Media-icmal 30.10.17

Bu gün açılışı gözlənilən Bakı-Tbilisi-Qars dəmiryolunun əhəmiyyəti, bank-müştəri problemləri, əsas kapitala yönləndirilmələrin durumu bugünki (30 oktyabr, 2017-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Avropaya ən qısa yol

"Azərbaycan" qəzeti "Avopa ilə Asiya arasında ən qısa yol Bakıdan keçir"

(http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=132744) sərlövhəli məqalədə bu gün açılışı keçiriləcək Bakı-Tbilisi-Qars dəmiryolunun əhəmiyyətini dəyərləndirir.

Müəllif Azərbaycan ərazisini Avropa və Asiya qitələrinin ən uzaq dövlətlərini birləşdirən, strateji ticari-iqtisadi dəhlizlərin qovuşduğu məkanlardan biri adlandırır.

Yazıda deyilir ki, Azərbaycan hakimiyyətinin qarşıya qoyduğu əsas məqsədlərdən biri də ölkənin tranzit mərkəzinə çevrilməsini təmin etməkdir. "Hava limanlarının, Şərq-Qərb və Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizləri istiqamətində beynəlxalq əhəmiyyətli avtomobil yollarının tikintisi və dəmir yolu xətlərinin yenilənməsi bu sahənin inkişafına təkan verib, Asiya ilə Avropanın qovuşuğunda yerləşən Azərbaycanın nəqliyyat dəhlizi kimi önəmini daha da artırıb".

Müəllif deyir ki, bu təşəbbüslərdən biri olan Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu layihəsinin icrası başa çatıb, oktyabrın 30-u isə Bakıda bu dəmir yolu xəttinin açılışı mərasimi keçiriləcək.

Müəllif bu dəmiryolunun beynəlxalq mahiyyətini prezident İlham Əliyevdən sitat gətirməklə dəyərləndirir: "Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolunun tikintisi Asiya ilə Avropanı birləşdirəcək, tarixi İpək yolunu qurmaq üçün çatışmayan dəmir yolu əlaqəsini yaradacaq. Bu nəqliyyat marşrutu malların Çindən Avropaya, Avropadan Çinə gətirilməsi üçün ən qısa yol olacaq".

Müəllif 2007-ci ilin noyabrından BTQ-nin tikintisinə Gürcüstanda, 2008-ci ilin iyulundan isə Türkiyədə start verildiyini, tikintinin mürəkkəb torpaq relyefində getdiyini, bəzi yerlərdə tikinti yerlərinin dəyişdirilməsi zərurəti yarandığını bildirir.

Müəllif BTQ vasitəsilə yüklərin daşınması barədə deyir ki, yüklər Qazaxıstanın Kustanay stansiyasından Krik limanına, oradan gəmi-bərələrlə Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanına gətiriləcək, buradan isə daşınma BTQ vasitəsilə icra ediləcək: "Qazaxıstan və Çindən gələcək yüklərin hesabına Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu ilə daşınacaq yüklərin həcmi ildə 500 min konteynerə qədər artacaq. Proqnozlar göstərir ki, bu dəmir yolu xətti vasitəsilə ilk illərdə 5 milyon ton, növbəti illərdə isə 15 milyon tona qədər yükün daşınması mümkün olacaq".

Müəllif bu dəmiryolu vasitəsilə sərnişin daşınmasına isə gələn ildən başlanılacağını bildirir.

Müəllif vurğulayır ki, bu tarixi layihənin reallaşması yük və sərnişinlərin Avropa və Asiyaya çatdırılması ilə yanaşı, ixrac mallarının Azərbaycandan tranzitinin artmasına, Avropaya inteqrasiya proseslərinin sürətlənməsinə və s. xidmət edəcək.

Müəllifə görə, bütün iqtisadi dividendlərlə yanaşı, BTQ həm də tranzit daşımaların mərkəzinə çevrilən Azərbaycanın regionda söz sahibi statusunu möhkəmləndirən mühüm amildir.

Banklarla vətəndaşların kütləvi problemi

"Exo" qəzetində isə diqqəti "Azərbaycan vətəndaşlarının banklarla problemi kütləvi xarakter alıb" (http://ru.echo.az/?p=63650) sərlövhəli məqalə cəlb edir.

Müəllif kredit borcları ilə bağlı banklarla mütərilər arasında məhkəmə çəkişmələrinin durumunu ekspertlərlə müzakirə edir.

"Azərbaycanda bank və qeyri-bank təşkilatları ilə məhkəmə çəkişmələri aybaay artmaqdadır, adətən iddiaçı kimi banklar çıxış edirlər. Müştəriləri bank borclarını ödəyə bilmədikləri üçün banklar məhkəməyə mraciət edirlər. Son illər məhkəmə icraçıları xidmətində problemli kredtilərlə bağlı işlərin artması faktı bunu sübut edir". Ekspertlər bu sahədə durumu belə şərh edirlər.

Ekspertlər deyirlər ki, ölkədə problemli kredtilərin payı da artmaqda davam edir, amma bəzi hallarda bu da üzə çıxır ki, banka borcu olan şəxs bunu qaytarmaq üçün hər hansı əmlaka sahib deyil.

Ölkə vətəndaşları ilə banklar arasında problemlərin kütləvi olması ilə bağlı ekpertlər çıxış yolunu belə görürlər: "Bu problem kütləvi xarakter alıb, odur ki, dövlət səviyyəsində həllini gözləyir. Hazırda banklar devalvasiya prosesləri və kreditlərin qaytarılmaması sahəsində daha çox əziyyət çəkmiş tərəfdir və buna da günahkar özləridir. İqtisadi böhrana və manatın məzənnəsi enənə qədər banklar kreditləri sağa sola səpələyirdilər. Bir çox banklar qanunvericilik sahəsindən kənar xidmətlər həyata keçirirdilər".

Ekspertlər deyirlər ki, hətta onları kredit götürən şəxsin gəliri və ya girov üçün qoymağa əmlakı olub-olmaması belə maraqlandırmır, bir şəxsin adına 10-15 kredit verir və bunda təhlükə görmürdülər.

Ekspertlər vurğulayırlar ki, iqtisadi böhran başladıqda, depozit və əmanətlərin banklardan çıxarılması, xaricə kapital axını ilə bazarda valyuta dövriyyəsinin həcminin kiçilməsilə kredit təşkilatları təlaşa düşərək nəyə yol verdiklərini anlamağa başladılar.

Ekspertlər xatırladırlar ki, məhkəmələrə təkcə banklar yox, vətəndaşlar da müraciət edirlər və müəyyən mükafat müqabilində kredit borclarını banklara qaytarmağa çalışan kollektorların vətəndaşlarla kobud davranışları məhkəmə çəkişmələrində mübahisələndirilir.

Ekspertlər deyirlər ki, kollektorların pulların qaytarılması ilə bağlı vətəndaşlarla kifayət qədər kobud davranışlarına, ən ciddi şəkildə hədə-qorxularına dair faktlar var ki, bunlar məhkəmə proseslərində araşdırılır.

Ölkədə öz əmanətlərini banklardan geri ala bilməyən kifayət qədər müştərilərin də olduğunu deyən ekspetlər onların da məhkəməyə müraciət etdiklərini xatırladır.

Xatırladaq ki, hazırda ölkədə problemli kreditlərin həcmi 1 milyard 800 milyon manatdan yuxarıdır.

Əsas investisiya mənbəyi - büdcə vəsaitləri

"Novoye Vremya" qəzetində isə "Əsas kapitala pulları kim ayırır?" sərlövhəli (http://www.novoye-vremya.com/w109732/.../#.WfXWDGi0PIU) məqalə oxumaq olar.

Müəllif əsas kapitala yönləndirmələr əsasında ölkədə iqtisadi durumu araşdırmağa çalışır.

Yazı müəllifi bunu belə əsaslandırır ki, ölkənin cari durumunu dəyərləndirə bilmək üçün beynəlxalq institutlar və statistik qurumlar əsas kapitala investisiya yatırımının həcmi kimi göstəriciyə müraciət edirlər: "Bəzi hallarda onları investisiyanın həcmindən daha çox onun artması və ya azalması meyli maraqlandırır. Buna uyğun olaraq da ölkənin inkişaf edib-etməməsi barədə nəticə çıxarırlar".

Bundan irəli gələrək, müəllif rəsmi statistikaya istinadən bu ilin 9 ayında əsas kapitala 11090,8 milyon manat həcmində investisiya yatırıldığını və bunun keçən il ilə müayisədə nominal artım baxımından 8% çox olduğunu deyir.

Müəllif xatırladır ki, bəhs edilən dövrdə inflyasiya 13,9% təşkil edib, investisiya yatırımında əsas rola malik olan dollar manata nisbətdə 1,6347 həddindən 1,7008 həddinə kimi yüksəlib və ya başqa sözlə, manat 18% ucuzlaşıb.

Yazı müəllifinə görə, bütün bu amillər haqqında danışılan 8 faizlik nominal artımın özünü sıfıra endirib, əksinə, bu özü artıq azalma deməkdir.

Müəllif deyir ki, bu il investisiya yatırımının 73,1%-i tiknti-montaj sahəsinə yönləndirilib, amma göstəricilər keçən il ilə müqayisədə aşağıdır.

Yazı müəllifi mənzil tikintisində qiymətlərin yüksək olmasını tikinti materiallarının xaricdən gətirilməsilə əlaqələndirir və deyir ki, yerli istehsal inşaat sahəsini tikinti materialları təmin etsəydi qiymət artımı baş verməməli idi.

Bu qiymət artımından irəli gələrək müəllif hesab edir ki, xərclərin artması idxal tikinti materiallarından, ya da bunun hazırlanması üçün müxtəlif idxal tərkibli xammaldan asılılığın göstəricisidir.

Müəllif deyir ki, rəsmi statistika investisiya yatırımının 67,5%-nin müəssisələrin öz vəsaitləri hesabına baş verdiyini bildirir, amma bu müəssisələrin çoxu bu və ya başqa şəkildə dövlətə bağlıdır.

Yazıda vurğulanır ki, işləri özəl şirkətlər görsələr də, maliyyə faktiki dövlət büdcəsindən ayrılıb və burada özəl şirkətlərin investisiya yatırımı haqda danışmağın yeri yoxdur, odur ki, dövlət bir qədər kənarda dursa bazarda kimin qalması belə məlum deyil.

Müəllif deyir ki, banklar da əsas kapitala əhəmiyyətli dərəcədə investisiya yönəltməyib, bu, cəmi 5, 2%-dir.

Müəllif hökumətin ölkəyə xarici investisiya cəlb etmək xəttinin də nəticə vermədiyini deyir və bütün iqtisadiyyatın büdcə vəsaitlərinə ehtiyac duyduğunu bildirir.

Müəllifə görə, əgər büdcə sosial və s. yönümlü istiqamətə döndərilərsə, iqtisadiyyat sadəcə vəsait qıtlığı yaşayacaq, xarici kapitalı cəlb etmək isə daha da mürəkkəbdir.