Media-icmal 20.04.20

Ölkənin iqtisadi prioritetləri, koronavirus pandemiyasının ən çox təsir etdiyi sahələr, Dövlət Neft Fondunun itkiləri, pandemiya fonunda hökumətin fəaliyyətinə baxış və s. məsələlər medianın aparıcı mövzuları sırasındadır.  

“Azərbaycan” qəzeti  “Prioritetlərdən biri də iqtisadi fəallığı artırmaqdır” sərlövəhli məqalədə koronavirus pandemiyası dövründə ölkə iqtisadiyyatının prioritetlərini dəyərləndirir.  

Müəllif deyir ki, dövlət başçısı İlham Əliyev əmək və əhalinin sosial müdafiəsi naziri Sahil Babayev və iqtisadiyyat naziri Mikayıl Cabbarovun  iştirakı ilə videobağlantı formatında keçirdiyi iclasda insanların həyatının, sağlamlığının və sosial müdafiəsinin prioritet məsələ olduğunu xüsusi qeyd edib.

Müəllif həm də vurğulayır ki, dövlət başçısı deyib ki, COVID-19 ilə əlaqədar yaranmış şəraitdə iqtisadi sahəyə də böyük diqqət yetirilməlidir, çünki pandemiyadan irəli gələn fəsadlar böyük həcmdə maliyyə vəsaiti tələb edir.

Yazı müəllifi əlavə edir ki, pandemiya şəraitində aztəminatlı ailələrin problemlərinin həlli önə çəkilib, bu kateqoriya şəxslər 600 min nəfər civarındadır, dövlət də iki ay ərzində hər ay hər birinə 190 manat vəsait verməlidir. “Bu kateqoriyaya aid olan insanlar aztəminatlı təbəqənin nümayəndələridir, eyni zamanda, koronavirusla bağlı işini itirən və qeyri-formal məşğulluqla məşğul olan insanlardır. Onların da problemlərini dövlət öz üzərinə götürür”.

Müəllifin deməsinə görə, pandemiya ilə bağlı vəziyyət bu il 90 min ödənişli ictimai iş yerinin yaradılmasını gündəmə gətirib.

Məqalədə vurğulanır ki, özünüməşğulluq proqramının əhəmiyyəti daha da artır, bu il 12 min ailə üçün mikro təsərrüfatın yaradılması planlaşdırılır.

Müəllif deyir ki, dövlət başçısı postpandemiya dövründə hər sahədə işləri uğurla davam etdirmək üçün məqsədyönlü fəaliyyəti indidən qarşıya məqsəd kimi qoyur:

“Müsavat. com” da dərc olunan “Koronavirusdan ən ağır zərbəni bu sektor alacaq” sərlövhəli məqalədə müəllif xidmət sahəsinin vəziyyəti barədə iqtisadçı-ekspert Rövşən Ağayevlə söhbətləşir.

R.Ağayevin fikrincə, koronavirus pandemiyası ilə bağlı Azərbaycanda xidmət sektorunun istehsal sektoru ilə müqayisədə aldığı böyük zərbə təkcə karantin rejiminə məruz qalması ilə bağlı deyil. O hesab edir ki, bir çox xidmət sahələri, xüsusilə də sərnişin nəqliyyatı, turizm, restoran xidmətləri karantin dövründə itirilmiş gəlirlərini bərpa edə bilməyəcəklər.

Ekspert deyir ki, xidmət sektorunda hər günün öz qazancı var, odur ki, bu itikiləri bərpa etmək mümkün deyil: “Amma tələb məhdudluğuna görə istehsalı ixtisara düşmüş fabriklər, zavodlar xeyli dərəcədə həmin müştərilərin ödənməmiş tələbini geri qazana biləcəklər. Məsələn, soyuducu, maşın, kompüter ehtiyacı olan, amma bu gün ala bilməyən adam 3 ay sonra imkan düşsə bu tələbatını ödəyə biləcək. Müəyyən mənada tikinti də belədir - evə ehtiyacı olan nə zaman imkan düşsə bunu alasıdır”.

İqtisadçı hesab edir ki, əldə olunan nəticə xidmət sektorunun maliyyə sahəsi üçün daha riskli müştəri qrupu olduğunu göstərir, böhran uzanacağı tədqirdə ən çox müflisləşmə və iflaslar xidmət sektorunda olacaq.

Ekspert bunu da vurğulayır ki, hazırda əhali kreditləri nəzərə alınmasa, bank sektorunun verdiyi kreditlərin təxminən 30 faizi ticarət və xidmət sektoruna verilib: “Söhbət təxminən 2.5 milyard manatdan gedir. Bunun da 47 faizi dollar, 53 faizi manat kreditləridir”.

“Azadlıq.info”da isə “Dövlət Neft Fondu 4.7 milyard dollar itirib” sərlövhəli məqalədə iqtisadçı-ekspert Nemət Əliyev AXCP İqtisadiyyat Komissiyası sədri Nemət Əliyev Azərbaycan Dövlət Neft Fondunun itkilərə məruz qalması barədə iddiasını dəyərləndirir.

Ekspertin deməsinə görə, Dövlət Neft Fondunun Rusiyadakı aktivləri 40 faiz, avroda ifadə olunan aktivləri 30 faiz, Avstraliyadakı aktivləri 20 faiz, İngiltərədəki aktivləri 10 faiz azalıb.

İqtisadçı əlavə edir ki, Türkiyə, Çin, Koreya, Yaponiya və digər ölkələrə yatırılan vəsaitlər də dəyər itkisinə məruz qalıblar: “Bu siyahı üzrə ümumi itkilər 4,7 milyard dollar səviyyəsində qiymətləndirilib və 4,7 milyardlıq azalma ilin ilk üç ayında əmələ gəlib.

İqtisadçının deməsinə görə, bu dövrdə yalnız qızıl və ABŞ dollarında ifadə olunan aktivlər öz dəyərini 2,8 milyard dollar artıra bilib ki, bu artım da ümumi itkiləri kompensasiya etmək gücündə olmayıb.

Beləliklə, yekun hesaba görə, Neft Fondunun mal-mülkü 3 aya 2 milyard dollara yaxın azalıb.

Ekspert bu itkilərin baş verməsi səbəblərinə də aydınlıq gətirərək bildirir: “İtkilərin 74 faizi və ya 1,4 milyard dolları bazar və məzənnə dəyişkənliyi səbəblərindən aktivlərin dəyər itirməsi hesabına, baş verib. Qalan 26 faizi və ya 500 milyon dollardan çoxu isə aktivlərin satılması hesabınadır (büdcə qarşısında öhdəliyi yerinə yetirmək üçün Neft Fondu aktivləri satmaq məcburiyyətində qalıb)”.

“Moderator.az” yer alan “Hökumətin bütün zümrələri nəhayət ki...” sərlövhəli məqalədə müəllif  koronavirus pandemiyası fonunda hökumətin fəaliyyətini Milli İsiqlal Patiyasının lideri Etibar Məmmədovla dəyərləndirir.

Bu virus infeksiyasına qarşı mübarizədə hökumətin ələ aldığı tədbirləri müsbət sayan E.Məmmədov digər ölkələrlə müqayisədə Azərbaycan əhalisinin karantin vəziyyətində özünü daha intizamlı göstərdiyini xüsusi vurğulayır.

AMİP lideri hesab edir ki, amma iqtisadiyata dəyən zərərin bərpası uzun vaxt alacaq.

Rəsmi tədbirlərin böhrana adekvat olması ilə bağlı E.Məmmədov ilk dəfədir ki, bu hökumətin  bütün zümrələrinin nəhayət ki, komanda şəklində işləməsi nümunəsi göstərə bildiyini deyir: “Uzun müddət idi ki, Azərbaycanda hökumətin varlığını heç kim hiss etmirdi... İlk dəfə idi ki, Operativ Qərargah timsalında hansısa krizis idarə olunmağa başladı... Bununla da hökumət ilk dəfə öz mövcudluğunu göstərdi”.

E.Məmmədova görə, hökumətin vahid təşkilatçılığı və operativliyinin  səbəbi kadr dəyişikliyində və gənclərin fəaliyyətə cəlb edilməsindədir, ancaq bunu kafi saymaq olmaz, bu lazım olanın kiçik hissəsi, özü də çox kiçik hissəsidir.

AMİP liderinə görə, bu baxımdan seçki islahatlar dərinləşdirilməli, parlamentin səlahiyyətləri məsələsinə baxılmalıdır: “Ona görə də bu dəyişim prosesini nə çox şişirtmək lazım deyil, nə də təbii ki, çox kiçiltmək də olmaz”.