Media-icmal 30.09.19

Azərbaycanın 20 islahatçı ölkə arasında yer alması, istehlak səbəti tərkibinə yenidən baxılması ətrafında müzakirələr, ölkə iqtisadiyyatına yatırılmış investisiyaların reallığa uyğunluğu barədə düşüncələr və s. bugünki (30 sentyabr 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Biznes mühiti daha 4 istiqamət üzrə yaxşılaşıb

"Azərbaycan" qəzeti "Azərbaycan yenə də ən islahatçı ölkələr sırasında yer aldı" sərlövhəli məqalədə ölkənin 20 islahatçı ölkə arasında yer almasını dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, Azərbaycan Dünya Bankının nüfuzlu "Doing Business 2020" hesabatında ən islahatçı 20 ölkə sırasına daxil edilib, bu isə Azərbaycan dövlətinin apardığı məqsədyönlü və çoxşaxəli sosial-iqtisadi islahatlara verilən daha bir yüksək qiymətdir.

Müəllif əlavə edir ki, Azərbaycan Prezident İlham Əliyevin həyata keçirdiyi genişmiqyaslı, prinsipial və milli maraqlara əsaslanan siyasət nəticəsində dinamik inkişaf edən güclü ölkəyə çevrilib: "...Sosial-iqtisadi infrastrukturun müasir tələblərə uyğun yenidən qurulması, iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi, qeyri-neft sektorunda güclü potensial yaradılması, əhalinin sosial təminatı sahəsində atılan inqilabi addımlar və s. dövlətimizin qarşıya qoyduğu prioritetlərdəndir", deyə müəllif bildirir.

Müəllif son 15 ildə Azərbaycanda ümumi daxili məhsul istehsalının 3,2 dəfə, qeyri-neft sahəsinin 2,8 dəfə, sənaye sahəsinin 2,6 dəfə, o cümlədən qeyri-neft sənayesinin 2,2 dəfə, kənd təsərrüfatı məhsullarının 2 dəfəyə qədər, dövlət büdcəsinin gəlirlərinin 13,5 dəfə, strateji valyuta ehtiyatlarının 28 dəfə artmasını bu islahatların nəticəsi hesab edir.

Müəllif vurğulayır ki, əməkhaqların, pensiyaların, müavinətlərin, təqaüdlərin ardıcıl olaraq artırılması da məhz bu islahatların nəticələrindən qaynaqlanır.

Yazı müəllifi vurğulayır ki, qeyri-neft sektorunun inkişafı, sahibkarlıq fəaliyyətinə getdikcə daha geniş meydan verilməsi islahatların bir qoludur, bu ilin ilk yarımillində sahibkarlara 50 milyon manatadək güzəştli kredit ayrılıb, ikinci yarısında 120 milyon manat həcmində güzəştli kredit veriləcək.

Müəllif qeyd edir ki, Azərbaycan "Doing Business"in hesabatına görə əmlakın qeydiyyatı, kreditlərin alınması, minoritar investorların hüquqlarının qorunması və müqavilələrin icrasının təmin edilməsi sahəsində mühiti daha da yaxşılaşdırıb.

Yazının sonunda isə oxuyuruq: "Bir daha qeyd edək ki, Azərbaycan "Doing Business 2019" hesabatında 32 pillə irəliləyərək ən islahatçı ölkələr sırasında 57-ci pillədən 25-ci yerə yüksəlib.

Bütün bunlar göstərir ki, Azərbaycanda aparılan sosial-iqtisadi islahatlar düzgün düşünülmüşdür və məqsədyönlüdür. Uğurlu nəticələr də məhz bu amillərə əsaslanır".

İstehlak səbətinə yenidən baxılsın - ekspert

"Yeni Müsavat"da isə "Qubad İbadoğlu: "Azərbaycanda minimal istehlak səbətini zənginləşdirməyə ehtiyac var" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif Azərbaycanda istehlak səbətinin tərkibinə yenidən baxılması barədə iqtisadçı-alim Qubad İbadoğlu ilə söhbətləşir.

Məqalənin əvvəlində müəllif vurğulayır ki, Rusiyada hökumət səviyyəsində yeni istehlak səbətinə keçid barədə sərəncam imzalanıb, sənədə əsasən keçid prosesinə 2021-ci ildən başlanmalıdır.

Daha sonra müəllif əlavə edir ki, bu ilin əvvəlindən etibarən Azərbaycanda da minimum istehlak səbətinin tərkibinə yenidən baxılması təklifləri aktuallaşıb.

Müəllif deyir ki, Azərbaycanda 2019-cu il üçün yaşayış minimumu ölkə üzrə 180 manat, əmək qabiliyyətli əhali üçün 191 manat, pensiyaçılar üçün 149 manat, uşaqlar üçün 160 manat məbləğində müəyyən olunub və bu il sentyabrın 1-dən minimum əmək haqqının 250 manata qaldırılması ilə bu göstərici ilk dəfə yaşayış minimumundan yuxarı olub.

Müəlifin sözlərinə görə, qanunvericiliyə əsasən, Azərbaycanda minimum istehlak səbətinin tərkibinə 3 ildə bir dəfə yenidən baxılmalıdır, amma sonuncu dəfə Nazirlər Kabineti bu tərkibi 2014-cü ildə yeniləyib, 2015-ci ilin yanvarından bu yenilik qüvvəyə minib: "Bu tərkibə əsasən, Azərbaycanda əmək qabiliyyətli əhalinin 1 nəfəri üçün çörək məmulatlarının illik istehlakı 136,8 kq, kartof 54,8 kq, tərəvəz və bostan məhsulları 97,2 kq, meyvə və giləmeyvə 38 kq, şirniyyat 16,9 kq, ət və ət məhsulları 32,9 kq, balıq və balıq məhsulları 7,7 kq, süd və süd məhsulları 223,6 kq, bitki yağı, marqarin və digər piylər 10,9 kq, kərə yağı 7 kq, yumurta 150 ədəd müəyyənləşib".

Q.İbadoğlu isə deyir ki, ötən 5 ildə devalvasiya, inflyasiyann ikirəqəmli olması və s. hadisələr baş verməsinə baxmayaraq, Nazirlər Kabineti 5 ildir ki, minimum istehlak səbətinin tərkibini müəyyələşdirmək üçün normativləri sabit saxlayır.

İqtisadçının sözlərinə görə, bu isə xüsusilə də sosial siyasətin önə çıxdığı hazırkı dövrdə aparılan dəyişikliklərin əsaslandırılmasını çətinləşdirir. O, Nazirlər Kabinetinə 2005-ci il 23 iyun tarixli qərarına yenidən baxmağı, inflyasiyanın hesablanması mexanizmini də təkmilləşdirməyi təklif edir.

Q.İbadolu Dövlət Statistika Komitəsinə isə istehlak qiymətləri indeksinin müəyyənləşdirilməsində istifadə olunan 585 adda mal və xidmət səbətinin tərkibinin də yenilənməsinin vaxtı çatdığını vurğulayır.

Alim deyir ki, dünyanın bir çox ölkələrində minimum istehlak səbəti anlayışından ümumiyyətlə istifadə olunmur, əvəzində əhalinin xərclərinin tərkibində ərzaq və qida məhsullarının payına diqqət yetirilir:

"Hesab olunur ki, adambaşına xərclərin tərkibində ərzaq və qida məhsullarına sərf olunan vəsaitlər 50 faizi keçirsə, bu, insanların öz istehlaklarını tam təmin edə bilmədiyinin göstəricisidir. Çünki xüsusilə Avropa ölkələrində əsas istehlakın tərkibinə gəzinti, teatra getmək kimi xidmətlər də daxil edilir".

Bu realdırmı: bir məsələyə iki baxış

"Hurriyyet.org"da isə "Azərbaycana 260 milyard dollar investisiya qoyulub? - ekspertdən şərh" sərlövhəli məqalə diqqət çəkir.

Müəllif ötən illərdə Azərbaycan iqtisadiyyatına 260 milyard dollardan çox investisiya yatırılması barədə iqtisadiyyat nazirinin müavini Sahib Məmmədovun bu ifadəsinin reallığa nə qədər uyğun olması barədə iqtisadçı ekspert Nemət Əliyevlə söhbətləşir.

"Ötən illər ərzində Azərbaycana qoyulan investisiyaların həcmi 260 milyard dolları keçib". Müəllif deyir ki, bu sözləri iqtisadiyyat nazirinin müavini Sahib Məmmədov İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Sahibkarlığın İnkişafı Fondu ilə Koreya Beynəlxalq Əməkdaşlıq Agentliyi arasındakı "Ağıllı körpü" birgə treninq layihəsinin başa çatmasına həsr olunmuş mətbuat konfransında deyib.

N.Əliyev isə deyir ki, 2015-ci ilin əvvəlindən devalvasiya başlandı, neftin dünya bazarında qiyməti aşağı düşdü, bununla da Azərbaycan iqtisadiyyatı çox böyük itkilərə məruz qaldı.

Ekspert iddia edir ki, müəssisə və təşkilatların, eləcə də əhalinin illərlə yığdıqları sovruldu, ildırım sürətilə əldən çıxdı: "260 milyard dollardan çox vəsaitə və yaxud da başqa birisinin səsləndirdiyi 400 milyard dollara Azərbaycan boyda bir ölkə qurmağı bir yana qoyuram, heç Azərbaycanda normal iqtisadiyyat qura bilmədilər. Bu qədər maliyyə vəsaitinə dünyada öz adı ilə tanınan, normal bir məhsul istehsal edib, ortalığa qoya bilmədilər ki, bu Azərbaycan brend adı altında həmin məhsulu istehsal edib dünyaya çıxartsın".

N.Əliyev əlavə edir ki, ölkə iqtisadiyyatına o qədər investisiya qoyulmasına baxmayaraq, Azərbaycanda əhalinin sosial müdafiəsini təşkil edə bilməyiblər: "Doğrudan, adam xəcalət çəkir, elan edirlər ki, biz minimum əməkhaqqı səviyyəsini 250 manata qaldırmışıq. Sonradan da bəlli olur ki, hər ay əməkhaqqı ala bilən 1,5 milyon adamın heç demə 60%-i, yəni 950 min nəfərinin əməkaqqı 250 manat olacaqmış... bu, indiki qiymətlərin səviyyəsi ilə utancverci bir şeydir.

Ekspertə görə, Azərbaycana 260 milyarddan çox pul yatırılması iddiları qarşılığında bu millət dilənçi kökündə yaşayır, ölkədə ailə qurmaq istəyən gənclər gedib özünə mənzil ala biləcək normal işlə təmin olunmurlar, adamlar başını götürüb ölkədən didərgin düşürlər.

Ekspertə görə, bu vəsaitin qoyulduğunu iddia edirlər, onun sənədləşməsi kağız üzərindədir: "Amma mənim heç şübhəm yoxdur ki, Azərbaycana yatırım edilməsi iddia olunan maliyyə vəsaitləri bu ölkədən kənarda baş verir. Beynəlxalq təşkilatların korrupsiyaya aid yaydığı sənədlər var. Bir ara iddia edirdilər ki, 99 milyard vəsait ölkədən kənara çıxarılıb. Bunun, səhv etmirəmsə, 2004-20014-cü illər ərzində baş verdiyi iddia olunur. Bu, o vaxtı bir beynəlxalq təşkilatın hesabatında yer almışdı. Sonra ofşor şirkətlərin hesabına Azərbaycandan çıxarılan pul vəsaitləri, çox böyük ehtimalla, Azərbaycanda korrpusiya iyi verən layihələrə rəsmiləşdirlib, amma bu vəsaitlər real şəkildə tətbiq olunmayıb. Çox böyük ehtimalla onlar oğurluq yollarla xarici ölkələrə daşınıb. Ona görə, 260, bəlkə də 400 milyardın kağız üzərində Azərbaycana investisiya qoyulması inandırıcı ola bilər, amma onun faktiki olaraq tətbiq olunmasına mən şəxsən inanmıram".

Ekspertə görə, Azərbaycan iqtisadiyyatı neftin qiymətinin enməsinə duruş gətirmək gücündə deyil, neft sektorundan asılı vəziyyətdə qalıb, o vəsait yatırılsaydı, Azərbaycanda normal bir iqtisadi model yaradılmış olardı.

N.Əliyevin fikrincə, bu qədər investiya qoyulan ölkədə büdcə də artmalıydı: "2014-ci ilin dövlət büdcəsi 25 milyard dollar olub. Bu, çox yüksək göstərici olub. Amma 2016/17-ci illərin dövlət büdcəsinə fikir versəniz, həcmi 9 milyard dollara qədər azalıb".

Ekspert vurğulayır ki, beynəlxalq təşkilatların yaydığı son məlumata görə, Azərbaycan iqtisadiyyatının 60%-i "kölgə iqtisadiyyatı"dır: "Yəni bu vəsaitlər "kölgə iqtisadiyyatı"nın güdazına gedib. Hətta 2014-cü ildə olan 25 milyard dolar dövlət büdcəsi özü də çox kiçik rəqəmdir".