Media-icmal 18.02.2017

ABŞ və Rusiya hərbi liderləri görüşünün məhz Bakıda təşkili səbəbləri, ölkənin maliyyə durumu, rayonların özünümaliyyələşdirmə və xaricdə müalicə almaq problemləri bugünki medianın aparıcı mövzusudur…

Müstəqil siyasətə hörmətin təsdiqi

“Azərbaycan” qəzeti “Bakı qlobal məsələlərin müzakirə edildiyi ideal məkana çevrilib” (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=116201) sərlövhəli məqalədə ABŞ və Rusiya hərbi liderlərinin Bakıda görüşünün təşkilini və bu fonda Azərbaycanın beynəlxalq nüfuzunun möhkəmlənməsini dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, Azərbaycan beynəlxalq əlaqələr sisteminə cəlb olunan bütün ölkələrə münasibətdə müstəqil xarici siyasət həyata keçirir.

Müəllif həm də hesab edir ki, rəsmi Bakı ötən illərdə praqmatizmə, qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığa əsaslanan açıq siyasət yürüdür, qlobal geosiyasi məkanda ikitərəfli və çoxtərəfli əməkdaşlığa üstünlük verib: “Azərbaycan nəinki Cənubi Qafqaz regionunda, ümumilikdə Avroatlantika geosiyasi arealında öz sözü və mövqeyi olan səmərəli iqtisadi təşəbbüslərin müəllifi kimi tanınır”.

Müəllifə görə, son illər mühüm beynəlxalq tədbirlərin, görüşlərin keçirilməsi üçün Bakı şəhərinin seçilməsi, eyni zamanda, qlobal əhəmiyyətli tədbirlərə ölkənin dəvət olunması Azərbaycanın beynəlxalq nüfuzunu daha da yüksəldib.

Məqalədə bu günlərdə ABŞ və Rusiya hərbi liderləri Cozef Danford və Valeri Gerasimovun Bakıda görüşünün böyük siyasi mahiyyət daşıdığı deyilir və iki fövqəlgücün beynəlxalq durumu dəyərləndirmək üçün Bakı şəhərini seçməsi təsadüf sayılmır.

Müəllifə görə, bu görüş Azərbaycanın müstəqil siyasətinin dünyanın güc mərkəzləri tərəfindən hörmətlə qarşılanmasının əyani təsdiqidir.

Müəllif deyir ki, bu görüş perspektivdə Azərbaycanın mövqelərinin beynəlxalq səviyyədə güclənməsinə yeni imkanlar açacaq.

Yazı müəllifi bunu həm də Azərbaycanın dünyanın ən təhlükəsiz dövlətlərindən biri olmasının ifadəsi adlandırır. 

Məqalədə vurğulanır ki, Azərbaycanın BMT Təhlükəsizlik Şurasının üzvü kimi missiyasını uğurla yerinə yetirməsi, Avropa enerji təhlükəsizliyini təmin edilməsində oynadığı rol da görüşün Bakıda təşkilinə üstünlük verib: “Azərbaycan bu gün beynəlxalq təhlükəsizliyə ciddi töhfələr verir, bütün bu reallıqlar iki supergüc dövlətin hərbi sahədə önəmli generallarının Bakıda bir araya gəlməsini şərtləndirən əsas amillərdəndir.

Manat elə ucuzlaşar ki…

“Azadlıqinfo” saytı “Yaxın aylarda manatın dəyərdən düşməsi sürətlə gedəcək” (http://www.bizimyol.info/news/92390.html) sərlövhəli məqalədə ölkənin maliyyə bazarının perspektivini iqtisadçı ekspert Məhəmməd Talıblı ilə müzakirə edir.

Ekspert bazarlarda qiymətlərin sabit qalmadığını, bunun tələb-təklif arasındakı nisbətdən asılı olduğunu deyir.  M.Talıblıya görə, manatın dollar qarşısında nisbi dəyər qazanması müvəqqətidir: “Dolların nisbi ucuzlaşmasına səbəb hərraca tələbi dəfələrlə üstələyən həcmdə dollar çıxarılması, 4%-lik marjanın götürülməsi, dövlət büdcəsinin xərclənməsilə bağlı hələlik ətalətin olmasıdır”. 

Ekspert bütün bunların heç də manatın dəyərinin artacağı anlamına gəlmədiyini, yaxın aylarda manatın mərhələli şəkildə dəyərdən düşəcəyini bildirir.

Onun fikrincə, valyuta elə həddə ucuzlaşa bilər ki, sonradan bahalaşması ağlagəlməz olar və dünya təcrübəsində belə nümunələr var.

Ölkəyə xarici valyutanın neft satışı ilə daxil olduğunu xatırladan M.Talıblı deyir ki, neftin dəyərdən düşməsilə ölkəyə dollar axını da zəifləyib, qeyri-neft sektorundan daxil olan az həcmli valyuta ilə dollar tələbini ödəmək mümkün deyil.

Ekspertə görə, valyuta ehtiyatlarını dollar formasında ölkəyə gətirib bazarın tələbi üçün sərf etmək özü də perspektivsizdir: “Ona görə, düşünürəm ki, hansı tədbirlərin görülməsindən asılı olmadan valyuta ehtiyatları “əriməyə” doğru gedəcək”. 

M.Talıblı deyir ki, indiki böhran çağında dollara olan tələb hələ zəifdir və hesab edir ki, işgüzar aktivlik artacağı halda dollar tələbini ödəmək çətin olacaq, odur ki, valyuta ehtiyatlarının manatın dəyərinin aşağı düşməməsi üçün xərclənməsi qaçılmazdır.

Ekspert islahatların tez bir zamanda nəticə verəcəyinə də nikbin yanaşmır: “İslahatlar 3-5 ilə nəticə verəndə, bu, yaxşı göstərici sayılır, çünki iqtisadiyyat bir orqanizm olaraq bir atımlıq həblə düzələn deyil, işlək mexanizmlər davamlı və düşünülmüş xarakterli olmalıdır”.

M.Talıblıya görə, yumurta və çörəyin qiymətində bahalaşmanın olmamasını əsas götürərək bahalaşma olmayacağı haqda fikirlər də əsassızdır, çünki əsas mal və xidmətlərin qiymətlərində ucuzlaşma olmadığı üçün nikbinliyə də əsas yoxdur.

M.Talıblı düşünür ki, hökumətin islahatlar üçün seçdiyi zamanlama da doğru deyil: “Azərbaycanda postneft dövründə başlanmamış islahatlara ciddi əsas var idi. İndi isə məmur kapitalizmi möhkəmlənib, azad biznes mühiti zəifdir, investisiya cəlbediciliyinə maneələr var, oliqarxiyanın təsir imkanları genişdir, sabotajçı qüvvələr xeyli güclənib, islahatlara dəstək verən avroatlantik məkandan və beynəlxalq maliyyə qurumlarından ola biləcək dəstək zəifdir. Bunlar isə islahatları təhdid edən əsas amillərdir”.

Tez atılmış addım 

“Exo” qəzeti “Azərbaycanın rayonları inkişaf etmir, ancaq Bakıdan pay gözləyir” (http://ru.echo.az/?p=56682) sərlövhəli məqalədə ölkə rayonlarının bir qisminin özün maliyyələşdirmə sisteminə keçməsi məsələsini ekspertlərlə araşdırır.

“2017-ci ildə ölkənin 20-dən çox rayonu özünü maliyyələşdirmə sisteminə keçməlidir. Onlar özlərini təmin edə biləcəklərmi, bunu demək çətindir. Qlobal iqtisadi böhrana kimi Azərbycan regionlarının rifahı üçün kifayət qədər iri həcmdə vəsaitlər ayrılıb. Hökumət iqtisadi problemlərlə üz-üzə qaldıqda maliyyələşdirmə məbləği azaldı, bu nəticəyə gəldi ki, ölkənin bir çox regionları özünü təmin etmək gücündədir”. Ekspert Fuad Əlizadə durumu belə şərh edir.

Ekspert deyir ki, ölkə sosial və maliyyə çətinliklərilə üzləşdikdə hakimiyyət nəhayət iqtisadiyyatın şaxələnməsi barədə ciddi şəkildə düşünməyə başladı.

F.Əlizadə hesab edir ki, dünya neft bazarında qiymətlərin qalxacağına  ümid etmək mənasızdır.

Ekspertə görə, kənd təsərrüfatının bir çox sahələri üzrə istehsalın bərpası rayon büdcələrinə xeyli vəsait gətirə bilər, həm də əhalinin məşğulluq səviyyəsini yüksəldər. 

Ekspert Nəriman Ağayev xatırladır ki, Azərbaycanın heç də bütün şəhərləri Bakıdan maliyyləşmə gözləmədən öz hesabına yaşamaq gücündə deyil, bu isə ilk növbədə sərhədyanı və dağlıq rayonlara aiddir: “Uzun illərdir ki, Maliyyə Nazirliyi ölkə regionlarının tam özünü maliyyələşdirməyə keçid prosesini sürətləndirməyə cəhd edir, amma hər dəfə də bu ideyadan imtina etməli olur”. Bundan irəli gələrək, N.Ağayev dövlət büdcəsindn regionların xərcləri üçün ayrılan dotasiyanın azaldılması ilə bağlı qərarı qəribə və düşünülməmiş adlandırır.

Ekspert iqtisadi böhranın ölkə regionlarına da güclü zərbə vurduğunu,  rayonların maliyyə durumunun heç də yaxşı olmadığını, buna görə də Azərbaycanın rayon və şəhərlərinin özünümaliyyələşdirməyə keçməsinin hələ çox tez olduğunu vurğulayır. 

Bununla belə, N.Ağayev perspektivə müsbət heç nə vəd etmədiyi üçün “hami”lik siyasətini dəyişdirməyi vacib sayır. O hesab edir ki, büdcədən maliyyələşməyə vərdiş edən icra hakimiyyətləri öz üzərlərində işləməyə, xarici investor və iş adamlarını cəlb etməyə, investisiya siyasətini inkişaf etdirməyə  səy göstərmirlər: “Odur ki, onları “sərbəst üzməyə” buraxmazdan öncə, hökumət regionların inkişafı üçün stimullaşdırma tədbirlərini müəyyən etməlidir. Regionlar öz xərclərinin ən aşağısı 70-80%-ni təmin etməlidir”.

Xaricdə müalicə almaq mümkünsüzlüyü

“Bizimyol.info” saytında “Xaricdə müalicəyə rədd cavabı alıb ölümünü gözləyənlər…” (http://www.bizimyol.info/news/92390.html) sərlövhəli məqalə oxumaq olar. Məqalədə ölkə vətəndaşlarının xaricdə müalicə almaq problemləri müzakirəyə çıxarılır.

Müəllif hesab edir ki, Azərbaycanda müalicəsi mümkün olmayan xəstələrə acımasız münasibət var. Səhiyyə Nazirliyi Vətəndaşların respublikadan kənar müalicəyə göndərilməsi məsələləri üzrə komissiyasına istinadən yazır: “2016-cı ildə komissiyaya 1655 nəfər müraciət edib, yalnız 4 nəfər xəstəliyi ilə bağlı ölkədən kənar müalicəyə göndərilib. Qalan hallarda ölkədaxili müalicəyə cəlb edilib, 1264 nəfərin müalicəsi ölkə daxilində mümkün olduğu üçün onlar müxtəlif tibb müəssisələrində yerləşdirilib. 204 nəfər əlillik dərəcəsi olan şəxs (uşaqlar və yaşlılar) qrup şəklində kurs müalicəsi almaq üçün Türkiyəyə göndərilib”.

Yazıda 2016-cı ildə saytın elektron ünvanına və redaksiyaya xaricdə müalicə ilə bağlı köməklik istəyən 10-larla insanın müraciət etdiyi deyilir. Müəllifə görə, xəstələr müalicələrinin ölkədə mümkünsüz olduğunu desələr də, komissiya onlara ancaq Azərbaycanda müalicə almağı tövsiyə edib.

Məqalədə buna nümunə kimi Milli Elmlər Akademiyasının işçisi Ləman xanım Həsənli göstərilir və deyilir ki, onun 5 yaşlı qızı Mədinədə ikinci dərəcəli ürək çatışmazlığı əmələ gəlib, balacanın yaşaması üçün tibbi əməliyyatın ölkədə mümkün olmadığı barədə həkim rəyi var. Müəllif deyir ki, buna baxmayaraq, komissiya Mədinənin xaricdə əməliyyatına razılıq verməyib: “8 yaşından sonra açıq ürək əməliyyatı edirlər, ancaq bu yaşa qədər qadağa qoyulur. Yalnız Almaniya və İsraildə ürəyi açmadan əməliyyat aparılır. Almaniyada həkimlər deyir ki, gəlin yoxlayaq, bəlkə bərpa etmək mümkün oldu. Əgər elə olsa, protez qoyulmayacaq, bərpa edəcəklər. Bu ölkədə klapan dəyişilərsə 46 min avro, dəyişilməsə 27 min avro lazım olacaq”.

Müəllif deyir ki, L.Həsənli Mədinə ilə bağlı müxtəlif tibb müəssisələrində olub, danışılqar aparıb, amma müsbət nəticə əldə etməyib, xanıma hökumətin bu qədər pulu vermək imkanı olmadığını söyləyiblər.

Məqalədə deyilir ki, xaricdə müalicə üçün minlərlə insan növbə gözləyir, hamıya da imtina edilir, çoxlarının növbə gözləməyə ömürləri yetmir.

Tanınmış həkim Adil Qeybulla da bəzi xəstəliklərlə bağı əməliyyatların ölkədə aparılmadığını, odur ki, xaricə çıxmağa ehtiyac olduğunu deyir, onun fikrıncə, dövlət xəttilə  xaricdə müalicəyə az adamın getməsinə səbəb indiki maliyyə çətinliyi, nazirliyə ayrılan maddi vəsaitin azlığı da ola bilər. 

Müəllif yazır ki, Gənclər və İdman naziri Azad Rəhimov Bakıda bu il keçiriləcək 4-cü İslam Oyunlarına maliyyə çatışmazlığı ilə bağlı gələ bilməyən ölkələrə dəstək təklif edib: “Halbuki, bu gün sağlamlıq problemi olan minlərlə insan dövlətin dəstəyi ilə müalicə olunmağı gözləyir. Təəssüf ki, başqalarına yaxşı, özümüzə isə pis baxanlardanıq...”.