Media-icmal 29.06.19

Sosial rifahla bağlı dövlət başçısının fərmanlarının əhəmiyyəti, ölkənin bank sistemindəki vəziyyət, deputatdan hökumətə təkliflər və s. məsələlər bugünkü (29 iyun, 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Vətəndaşın rifahı-sosial siyasətin hədəfi

"Azərbaycan" qəzeti "Azərbaycan vətəndaşının rifahı dövlətin sosial siyasətinin qayəsini təşkil edir" sərlövhəli məqalədə dövlət başçısı İlham Əliyevin bu ilin ilk yarısında sosial sahə ilə bağlı imzaladığı fərmanları dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, dövlət başçısının son illər imzaladığı sərəncamlar şəksiz olaraq ölkə vətəndaşlarının həyat səviyyəsinin və sosial rifahının yüksəlməsinə xidmət edir.

Yazıda vurğulanır ki, dövlət başçısı hələ 2018-ci ilin aprel ayında keçirilmiş prezident seçkilərindən sonra çox geniş islahatlar paketini həyata keçirəcəyini bildirmişdi və dediyinə də tez bir zamanda əməl etdi.

"Bu ilin fevralında imzaladığı sərəncamla minimum əməkhaqqını 130 manatdan 180 manata çatdıraraq yaşayış minimumu ilə eyniləşdirdi. Bu qərardan qısa müddət sonra ikinci sosial paket qəbul edildi. Beləliklə, təxminən son yarım il ərzində minimum əməkhaqqı 130 manatdan 250 manata qaldırıldı"deyə müəllif bildirir.

Müəllifə görə, bu il iyunun 18-də imzalanan sərəncamlarla dövlət başçısı sosialyönlü islahatların daha da dərinləşməsi və geniş təbəqələri əhatə etməsi kimi islahatçı lider kursuna sadiq qalmasını təsdiqləyib.

Məqalədə deyilir ki, bu addımlar kampaniya xarakterli cari tədbirlər deyil, prezidentin ölkə vətəndaşlarının sosial müdafiəsini dövlət səviyyəsində gücləndirməsidir, həm də özəl sahə, biznes qurumları rəhbərlərini də dövlətin sosial siyasətinin reallaşmasında yaxından iştirak etməyə sövq edir.

Bir sıra qurumların əməkdaşları ilə yanaşı təhsil sahəsində işləyənlərin də əmək haqlarının artırılmasını müəllif dövlət başçısının təhsildə çalışanların da qayğısına qalması kimi dəyərləndirir: "Çünki müəllimin həyat səviyyəsinin yaxşılaşdırılması, onun sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi bütünlükdə cəmiyyətin inkişafına verilən ən güclü dəstəkdir" deyə bu sahədə maaşların artırılmasını qiymətləndirir.

Müəllif deyir ki, İlham Əliyev ölkədə sosial vəziyyəti dünyanın inkişaf etmiş ölkələrindəki səviyyəyə çatdırmağı vəzifə kimi qarşıya qoyub, bu strateji kursa uyğun uğurlu sosial dövlət modeli formalaşdırılıb.

Müəllifə görə, bu ilin əvvəlindən böyük sosial paketin icrası, onun ardınca ikinci sosial paketin tətbiqi insanlarda yüksək həyat səviyyəsinə əminlik yaradır, xalq öz dövlətinə, liderinə daha çox güvənir, daha sıx bağlanır.

Müəllif deyir ki, bu artımların təmin edilməsi üçün dövlət büdcəsindən illik 780 milyon manat vəsait ayrılmalıdır, bütünlükdə 2,5 milyard manat vəsait tələb edən ikinci sosial paket ümumilikdə 5 milyon ölkə vətəndaşının maddi durumuna müsbət təsir göstərəcək.

Yazının sonunda isə oxuyuruq: "Bütün bunlar bir daha sübut edir ki, ulu öndər Heydər Əliyevin dövlətçilik ənənələrini uğurla davam etdirən, ona daim müasirlik, yenilik gətirən prezident İlham Əliyevin uzaqgörən və müdrik siyasəti möhkəm elmi əsaslara söykənir, dərin araşdırmalar əsasında qurulur".

Bank bağlanmaları aktuallaşa bilər?

"Yeni Sabah.az"da isə "Azərbaycan banklarında nə baş verir? - "Bağlanma aktuallaşa bilər" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif ölkənin bank sistemindəki mövcud vəziyyəti iqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərli ilə araşdırır.

"Əslində, ölkənin bank sektoru ilə bağlı təlatümlər artıq 4 ildir ki, davam edir. Bu 2015-ci ildə başlandı. Əsasən də 2015-ci ilin fevral devalvasiyasından sonra təlatüm və bank sektorundakı problemlər artdı. Bu gün də davam edir", - ekspert bildirib.

Ekspert deyir ki, Azərbaycan Beynəlxalq Bankının borclarını dövlət öz üzərinə götürsə də problemlər hələ də qalır: "Bura külli miqdarda vəsait xərcləndi, daxildəki 10 milyard manata yaxın passiv aktivləri dövlət öz üzərinə götürdü. Xarici borcunun isə 3,2 milyard dollarını öhdəsinə götürdü. Yəni, Beynəlxalq Bankla bağlı dövlət radikal addımlar ataraq bu problemin böyük hissəsini öz çiyninə aldı. Amma bu günə qədər bilinmir ki, həmin pullar hara və necə xərclənib? 10 milyard manatlıq borc geri qayıdacaqmı? Bütün bu suallar hələ də açıq qalır. Bu il prezident fərmanı ilə problemli kreditlər məsələsi böyük ölçüdə öz həllini tapdı. Burada da banklara ciddi dəstək oldu. Təqribən 1 milyard manata yaxın passiv kreditlər silindi. Buna baxmayaraq, hələ də bank sektorunda problemlər öz həllini tapmır".

N.Cəfərli hesab edir ki, problemlər kreditlərə qoyulan yüksək fazilərlə bağlıdır: "Faizlər çox yüksəkdir. Faizlərin yüksək olması isə bankların həm gəlirliliyinə təsir göstərir, yəni kreditlərə maraq azalır, əsasən də biznes kreditlərinə, həm də növbəti problemli kreditlərin yaranma ehtimalını yüksəldir".

Ekspert ehtimal edir ki, bu qədər yüksək faizlər, bir neçə ay, 1-2 ildən sonra növbəti dəfə problemli kredit məsələsini aktuallaşdıracaq, çünki belə yüksək faizlərlə vətəndaşların biznes qurması və ya istehlak kreditlərindən istifadə etməsi problemlərin böyüməsinə səbəb olacaq.

Ekspert əlavə edib ki, 2016-cı ildə bank sektorunda sağlamlaşdırma addımları atılsa da sonra dayandırıldı, 10-a yaxın bank bağlandı, problemli bankların birləşəcəyi, bu yolla aktivlərinin artırılacağı, bu addımın dönüş olacağı deyilsə də bu, baş vermədi.

Bankların birləşməsi prosesinin baş vermədiyini deyən ekspert hesab edir ki, kiçik bankların problemi bir müddət sonra yenidən bu məsələni aktuallaşdıracaq və onların bazardan çıxma məsələsi artıq reallaşmaq üzrə olacaq: "Çünki passivlər aktivlərdən çoxdursa, sadə dillə desək, verəcəkləri alacaqlarından çoxdursa, bir müddət sonra problem idarəolunmaz hala gələ bilər. Ona görə düşünürəm ki, yaxın gələcəkdə bank sektorunda növbəti təmizləmə, sağlamlaşdırma əməliyyatı həyata keçirilə bilər. Bəzi bankların ya bağlanması, ya birləşdirilməsi yenidən aktuallaşa bilər".

N.Cəfərli bankların hesabatlarını düzgün verməməsi məsələsinə də toxunub: "Bankların hesabatlarında vəziyyətlərini gizlətməsi, doğru olmayan hesabat verməsi qanun pozuntusudur. Çünki bankların hesabatlarının doğru olmaması, dolayısıyla müştərilərin aldadılmasına yönələn bir addımdır və qanunla qadağandır. Hər hansı müştərinin bankla müqavilə bağlamamışdan öncə haqqıdır ki, onunla bağlı ətraflı məlumat əldə etsin".

Ekspert bank müştərilərinə müraciət edərək banklarla bağlı xəbər axınına diqqətli olmağı, problemlərinin yüksəldiyi banklarla münasibətə yenidən baxmağı tövsiyə edir.

Son olaraq müəllif xatırladır ki, may ayı üzrə bank sektorunun icmal göstəricilərinə əsasən Azərbaycanda fəaliyyət göstərən bankların cəmi aktivləri 29,654.4 mln. manat, cəmi öhdəlikləri isə 25,161.6 mln. manat təşkil edib.

Əgər hökumət bu təkliflərə ciddi yanaşsa...

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "Deputatdan iqtisadiyyatımızla bağlı önəmli təkliflər, ilginc şərhlər sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif ölkədəki qitisadi vəziyyəti deputat Əli Məsimli ilə müzakirəyə çıxarır.

Müəllif deyir ki, bu ilin ilk yasında dövlət başçısının əhalinin sosial durumunun yaxşılaşdırılması ilə bağlı atdığı addımlar təqdir olunur, eyni zamanda bir sıra ekspertlər hesab edirlər ki, dövlətin yükünü azaltmaq üçün paralel addımların atılması vacibdir.

Müəllifə görə, bu mənada sahibkarlıq fəaliyyətinin stimullaşdırılması, rəqabət mühitinin yaradılması, istehsal müəssisələrinin yaradılması, yeni iş yerlərinin açılması, bu istiqamətdə əngəllərin aradan qaldırılması kimi məsələlər başa düşülür.

Müəllif deyir ki, Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin üzvü, deputat Əli Məsimli bununla bağlı "Yeni Müsavat"a konkret təkliflərini açıqlayıb.

Ə.Məsimli deyir ki, "Üç amil" - insan kapitalı-sərvət-inteqrasiya" prinsipinə əsaslanan optimal inkişaf modelinin reallaşdırılmasına dair təkliflər paketi hazırlayıblar və hələ 2 il əvvəl birinci hissəsini Nazirlər Kabinetinə göndəriblər.

Bundan irəli gələrək Ə.Məsimli təkliflərin əsas məqamları barədə deyib: "Təklif etdiyimiz yeni inkişaf modelinin hərəkətverici qüvvəsi neft, qaz yox, eləcə də neftdən sonra yalnız kənd təsərrüfatı və onun xammalı əsasında yüngül və yeyinti sənayesini inkişaf etdirməkdir. Azərbaycanın tranzit ölkə imkanlarından faydalanmaqla gəlir götürməklə kifayətlənməsi yox, neft gəlirlərindən də səmərəli istifadə etməklə Azərbaycanda güclü intellektual bazaya, müasir biliklərə və səriştəyə əsaslanan yeni tipli iqtisadi sistemin formalaşdırılmasıdır. Həmçinin elmtutumlu istehsal sahələrinin inkişafı yolu ilə milli iqtisadiyyatın neft amilindən asılılığının azaldılması, bilik, savad, səriştə dəyərlər sisteminin effektiv kombinasiyasından qaynaqlanan istehsal mədəniyyətinə, innovasiyalara hədəflənmiş Yeni Azərbaycan quruculuğu məqsədi dayanır".

Ə.Məsimliyə görə, ölkə iqtisadiyyatında optimal inkişaf modelinin formalaşması və reallaşdırılmasının əsaslarına iqtisadiyyat və cəmiyyət həyatının bütün sahələrində hüququn aliliyinə və iqtisadi azadlıqlara yönələn əsaslı islahatlara davamlı xarakter verilməsi, bazar mexanizminin səmərəli fəaliyyət göstərməsinin institusional əsaslarının inkişaf etdirilməsi, insan və mülkiyyət hüququnun konstitusion əsaslarla müdafiəsinin tam təmin edilməsi yönündə, fundamental islahatların həyata keçirilməsi, korrupsiya, inhisarçılıq, məmur özbaşınalıqlarının və bunlardan doğan çoxsaylı neqativlərin aradan qaldırılması, biznesdə məmur sahibkarlığının, məmur himayədarlığının aradan qaldırılması və s. daxildir.

Deputat bildirir ki, bir sıra ölkələrin təcrübəsi göstərir ki, həqiqi və etibarlı iqtisadi və sosial yüksəlişə, elmdə, innovasiyalarda və elmi texnologiyalarda üstünlük əldə etmək yolu ilə nail olmaq mümkündür:

Deputatın deməsinə görə, hökumət verdikləri təkliflər paketinə ciddi yanaşsa 2020-ci ildən iqtisadiyyatın rəsmi hökumət proqnozlarındakından 2 dəfə sürətli - 6 faiz və ondan yüksək artım trayektoriyasına çıxması mümkündür.

Ə.Məsimli hesab edir ki, ölkəni neft asılılığından xilas edib aqrar ölkəyə çevirmək mümkün olsa belə, buna getmək olmaz, çünki Azərbaycanın timsalında bu model yetərli deyil.

Aqrar sahədə ixracın sürətlə artdığını deyən deputat vurğulayır ki, bu bütün ixracın 3 faizə yaxınını təşkil edib ki, bu da mövcud potensialdan qat-qat aşağıdır.

"Ərazisi bizdən iki dəfə kiçik olan Hollandiya innovasion əsaslarda qurduğu kənd təsərrüfatı üzrə ildə 102-103 milyard dollarlıq kənd təsərrüfatı məhsulu ixrac edir ki, bu da Azərbaycanın 2018-ci ildə neft-qaz ixracının göstəricisindən 6 dəfə çoxdur. Təbii ki, biz aqrar sahənin eksportunu 102-103 milyard dollara çatdıra bilmərik, amma bu qədər potensialımız müqabilində 560 milyon dollar səviyyəsindən heç olmasa 2-3 milyard dollara catdırmaq imkanlarımız daxilində olar".

Ə.Məsimli deyir ki, son 15 ildə ölkədə 100 mindən çox müəssisə yaradıldığı bildirilir, bunun 99 faizini bir kənara qoyub, cəmi 1 faizini ixracyönlü qura bilsəydik

hərəsi də ildə cəmi 5 milyon dollarlıq məhsul ixrac etsəydi, indi qeyri-neft sektorunun ixracı 1,7 milyard dollar yox, 7 milyard dollar olardı.

Deputata görə, bu, həm manatı həmişəlik dünya bazarında neftin qiymət konyukturu asılılığından xilas edərdi.