Media-icmal 09.11.2016

Dövlət Bayrağı günü, idaerəetmədəki problemlər, gözlənilən qiymət artımları, dolların məzənnəsinin ilin sonuna ehtimal edilən məzənnəsi bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

Müstəqillik rəmzi-Dövlət bayrağı

“Azərbaycan” qəzeti “İstiqlalımızın rəmzi” sərlövhəli məqalədə 

(http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=109466) 98 il öncə Azərbaycan dövlət bayrağının qəbul edilməsi barədə yazır.

Müəllif deyir ki, bayraq hər bir xalqın müstəqillik, suverenlik, milli azadlıq, istiqlal ideallarını simvolizə edir. Azərbaycanın müstəqil, suveren dövlət kimi mövcudluğunu dövlətçilik rəmzlərindən olan dövlət bayrağı bütün dünyaya göstərir: “Zəngin tarixi irsdən yaranaraq uğrunda on minlərlə insanın canından keçdiyi üçrəngli bayrağımız tarixi yolumuzun, milli ideologiyamızın təməl prinsiplərini tam mənası ilə izah edir”.

Daha sonra müəllif 1918-ci il mayın 28-də Respublika elan olunduğunu, 1918-ci il noyabrın 9-da indki üçrəngli bayrağın dövlət bayrağı kimi qəbul olunduğunu vurğulayır.

Müəllif 1920-ci ildə sovet işğalından sonra müstəqil Azərbaycan dövlətinin və onun dövləti atributlarının mövcudluğuna son qoyulduğunu nəzərə çatdırır. 

Müəllif məqalədə XX əsrin 80-ci illərinin sonlarından başlayan və müstəqil dövlətin bərpa edilməsi ilə sona yetən milli azadlıq uğrunda xalqın mübarizəsini, indiki dövlət bayrağının mübarizənin simvolu olmasını gözardı edir və bu bayrağın ilk dəfə dövlət bayrağı kimi Naxçıvanda keçmiş prezident Heydər Əliyevin elan etdiyini xüsusi olaraq önə verir. Məqalədə 1993-cü ildə H.Əliyevin prezident seçilməsi, dövlət bayrağı ilə bağlı qərar qəbul edilməsi kimi prosedurlara, dövlət atributlarına hörmətsizliyə görə cəzalara toxunulur.

Müəllif “Dövlət Bayrağı Günü” elan olunmasını prezident İlham Əliyevin xidməti adlandırır: “Prezident İlham Əliyev 2009-cu il noyabrın 17-də imzaladığı sərəncamla Azərbaycanın üçrəngli bayrağının ilk dəfə rəsmi ucaldığı 9 noyabr tarixini “Azərbaycan Respublikasının Dövlət Bayrağı Günü” kimi təsis etmişdir. Müəllif bundan irəli gələrək “Dövlət Bayrağı” meydanı yaradılmasını da nəzərə çatdırır.

Heç nəyə yaramayan qurumlar

“Azadlıqinfo” saytı “Böhrandan çıxmaq üçün yaradılan şuralar nəticə verdimi?” sərlövhəli məqalədə(http://www.azadliq.info/164483.html) müəllif  ölkədə yaradılan qurumların fəaliyyətinin necəliyini ekspert Nemət Əliyevlə araşdırır.

Müəllif bu düşüncədədir ki, manat dəyər itirir, iqtisadiyyat ciddi maliyyə problemləri ilə üzləşib. Amma buna baxmayaraq hökumət real addımlar əvəzinə imitasiya ilə məşğuldur: “Bu imitasiya tipli addımlar sırasına Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatısının, Maliyyə Şurasının, Dayanıqlı İnkişaf üzrə Milli Əlaqələndirmə Şurasının, Maliyyə Monitorinq Xidmətinin yaradılmasını göstərmək olar”.

Müəllif həm də hesab edir ki, bu atılan addımların heç biri özünü gerçəkdə doğrultmayıb.

Ekspert N.Əliyev də müəllifin mövqeyini bölüşür: “Böhranla əlaqədar olaraq yaradıldığı kimi təqdim olunan qurumların fayda vermədiyini birmənalı söyləmək olar”.

Ekspert xatırladır ki, Azərbaycan hakimiyyəti bəzi qurumların ləğvini idarəetmə aparatını daha da effektivləşdirmək kimi izah edib. “Amma hər kəs gözəl bilir ki, iqtisadiyyatda gərgin vəziyyət yaranıb və artıq artan xərcləri qarşılamaq mümkün deyil. Odur ki, bir sıra qurumları ləğv edib, birləşdirdilər. Bu sıradan Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası yaradıldı. Qiymətli Kağızlar Komitəsini, Maliyyə Nazirlyində maliyyə bazarlarına nəzarət idarəsini  ləğv etdilə, Apelyasiya Şuraları yaratdılar. Guya bununla sahibkarların problemləri yerində həll olunacaqdı. Amma bir müddət keçsə də ortada nəticə yoxdur”.

Ekspert hesab edir ki, Dövlət Qiymətli Kağızlar Bazarının ləğvi bu sektorda canlanma yarada bilməyib, Maliyyə Nəzərlərinə Nəzarət Palatası isə bankların fəaliyyətində irəliləyişə nail olmayıb. N.Əliyevə görə, sahibkarların problemlərini həll etməli olan Apellyasiya Şuraları isə ümumiyyətlə fəaliyyətsiz haldadır və heç bir işə yaramır: “Əksinə, minlərlə sahibkarın bank hesabları donduruldu, onların ölkədən çıxışına imkan yaradılmadı. Bu Apellyasiya şuraları sanki sahibkarların qarşısının kəsilməsi üçün bir bəhanə oldu”.

Ekspertə görə, mövcud idarəetmə mənzərəsi onu deməyə əsas verir ki, istər idarəetmə sisteminin təkmilləşdirilməsi, istərsə sahibkarlıq problemlərinin,   istərsə də büdcədə yaranan gərginliklərin həlli adına yaranmış bütün qurumlar nəticə vermədi: “Bank sisteminə inam daha da zəiflədi və ölkəni xarici valyuta daha sürətlə tərk etməyə başladı, böhranın dərinləşməsi isə əhalinin vəziyyətinin daha da ağırlaşmasına səbəb oldu”.

20-40% arasında artacaq qiymətlər

“Exo” qəzetində isə “2016-cı ilin sonuna kimi Azərbaycanda qiymətlər 20-40% artacaq” sərlövhəli məqalə diqqəti cəlb edir.(http://ru.echo.az/?p=50574)

Müəllif xatırladır ki, MDB məkanında qiymət artımına görə Azərbaycan ilk yerdə gedir və Azərbaycanda 2016-cı ilin yanvar-sentyabr aylarında istehlak qiymətləri 8,7% artıb.

“Dekabr ayında Azərbaycan vətəndaşları 3 milyard manata qədər pul xərcləyəcəklər, hansı ki, əvvəlllər bu rəqəm iki milyard manata qədər idi. Məsələ bundadır ki, ilin sonuna kimi qiymətlər 20-40%  olmaqla əhəmiyyətli dərəcədə artacaq. Bu qiymət artımı istər ərzaq, istərsə də qeyri-ərzaq məhsullarına aiddir. Burada ancaq çörək istisna olacaq. Qiymət artımı şübhəsiz ki, dolların məzənnəsinin artması ilə bağlıdır”.  Bunu isə qəzetə ekspert Nəriman Ağayev şərh edir.

N.Ağayev deyir ki, 4 nəfərdən ibarət ailə əvvəllər ərzağa ayda 350 manat xərcləyirdisə indi bu rəqəm 600 manata yüksəlib. Ekspert hesab edir ki, qiymət artımı tendensiyası 2017-ci ildə də davam edəcək. N.Ağayev deyir ki, hətta gələn il maaş artımı olsa belə bu qiymət artımı və inflyasiyanın səviyyəsilə müqayisə edilməz olacaq.

N.Ağayev son günlər ərzağın qiymət artımının müşahidə olunduğunu deyir və buna səbəb kimi dolların məzənnəsinin yüksəlməsini, həm də ölkəyə idxal edilən bəzi ərzaq mallarına  tətbiq edilən rüsumun artırılmasını göstərir.

Ekspert Dövlət Statistika Komitəsinə istinadən bu ilin yanvar-sentyabr aylarında ölkədə ərzaq məhsullarının 13%-ə, qeyri-ərzaq məhsullarının 16%-ə qədər bahalaşdığını xatırladır.

Ekspert Rəşad Həsənov da bu düşüncədədir ki, bəzi ərzaq və qeyri-ərzaq məhsullarına gömrük rüsimlarının artırılması bazarda qiymət artımına səbəb olacaq: “Bazarda qiymət artımı gözlənilir. Hələlik ərzaq malları artır, amma fikrimcə, bu qeyri-ərzaq malları da 1-2 aya bahalaşacaq. Qeyri-ərzaq mallarının qiyməti 10-15% artacaq, ərzaq mallarının qiymətində artım 20-30% olacaq”.

İlin sonuna 1 dollar =1,95 manat-proqnoz

“Bizim Yol” qəzeti isə "İlin sonu 1 dollar 1.95 manat səviyyəsinə qədər bahalaşacaq"( http://www.bizimyol.info/news/87337.html) sərlövəhli məqalədə dünyanın itqisadi taleyini həll edən dolların məzənnəsinin Azərbaycanda hansı səviyyədə olacağını ekspert Natiq Cəfərli ilə dəyərləndirir.

Müəllif xatırladır ki, noyabrın 8-də keçirilmiş növbəti valyuta hərracında 1ABŞ dolları 1,6786 səviyyəsinə qədər yüksəlib.  

Ekspert N.Cəfərliyə görə, bu, son hədd deyil: “Milli valyuta ilə bağlı vəziyyət daha da gərginləşə bilər. Bu həm daxili, həm də xarici amillərlə bağlı məsələdir. Bizdə gedən proseslər əsasən valyuta çatışmazlığı ilə bağlıdır, valyuta ehtiyatlarımız kifayət etmir ki, bütün tələbatı ödəyə bilək”. Ekspert hesab edir ki, hərraclarda tələb-təklif arasında ciddi fərq yaranıb, tələb həmişə təklifi üstələyir. Onun sözlərinə görə, hazırda tələb təklifi 3 dəfə üstələyir və səbəb də budur ki,   ölkədə valyutaya ciddi tələbat var.

N.Cəfərli idxal mallarına tələbat, turist səfərləri artımının valyutaya tələbatı da artırması qənaətindədir.  Ekspertə görə, digər tərəfdən, kommersiya banklarındakı bərbad durum da valyutaya tələbatı artırır: “Bildiyiniz kimi, bankların çox böyük xarici borcları var və ilin sonunda banklar borclarının bir hissəsini ödəmək məcburiyyətində qalacaqlar”.

N.Cəfərli düşünür ki, ABŞ Federal Ehtiyatlar Sistemi ( FED) dekabr ayında uçot dərəcələrini qaldıracaq: “Mili valyutaya təsir edən digər amil xarici təsirlərlə bağlıdır. Bu da birbaşa neftin qiymətlərinə əsaslanır. Neftin qiymətində son 1 həftədə təqribən 12 faiz enmə müşahidə olunur. Dolların dünyada bahalaşması gözlənilir. Proses astadan da olsa start götürüb. Dekabr ayının ortasında faiz artımının olacağı kəsinləşib. Çox böyük- 99 faiz ehtimalla bu baş verəcək. Bütün bunlar manata olan təzyiqləri artırır”.

N.Cəfərli manatın gələcək taleyi ilə bağlı proqnoz da verib. Onun fikrincə,  prosesin harada dayanacağı ilə bağlı proqnoz vermək çox çətindir, bu mənada ən qısa vədəli proqnozu ilin sonu üçün vermək mümkündür: “İlin sonu, növbəti ilin əvvəlinə rəsmi məzənnə 1 dollar 1.95 manat səviyyəsinə qədər bahalaşacaq. Amma sonradan nə baş verəcək, harada dayanacaq, bu, bir çox proseslərdən asılı olacaq. Bu, həm ölkə daxili, həm də ölkə xarici amillərlə bağlıdır”.