: "Ən əsası işin olmasıdır, müasir səviyyədə iş yerləri yaradılmalıdır, ardınca istehsal və regionların ÜDM-də payı artacaq, vergi gəlirləri çoxalacaqvə daha çox region və şəhərlər haqqında çox danışılan özünümaliyyləşdirməyə keçə biləcək".

Müəllif deyir ki, bu prose ssürətlə getmir, Bakı nəzərə alınmadan ancaq Mingəçevir, Naftalan, Sumqayıt və Şirvan kimi şəhərlər, Abşeron və İmişli rayonları özünümaliyyələşdirmə sisteminə keçə bilib.

Müəllif vurğulayır ki, reallaşdırılan dövlət proqramlarına, regionlarda sahibkarlığın inkişafına verilən kreditlər baxmayaraq ölkə regionlarında həyat səviyyəsini yüksəlməsinə səbəb olmadı.

Rayon mərkəzlərinin mərkəzi küçələrinin hər cür orijinal tikintilərlə bəzədilməsi hələ rayonlarda rifah ahlının yüksəldilməsinə, gözəl və yaxş yaşamağa şahidlik etmir.